Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
Шылбыр. Атыма алтын шылбыр
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шылбыр
| Шылбыр. Атыма алтын шылбыр тағып жібер (М-Ж., 240); Шылбырынан арќандап атты отќа ќой, Тойып ќалсын болѓанша біз ж±мыстап (Шєкєрім, 74); Кµксандалдыњ шылбырын Мойнына орап салады (Ќыз Жібек, 118);
Шылбыр сµзін этимологиясын зерттеушілер єрт‰рлі таратады. Кейбірі белгілі танымал кісіні кµреді, мысалы: čelebi ir ~ čelebi ir `танымал ќарапайым жігіт` (Малов, 1946, с.70); кейбірі ру-тайпа аттары, топтыњ тањбасымен байланыстырады šуlbur ~ čуlbur ~ čуlbur `бау, атты байлайтын жіп` (Корш, 1903) немесе `арабшы, жалдамалы` (Мелиоранский, 1902, с,34); ‰шіншісі шуваш тіліндегі: šělрěr ~ čělрěr `ата-енесініњ сыйлыѓы` немесе čаlраr ~ šаlраr `ара-т±ра, кездейсоќтыќ`. Л. Рашонь аталѓандардан басќа бірнеше: а) < čуlbur ~ šуlbur `аттыњ жабдыѓы` немесе < šуlbur `асыќпайды, жайбараќат, алањѓасар` этимологияны кµрсетеді (Rasonуі, 1936). К. Менгестіњ мына: шельбир < šаlbіr < šаlbі är < ар. Salīb `ќосу тањбасы` + еr `адам` > Salіb ärі `кресті адамдар` (Менгес, 1979); Баскаков ќорыта келе, шылбыр сµзініњ бірнеше: čelebi еr `танымал`, немесе šуlbur тура айтќанда `арабшы, жалдамалы, ќ±л`, šуlbur `аттыњ єбзелі`, šаlbуr `алањѓасар, бейшара` – деген маѓына беретінін айтады. Т‰ріктерден ауысуы єбден м‰мкін сµз екендігіне тоќталады. Соныњ ішінде: šуlbur `арабшы, жалдамалы, ќ±л` ру – тайпа тањбасын бейнелейді ме деген к‰мән келтіреді [18, б.134]. Негізінде шылбыр сµздерініњ ту бастаѓы маѓынасы ел-елді аралап расында єр т‰рлі маѓына бергені байќалады. Біраќ, зерттеушілердіњ кейбірі шылбыр сµзініњ т‰рік шаруашылыѓына байланысты туѓан сµз екендігін біле бермеген. Корш, Баскаков б±л сµздіњ т‰ріктік екендігіне єсіресе, Корш шылбыр сµзініњ аттыњ єбзелі екендігін дµп басќан. С. Е. Малов: чылвыр `рмень от недоуздка`; атын (? Атын) чылвырындан тут - `поймать лошадь за узду` – деп т‰сінікті д±рыс берген [11, б.148]. жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|