Саумал. Мәз болып отырғанда саумал ішіп (М-Ж. 1 том: 36); Саумалды ішейін олай болса (М-Ж. 2 том: 125); ¤зімніњ аузымды кµбікті саумалѓа тигізген жануарым еді (ЌШ, 52); Бие саумал, с‰т – ќымыз Сапырып ќойѓан ішеді (ЌЖ, 1887. 19); Біреуді пана ќылып с‰йгенсіп, Мєз болып отырѓанѓа саумал ішіп (М-Ж. 1 том: 36); Саумал сµзі де осы сауу етістігімен тыѓыз байланысты. Кейіннен саумал ќымыз, т‰немел ќымыз т.т. нуменативке ие болѓан дейміз. Саумал – жаңа сауылған сүтті қымызға қосу (Будагов, 693). Қымыздың шала ашығаны саумал (С.М., 111 б.). Ондай қымыздың дәмі бұзылатын шағы болады. Оны қазақ «айнымал» немесе «татымал» дейді (С.М., 111 б.).
Түнемел. Қымыздың түнемел түрі де неше күннің өткенін білетін уақыт өлшемі болған. Тюнемелю* все и каждый, Чтоб хозяевам хватило Угостит досыта званных (ҚКБС, 99). Тюнемель* – особый более крепкий, сорт кумыса (Тверитин. ҚКБС, 1935);
Іркіт. Күнде-күнде айран боп сауылған сүт, Бір күнгі ұйытқан айраны болып іркіт (М-Ж. 1 том: 86); Қымыздың құнын саба білсін қайдан, Оған бір бас - қымыз бен іркіт, айран (М-Ж. 2003: 7); Иркит (іркіт) – сыворатка, остающаяся после сбивания сливочного масла; пахтанье, пахта (Потанин, 342). Ічдүк – сүт пен қатықтан дайындалған, сүзбеге ұқсайтын тағам – дейді [10, б.131, 150]. Айран ашып кетсе «іркіт» – дейді (С.М., 111 б.). Іркітпен «ащы» және тұщы құрттар қайнатылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
