Методическое пособие Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

 
ҰЛ
Ы
Т
Ғ
Т
А
Ы
Д
Қ
Н
 Б
Ы
І
Т
Л
А
І
 
М
Н
 А
И
К
Р
А
А
Д
С
Е
Н
М
Ы
И
Т
Я
Л
С
А  
Ы
.
Ы
Астана
2016 
 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 
Ы. АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ БІЛІМ АКАДЕМИЯСЫ 
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 
НАЦИОНАЛЬНАЯ АКАДЕМИЯ ОБРАЗОВАНИЯ ИМ. И.АЛТЫНСАРИНА 
 ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА 
ЕРЕКШЕ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІ БАР ОҚУШЫЛАРДЫҢ 
ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН КРИТЕРИАЛДЫ БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ 
Əдістемелік құрал
 
СИСТЕМА КРИТЕРИАЛЬНОГО ОЦЕНИВАНИЯ УЧЕБНЫХ 
ДОСТИЖЕНИЙ УЧАЩИХСЯ С ОСОБЫМИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ
ПОТРЕБНОСТЯМИ В УСЛОВИЯХ ИНКЛЮЗИВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
Методическое пособие 

 
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 
Министерство образования и науки Республики Казахстан 
 
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы 
Национальная академия образования имени И. Алтынсарина 
 
 
 
 
 
 
 
 
Инклюзивті білім беру жағдайында 
ерекше қажеттіліктері бар оқушылардың 
оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі 
 
Әдістемелік құрал 
 
Система критериального оценивания учебных достижений  
учащихся с особыми образовательными потребностями 
в условиях инклюзивного образования 
 
Методическое пособие 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Астана 
2016 
 

 
2 
Ы.  Алтынсарин  атындағы  Ұлттық  білім  академиясы  Ғылыми  кеңесімен 
баспаға ұсынылды (2016 жылғы 23 тамыз № 7 хаттама)  
Рекомендовано  к  изданию  Ученым  советом  Национальной  академии 
образования им. И. Алтынсарина (протокол № 7 от 23 августа 2016 года)  
 
Инклюзивті  білім  беру  жағдайында  ерекше  қажеттіліктері  бар 
оқушылардың  оқу  жетістіктерін  критериалды  бағалау  жүйесі.  Әдістемелік 
құрал. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, 2016. – 57 б.  
Система  критериального  оценивания  учебных  достижений  учащихся  с 
особыми  образовательными  потребностями  в  условиях  инклюзивного 
образования.  Методическое  пособие.  –  Астана:  НАО  имени  И.  Алтынсарина, 
2016. – 55 
с.  
 
Әдістемелік  құралда  бастауыш  мектептегі  инклюзивтік  білім  беру 
жағдайында  білім  берудің  жаңартылған  мазмұнын  МЖБС  талаптарын  жүзеге 
асырудың  ерекшеліктері,  яғни  инклюзивтік  білім  беру  жағдайында  ерекше 
білім беруде қажеттіліктері бар оқушылардың оқу жетістіктерін критериалдық 
бағалаудың  психологиялық-педагогикалық  негіздері,  оқушылардың  оқу 
жетістіктерін  бағалаудың  міндеттері  мен  функциялары,  критериалдық бағалау 
жүйесіне  қойылатын  талаптар,  бағалаудың  критериилері  мен  тәртібі 
қарастырылған. 
Әдістемелік құрал жалпы білім беретін мектептердің пән мұғалімдеріне, 
мұғалімдердің біліктілігін арттыру институттарының мамандарына арналған.  
 
В  методическом  пособии  рассмотрены  особенности  реализации 
требований  ГОСНО  обновленного  содержания  образования  в  условиях 
инклюзивного  образования  в  начальной  школе,  а  именно  психолого-
педагогические основы, задачи и функции критериального оценивания учебных 
достижений,  требования  к  системе  критериального  оценивания,  критерии  и 
процедура  оценивания  учебных  достижений  школьников  с  особыми 
образовательными потребностями в условиях инклюзивного образования.  
Методическое  пособие  предназначено  учителям  общеобразовательных 
школ, специалистам институтов повышения квалификации учителей.  
 
 
 
 
 
 
© Ы. Алтынсарин атындағы  
Ұлттық білім академиясы, 2016.  
© 
Национальная 
академия 
образования  им.  И.Алтынсарина, 
2016. 
 
 

 
3 
Кіріспе 
 
Бүгінгі 
таңда 
еліміздегі 
мемлекеттік 
саясаттың 
маңызды 
басымдықтарының  бірі  білім  беру  жүйесінің  дамуы  болып  табылады.  Білім 
беру  саласындағы  мемлекеттік  саясаттың  негізгі  принциптеріне  сапалы  білім 
алуға барлығының құқықтарының теңдігі, әр адамның интеллектуалды дамуын, 
психофизиологиялық және жеке-дара ерекшеліктерін ескере отырып, халықтың 
барлық деңгейі үшін білімге қолжетімділігі жатады [1]. 
Сапалы білімнің барлығы үшін қолжетімді болу шартын қалыптастыруға 
бағытталған білім беру жүйесін түрлендіру процестерінің бірі инклюзивті білім 
беру болып табылады.  
Инклюзивті  білім  беру  дене  бітіміне,  психикалық,  интеллектуалдық, 
мәдени, этникалық, тілдік және өзге ерекшеліктеріне қарамастан ерекше білім 
беруге  қажеттілігі  бар  балаларды  жалпы  білім  беру  кеңістігіне  енгізуді, 
олардың  сапалы  білім  беруде  кедергілерді  жоюды  және  әлеуметтік  ортада 
бейімделуін  және  ықпалдасуын  көздейді.  Ерекше  білім беруге  қажеттілігі  бар 
балаларға  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  балалар;  мигранттар  мен 
оралмандар  отбасыларының,  аз  ұлттар  балалары;  қоғамға  әлеуметтік 
бейімделуде қиындықтары бар балалар жатады.   
Кеңейтілген мағынада инклюзивті білім беру дегеніміз кедергілерді жою 
мен ерекше білім беруге қажеттілігі бар адамдарды оқыту процесінде енгізуге 
бағытталған  білім  беру  процесі  және  олардың  сапалы  білімге  тең 
қолжетімділігін қамтамасыз ету болып табылады. 
Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  және  ғылымды  дамытудың 
2016 – 2019 
жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламсында көрсетілген орта 
білім берудің инфрақұрылымдық дамуын қамтамасыз ететін міндеттердің бірі 
ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды инклюзивті ортада қолдау, ал орта 
білім  берудің  мазмұнын  жаңарту  аясындағы  міндеттердің  бірі  білім  беру 
ұйымдарын  өлшемшартпен  бағалау  жүйесіне  көшуді  жүзеге  асыру  деп 
көрсетілген [2]. Бұл, өз кезегінде, инклюзивті білім берудің дамуын  теориялық 
және әдістемелік жағынан жетілдіруді қажет етеді.  
Инклюзивті  білім  беруді  дамытуды  әдіснамалық  және  оқу-әдістемелік 
қамтамасыз ету мыналарды көздейді: 
- 
жалпы  білім  беру  процесіне  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар 
тұлғалар қосу аясында оларды әлеуметтік-педагогикалық және психологиялық-
педагогикалық  қолдауды  ұйымдастыру,  мүмкіндіктері  шектеулі  балаларды 
кіріктіре оқыту және инклюзивті білім беру негіздерін әдіснамалық және оқу-
әдістемелік әзірлеу;  
- 
ерекше  білім  беру  қажеттілігі  бар  оқушылардың  (оқу  процесін 
ұйымдастыру жағдайларына қойылатын талаптар, базалық пәндер және оқыту 
пәнінің  нәтижелері  бойынша  дағдылар,  білім  алушылардың  дайындық 
деңгейіне  қойылатын  талаптар)  оқу  бағдарламаларын,  оқу  жоспарларын 
бейімдеу;  
- 
инклюзивті  білім  беру  жағдайында  оқушының  оқу  жетістіктерін 
бағалаудың  критериалды  жүйесін  бейімдеу,  ерекше  қажеттіліктері  бар 

 
4 
балаларды оқыту нәтижелерін бағалау және мониторингілеу жүйесін әзірлеу,  
- 
үйде оқыту сапасын бағалау жүйесін әзірлеу; 
- 
ерекше  білім беру  қажеттіліктері  бар тұлғаларды  оқыту  жағдайларына 
жоғары  және  кәсіптік,  техникалық  білім  беру  бағдарламаларын  және  үлгілік 
оқу жоспарларын бейімдеу [3]. 
Инклюзивті  білім  беруді  әдіснамалық  және  оқу-әдістемелік  қамтамасыз 
етуде  жоғарыда  көрсетілген  мәселелердің  ішіндегі  инклюзивті  білім  беру 
жағдайында  оқушылардың  оқу  жетістіктерін  бағалау  бүгінгі  таңда  өзекті 
мәселенің  бірі  болып  табылады.  Әрине,  оқушылардың  дайындық  деңгейі 
туралы  ақпараттар  алу  мүмкіншілігі  оқыту  мүмкіндігі  және  жеке  оқу 
қорытындылары  болу  мүмкіндігін  ұсыну  бойынша  сынып  оқушылары 
құрамының біртексіздігін ескеретін критерилерді қолданумен іске асырылады. 
Ерекше  білім  беру  қажеттілігі  бар  оқушылардың  білімділік  жетістіктерін 
анықтауда  бағалау  жүйесі  олардың  оқудағы  жетістіктерін  ғана  объективті 
көрсетіп  қоймай,  оларды  білім  беру  процесінде  қолдау  бойынша  келесі 
әрекеттердің жоспарын құру үшін негіз болуы тиіс. Бұл инклюзивті білім беру 
жағдайында  ерекше  білім  беру  қажеттіліктері  бар  оқушылардың  оқу 
жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін әзірлеудің қажеттілігін негіздейді.  
Әдістемелік құралдың мақсаты – оқу жетістіктерін критериалды бағалау 
жүйесін  жүзеге  асыруда  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  оқушылармен 
жұмыс  атқаратын  жалпы  білім  беретін  және  арнайы  мектептердің 
педагогтарына көмектесу. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
5 
1  Бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  мектептегі  инклюзивті  білім  беру 
жағдайында білім берудің жаңартылған мазмұндағы МЖМБС талаптарын 
жүзеге асырудың ерекшеліктері  
 
Білім  беру  мазмұны  білім  алушылар  өз  әрекеттерімен  меңгеретін, 
педагогикалық бейімделген әлеуметтік тәжірибе болып табылады.  Танымдық, 
репродуктивтік, шығармашылық әрекеттердің жүзеге асырылу тәжірибесі және 
көңіл-күй  құндылықтарының  қатынасы  шынайы  оқытылатын  әрекеттердің 
қатынасы  бойынша  қызмет  тәсілдеріне  сәйкес:  табиғатқа,  мәдениетке, 
техникаға,  әлеуметтік  коммуникацияларға  және  білім  саласының  басқа  да 
шынайы объектілеріне қолдану жолымен жүзеге асырылады. Осы объектілерге 
қатысты білім алушылардың тиісті білім әрекеті ұйымдастырылады, яғни кілтті 
құзырлылықтардың  минималды  тізімінде  жүйелендірілген  жалпы  пәндік 
білімдер, ептіліктер, дағдылар мен тәсілдер әрекетінің қалыптасуына әкеледі.  
Республикадағы инклюзивті білім беруді дамыту жұмыстарын жетілдіру 
және барлық балалардың білім алу құқығы келесі құжаттармен реттеледі: 
− 
Қазақстан  Республикасының  Заңдары:  «Білім  туралы»,  «Балалар 
құқықтары  туралы»,  «Мүгедектер  құқықтары  туралы»,  «Мүмкіндігі  шектеулі 
балаларға  арналған  әлеуметтік  және  медициналық-педагогикалық  түзетудегі 
қолдау туралы»;  
− 
Нормативті  құжаттар  мен  актілер:  «Балалар  мен  жасөспірімдерді 
тәрбиелеу  мен  білім  беру  объектілеріне  қойылатын  санитариялық-
эпидемиологиялық  талаптар»,  «Халық  денсаулығы  және  денсаулық  сақтау 
жүйесі  туралы»  (13.01.2014  ж  ылғы  өзгертулерімен  және  толықтыруларымен) 
ҚР Кодексі, Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) 
мемлекеттік  жалпыға  міндетті  стандарты,  «Дамуында  мүмкіндіктері  шектеулі 
балаларға арналған арнайы білім беру ұйымдарының қызметі жөніндегі Типтік 
ережелер», «Білім  беру  саласында  арнаулы  әлеуметтік  қызметтер  көрсету 
стандартын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы [4-12]. 
Қазақстан  Республикасының  заңдамалары,  арнайы  білім  беру 
қажеттіліктері бар балалардың құқықтарын қорғауды, осыған қатысты барлық 
құқықтық  ережелерінің  сақталуын  және  осы  балалардың  өмір  сүру  сапасын 
жақсарту үшін қажетті жағдайлар жасауды қамтамасыз етеді, олардың жоғары 
сапалы білім беру қызметтерін алуын, қол жетімді орта құрылуын қарастырады. 
Инклюзивті білім беруді жүзеге асыру халықаралық құқықтық актілерге 
бейімделген: «Балалар құқықтары туралы конвенция», «Мүгедектер құқықтары 
туралы  Конвенция»,  «Ерекше  оқытуды  қажет  ететін  адамдардың  білімі 
бойынша Саламанк декларациясы мен Іс-қимылдар шеңбері» және т.б. [13-15]. 
Оқушылардың жеке ерекшеліктеріне мен оқу қажеттіліктеріне білім беру 
ортасын  бейімдеу  және  педагогикалық  тәсіл  негізінде  олардың  тұрғылықты 
жерiне қарай барлық оқушылар үшін тең оқу мүмкіндіктерін қамтамасыз ету – 
Қазақстанда  инклюзивті  білім  беру  нoрмативті-құқықтық  базасының  негізгі 
постулаттарына негізделген. 
Инклюзивті  білім  беруді  дамыту  инклюзивті  саясат  пен  тәжірибені 
жетілдірусіз және инклюзивті құндылықтарды жүйе деңгейіне толық, сондай-ақ 

 
6 
олардың жеке институттары деңгейіне ендірусіз мүмкін емес. Инклюзивті білім 
беру  әр  адамды  түрлі  жолдармен  белсенді  инклюзиялауды,  дербестендірілген 
ықпалды және ерекше оқытуды қажет ететін тұлғаларға білім беру процесіндегі 
кедергілерді  жою  негізінде  оқыту  мен  оқу  ортасын  жетілдіру  арқылы  тең 
мүмкіндіктер жасауды көздейді. 
Осыған байланысты инклюзивті білім беру түбегейлі өзгерістер жасауға 
және  білім  беру  мақсатын  қайта  бағдарлауға  ықпал  ететін  инновациалық 
процестердің негізгі ортасы болуы тиіс.  
Мектепке  дейінгі,  жалпы  орта,  кәсіптік  және  қосымша  білім  беру 
жүйесінде қағидаттық өзгерістерді айқындай отырып, инклюзивті білім берудің 
мынадай стратегиялық бағыттарын көрсетуге болады:  
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытуға  арналған  жағымды  жағдайларды 
қамтамасыз ететін институционалдық ортаны жетілдіру; 
- 
ерекше  оқытуды  қажет  ететін  адамдарға  сапалы  білім  берудің  қол 
жетімділігін  қамтамасыз  етудің  ғылыми-педагогикалық,  кадрлық  және  оқу-
әдістемелік әлеуетін нығайтудың негіздерін әзірлеу; 
- 
мектеке дейінгі жастағы балаларға ерте бастан диагностика жасау және 
түзету-педагогикалық қолдау жүйесін дамыту; 
- 
мүмкіндіктері  шектеулі  тұлғаларды  кәсіби-еңбекке  даярлауға, 
әлеуметтендіруге қажетті жағдай туғызу;  
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  теориялық  және  әдістемелік 
мәселелері бойынша ғылыми зерттеулер жүргізу. 
Инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  мақсаты  –  барлық  категориядағы 
тұлғалардың сапалы білім алуға тең құқығын жүзеге асыру. 
Инклюзивті білім беруді дамытудың негізгі міндеттері: 
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  нормативтік-құқықтық  және 
ұйымдастырушылық-экономикалық негіздері мен тетіктерін жетілдіру;  
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  әдіснамалық,  оқу-әдістемелік 
негіздерін жетілдіру (оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын, оқулықтарды, 
оқу-әдістемелік кешендерді бейімдеу және модификациялау, оқу жетістіктерін 
бағалаудың критериалдық жүйесін ендіру); 
- 
білім  алушылар  өздерін  мектеп  қоғамының  белсенді  мүшесі  есебінде 
сезінетіндей,  өзін-өзі  жоғары  бағалайтындай,  оқуға  ынтасы  артатындай  және 
әлеуметтенетіндей  дербестендірілген  түзету-педагогикалық  және  әлеуметтік-
психологиялық қолдау көрсету, қолайлы білім беру ортасын жасау; 
- 
«кедергісіз  қолжетімді  орта»  құру  және  білім  алушыларды 
компенсаторлық құралдарымен қамтамасыз ету; 
- 
инклюзивті  білім  беруді  жүзеге  асыратын  ұйымдарды  кадрлық 
қамтамасыз етуді жақсарту; 
- 
ерекше  оқытуды  қажет  ететін  тұлғалардың  техникалық  және  кәсіптік, 
жоғары  білім  деңгейлерінде  білім  алуын  жалғастыруына  және  болашақта 
кәсіпті игеруіне жағдай туғызу; 
- 
инклюзивті  білім  беру  саласында  қолданбалы  ғылыми  зерттеулер 
жүргізу.  
Инклюзивті білім беруді дамыту қағидаттарының негіздері: 

 
7 
- 
инклюзивті білім берудің жүйелілігі мен үздіксіздігі; 
- 
ерекше  оқытуды  қажет  ететін  балаларды  уақытылы  (ерте  жастан) 
анықтауды қамтамасыз ету және алдын алу, педагогикалық-түзету шараларын 
деркезінде қолдану; 
- 
білім  беру  модельдерінің  бейімділігі  және  әр  оқушының 
ерекшеліктеріне,  қажеттіліктері  мен  мүмкіндіктеріне  сәйкес  оны  жеке  оқыту 
мен дамыту; 
- 
еріктілік  және  ерекше  оқытуды  қажет  ететін  тұлғалардың  жеке 
бейімділіктері мен ерекшеліктерін ескере отырып білім беру ұйымдарын таңдау 
құқығы; 
- 
білім  беру  ортасының  ерекше  оқытуды  қажет  ететін  барлық  тұлғалар 
және олардың ата-аналары үшін қолжетімділігі, ашықтығы; 
- 
кешенді  медициналық,  әлеуметтік  және  білім  беру  қызметтерінің 
үйлесімділігі мен түрлі ведомстволар, әлеуметтік институттар, қоғамдық және 
ата-аналар  ұйымдарының  өзара  іс-қимылы  арқылы  кешенді  ықпал  және 
әлеуметтік серіктестік, тәртіпаралық өзара әрекет;  
- 
мүгедектік  немесе  басқа  да  даму  ерекшеліктері  «проблема 
тасымалдаушы»  болып қарастырылмайтын адамның шектеулі мүмкіндіктеріне 
әлеуметтік ықпал; 
- 
денсаулығы  мен  әлеуетті  мүмкіндігіне  сүйене  отырып,  тұлғалардың 
даму  проблемаларынан  арылуды  қарастыратын  инклюзивті  білім  берудің 
түзету-дамытушылық  және  әлеуметтік-бейімдеушілік  бағыттылығы  болып 
табылады. 
Қазақстандағы  инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  маңызды  кезеңі 
қазіргі  кезеңдегі  инклюзивті  білім  беруге  жататын  адамдардың  санатын 
кеңейтілуі,  оларды  сапалы  білім  беру  қызметтерімен  қамтамасыз  ету 
қажеттілігі  болып  табылады.  Әртүрлі  санаттағы  балаларды  инклюзивті  білім 
процесіне  енгізу  нормативті-құқықтық  базаны  жетілдіреді,  білім  беру 
мекемелерінде  осы  жұмыстарды  жүйелеу  талап  етіледі  және  осы  санаттағы 
балалардың білім беру қажеттіліктерін зерделейді. 
Жалпы  білім  беретін  ұйымдарға  қосылған  ерекше  білім  беруге 
қажеттіліктері бар балалар жалпы білім беретін оқу бағдарламалары бойынша, 
сондай-ақ  арнайы  білім  беру  бағдарламалары  бойынша  ҚР  МЖМБС  және 
ПМПК 
(психологиялық-медициналық-педагогикалық 
консультация) 
ұсынымдарына  сәйкес  білім  алады.  Ерекше  білім  беруге  қажеттіліктері  бар 
білім  алушылардың  оқу  бағдарламасын  меңгерудің  ерекшеліктеріне 
байланысты  мұғалім  олар  үшін  бағдарламаларды  ҚР  МЖМБС  аясында 
бейімдей алады.   
Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар оқушыларды жалпы білім беруге 
қосу  нысандары  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2013  жылғы  17 
мамырдағы  №499  қаулысымен  бекітілген  «Жалпы  білім  беру  ұйымдары 
(бастауыш,  негізгі  орта  және  жалпы  орта)  қызметінiң  үлгілік  қағидаларында»  
баяндалған.  
Арнайы  және  инклюзивті  білім  беру  барлық  оқушылардың  білім  алу 
қажеттіліктерін  қанағаттандыруға  арналған  психологиялық-медициналық-

 
8 
педагогикалық  кеңес  беру  ұсынымдарын  ескере  отырып  әзірленген  арнайы 
және жалпы білім беретін оқу бағдарламалар арқылы жүзеге асырылады. 
Бастауыш  мектепте  ерекше  білім  беруге  қажеттіліктері  бар  балалар 
психологиялық-медициналық-педагогикалық  консультацияның  орытындысына 
сәйкес  ҚР  БҒМ  2015  жылғы  18  маусымдағы  №  393  бұйрығымен  бекітілген 
арнайы оқу бағдарламалары бойынша оқиды. 
Арнайы және инклюзивті білім беру бағдарламаларының мазмұны келесі 
қағидаларға негізделеді:  
− 
Баланың мүдделерін сақтау. Қағида баланың мәселесін барынша және 
оның қызығушылығымен табысты шешуге шақыртылған маманның ұстанымын 
айқындайды.  
− 
Жүйелілік.  Қағида  диагностиканың,  түзету  мен  дамытудың  бірлігін 
қамтамасыз  етеді,  яғни  арнайы  қажеттіліктері  бар  балалардың  даму 
ерекшеліктері мен түзетулерге талдау жасауда жүйелілік тұрғыда келу, сондай-
ақ  түрлі  сала  мамандарының  жан-жақты  көпдеңгейлі  ықылас-ықпалдары, 
баланың  мәселесін  шешуде  олардың  өзара  әрекеттестігі  мен  келісімдері; 
аталған шараға білім беру үдерісінің барлық қатысушыларының қатынасуы.  
− 
Үздіксіздік.  Қағида  балаға  және  оның  ата-аналарына  (заңды 
өкілдеріне)  проблеманың  толық  шешілуіне  немесе  оны  шешудің  тәсілдерін 
айқындауға көрсетілетін үздіксіз көмекке кепілдік береді.  
− 
Вариативтілік. Қағида психикалық және (немесе) дене дамуында түрлі 
кемшіліктері бар балалардың білім алуына арналған вариативтік жағдайлардың 
жасалуын ұйғарады.  
− 
Көмекті көрсетудің ұсынымдық сипаты. Қағида арнайы қажеттіліктері 
бар  балалардың  алатын  білімін,  білім  беру  ұйымын  таңдауда,  балалардың 
заңдық құқықтары мен мүдделерін қорғауға, ата-аналардың (заңды өкілдерінің) 
арнайы  қажеттіліктері  бар  балаларды  арнайы  білім  беру  ұйымдарына 
(сыныптарға,  топтарға)  жолдамамен  бағыттау  (ауыстыру)  туралы  мәселелерді 
шешу бойынша міндетті келісімдерін қосқанда, заңнамада кепілдендірілген ата-
аналық (заңды өкілдерінің) құқықтардың сақталуын қамтамасыз етеді.  
2016-
2017  оқу  жылында  1-сынып  білім  алушыларының  оқыту  процесі 
бастауыш білім беру мазмұнын жаңарту аясындағы ҚР МЖМБС және ҮОЖ-ға 
сәйкес  іске  асырылады  [16,  17],  2-11  сыныптар  (пилот  мектебіндегі  2- 
сыныптардан басқа) - МЖМБС іске асырылады [10].  
Жаңартылған білім беру мазмұнында ерекше білім беруге қажеттілігі бар 
балаларды оқыту кезінде оқу жетістіктерін анықтауда да критериалдық бағалау 
жүйесі қолданылады. 
Ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  білім  алушыларды  бағалау  кезінде 
ҚР  МЖМБС-2015  көрсетілген  білім  алушылардың  дайындық  деңгейіне 
қойылатын  талаптарға  бағдарлануы  қажет.  Алайда,  кейбір  білім  алушыларда 
бағдарламаны  меңгеру  мерзімі  ұзағырақ,  оның  нәтижесінде  олар  қалыпты 
дамыған  балалардың  бастауыш,  негізгі  орта  және  жалпы  орта  білім  беру 
деңгейіне сәйкес келетін деңгейге жетеді.  
 

 
9 
Жалпы  білім  беретін  мектептің  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар 
түлектері,  оның  қатарында    есту,  көру  қабілетінде,  тірек-қимыл  аппаратында 
бұзылыстары  бар  және  күрделі  тіл  кемістігі  бар,  психикалық  дамуы  тежелген 
түлектер алған білім деңгейін растайтын мемлекеттік үлгідегі құжат алады. 
Осыған  орай  МЖМБС  сәйкес  білім  беру  сапасын  арттыру  барысында 
жұмыстың 
маңызды 
бағыттары 
білім 
беру 
процесінің 
барлық 
қатысушыларының  ең  үздік  білім  ресурстары  мен  технологияларына  тең 
қолжетімділігін  қамтамасыз  ету,  оқушылардың  білім  алу  қажеттіліктерін 
қанағаттандыру,  тез  өзгеретін  әлемде  табысқа  жету;  орта  мектептерде 
Қазақстан Республикасының азаматының зияткерлігін, дене бітімі және рухани 
дамуын қалыптастыру болып табылады.