Түйін. Жалпы зерттеу көрсеткендей, Мәшһүр-Жүсіп шығармасында ас лексемасының барлығының да семантикалық өзегі `тамақ, тамақтану` болып табылады. Алдына ас келтірді балдан тәтті (М-Ж. ҚШ. 109).
Алма – алмұрт. Бір ағаштың басында Көгертпедің екі алма (Алпамыс, 211); Иа, алма, ол шегелер, яки анар, Жемей-ақ құр иіскеумен мейірің қанар (М-Ж. 2003: 5); Жалпы, алма атауының шығу тегі ал+ма (жарма, қарма салыстырыңыз) -ма көне түркі тілінде сөз тудырушы жұрнақ ал түбір тұлғасы қызыл (алқызыл галстук, алсар т.б.) дегендегі қызыл деген мағынада болуы мүмкін. Осыған орай, «албасты» бөлімін қараңыз. Алмұрт (ал және мұрт) сөздерінен құралғанын байқау қиын емес.
М. Қашқари армұрт: алмұрт – деп жазған [10, б.125]. С.Е. Малов қытай элементтерінің ұйғыр тіліне енгенін, соның кейбірі мынадай: «Например, где же уйгурам на их солончаках знать и помнить название яблока – алма? И вот, у степных уйгуров, живущих близко к г. Сучжоу, вместо тюркского слова «алма» употребляется китайское «сагоза», но у горных уйгуров, проживающих дальше от крупного центра – города Сучжоу, сохраняется это слова «алма». У степных уйгуров, правда, сохраняется слово «алма», но с прибавлением «су» (вода) – «су» алма» – со значением уже «груша». Уйгуры, проживающие близко к Сучжоу, забыли название винограда, оно у них китайское «путо» (кит. путао), а у горных уйгуров виноград по тюркский – «узум» – деп мысалдар келтіреді [11, б.6].
Достарыңызбен бөлісу: |
