Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
Шылбыр зат. Ж‰генніњ, ноќтаныњ шыѓыршыѓына таѓылѓан ±зын ќайыс немесе жіњішке ќыл арќан (ҚТТС, 1961: 504). Шылбыр
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шылбыр сµзін шыл + быр
| Шылбыр зат. Ж‰генніњ, ноќтаныњ шыѓыршыѓына таѓылѓан ±зын ќайыс немесе жіњішке ќыл арќан (ҚТТС, 1961: 504). Шылбыр: шылбыр беру (2) (Абай тілі сөздігі, 1968: 710). Л. З. Будагов: чынырь тур. 1). Плечо, на плечо, на спину, на себя взвалил, возложил на себя, узел, название травы сияќты маѓынасын жазады (1869: 483). Ќазаќ тілінде ќыл-ќыбыр, ж‰н-ж±рќа бір сыњары т‰сініксіз сµздер кµп. Біраќ, солардыњ т‰сініксіз сыњарларыныњ о баста бір-бір маѓынасы болѓаны айдай аныќ (қараңыз: Қ. Жұбановты).
Шылбыр сµзін шыл + быр деп екіге бөліп ќарастыруѓа болатын сияќты. Абай сµздігінде: Шыл (1). Ќосымша, ж±рнаќ - деп берілген (Абай тілі сөздігі, 1968:710). Сол сияќты кµњіл аударуѓа т±рарлыќ Будаговтыњ сµздігіндегі: ж‰бір 1) шерсть козья и овечья. 2) густой лсь – деген – сµз (1869: 491). Н±рмаѓамбетов: Кµне кезде т‰ркі тілдерінде «ч‰бур» сµзі ќазіргі т‰сінігіміздегі «ж‰н, ќыл» маѓынасын берген (ДТС., 157). Байлары сататұғын малын, қыл – қыбырын, жүн-жүбірін базарға апаратұғынның... (М-Ж., 1907: 115). С. Исаев ж‰н-ж±рќа дегенніњ ж±рќа бµлшегі монѓол тілінде ж‰н деген маѓына беретінін жазады (Қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің грамматикалық сипаты. 1998: 279 б). ¤йткені, «шылбыр» сияќты жіњішке баулар ж‰нге ќыл араластырылып есіледі – дейді Нұрмағамбетов (Бес жүз бес сөз, 1994: 298). С. М±ќанов: «шылбыр» бауға ѓана (ноќта болмаса, ж‰генге) таѓылады да, тоќтаѓанда атты сонымен байлайды деп жазды [53, б.120]. Шылбыр – зат. Ж‰генніњ ноќтаныњ шыѓыршыѓына таѓылѓан ±зын ќайыс немесе жіњішке ќыл арќан (ЌТТС, 504). Демек, шыл (шылѓи ќыл) ыњѓай ќыл (ќыл+быр) бірыњѓай ќыл (ќылдыњ жыбырлататыны да белгілі, «жыбыр-дыњ» ќ±рамындаѓы «быр»), ќыл-ќыбырдыњ ќ±рамындаѓы (ќыл+ќы+быр) бірыњѓай ќыл (шылбыр) сµзі пайда болѓан. Будаговтіњ жазѓанына ќараѓанда ж‰б‰р (ж‰н-жыбыр ) мен ж‰б‰р (ќалыњ орман) ж‰нніњ тыѓыздыѓын, жалпы кµп деген ±ѓымды берген сияќты. Шыл//шіл сµздерініњ ыстыќ шілде ±ѓымымен де байланысты болуы єбден м‰мкін. Себебі, ќыл-ќыбырды «шылбырды» ысып (есіп) даярлайды, µреді, оның бергі жағында осы «ыс», «ысу», «ыстыќ», «шіл», «шілде» маѓынасы да єсер етуі мүмкін. жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|