Мұғалімнің қызметі және оны түсіндіріңіз

### Салыстырмалы талдау 
1. *Міндеттердің бағыттылығы:* 
- Пән ретінде педагогикалық шеберлік негізінен оқыту және тәрбиелеу әдістерін 
жетілдіруге бағытталған болса, нысан ретінде бұл шеберліктің мұғалімнің кәсіби және 
тұлғалық дамуын қамтиды. 
2. *Әдістемелік және практикалық аспектілері:* 
- Пәннің міндеттері оқыту мен тәрбиелеу әдістемелерін жетілдіруді қамтыса, нысанның 
міндеттері мұғалімнің практикалық іс-әрекетін ұйымдастыруға және оны тиімді басқаруға 
бағытталған. 
3. *Кәсіби және тұлғалық даму:* 
- Пәннің міндеттері оқушылардың білім деңгейін арттыруға бағытталған болса, нысанның 
міндеттері мұғалімнің кәсіби құзыреттілігін және тұлғалық қасиеттерін дамытуға арналған. 
### Қорытынды 
 
Педагогикалық шеберлік пәні мен нысанының қазіргі сатысындағы басты міндеттері бір-
бірімен тығыз байланысты және бірін-бірі толықтырады. Пәннің міндеттері негізінен оқыту 
мен тәрбиелеу әдістерін жетілдіруге бағытталған болса, нысанның міндеттері мұғалімнің 
кәсіби және тұлғалық дамуына, оның кәсіби құзыреттілігін арттыруға бағытталған. Бұл екі 
аспект педагогикалық шеберліктің ғылым ретінде дамуын қамтамасыз ететін маңызды 
құрамдас бөліктер болып табылады. 
3 
3 
2 
Кәсіби құзыреттілік- ұғымының педагог шеберлігін шыңдауға қосатын 

үлестерін тізбектеңіз. 
Кәсіби құзыреттілік маманның дайындық сапасының сипаттамасы, еңбек қызметінің 
тиімділік әлеуеті ретінде қарастырылады. Педагогикада бұл категория жалпы мәдени 
құзыреттіліктен туындаған өнімді компонент ретінде немесе маманның білімділік деңгейі 
ретінде қарастырылады. Егер кәсіби шеберлік деңгейлер жүйесінде құзыреттілік орнын 
анықтайтын болсақ, онда ол орындаушылық пен кемелдену арасында орналасқан. Төменде 
біз педагогикалық зерттеулерде педагогтің кәсіби құзыреттіліктің тұлғалық қасиеттерге, 
кәсіби іс-әрекеттің мазмұндық және процессуалдық компоненттерден тұратынын 
айқындайды. 
Кәсібилік дегенде біздер әр түрлі жағдайларда күрделі қызметті адамдардың жүйелі, тиімді 
және сенімді орындауының ерекше өзгешелігі деп түсінеміз. Кәсібилік ұғымында қоғамда 
бар стандарттар мен объективті талаптарға сәйкес кәсіби қызметте адамның психологиялық 
құрылымын игеру деңгейі бейнеленеді. Кәсібилікті игеру үшін сәйкес келетін қабілеттер, 
ниет және мінездеме, үнемі оқуға және өз шеберлігін жетілдіруге дайын болуы керек. 
Кәсібилік ұғымы жоғары білікті еңбек сипаттамасымен шектелмейді, бұл және адамның 
ерекше дүниетанымы. 
Кәсібилікті 
маманның 
дамуының 
әртүрлі 
бағыттарымен 
қатыстырып, 
кәсіби 
құзыреттіліктің төрт түрі анықталады: арнайы, әлеуметтік, жеке, дара. 
1. Арнайы, немесе қызметтік кәсіби құзыреттілік жоғары кәсіби деңгейде қызметті 
меңгерумен және тек арнайы білімді игеріп қоймай, сонымен бірге оны тәжірибеде 
қолдануды білумен сипатталады. 
2. Әлеуметтік кәсіби құзыреттілік кәсіби қоғамдастықта қабылданған кәсіби қарым-қатынас 
тәсілдерін, біріккен кәсіби қызмет және серіктестік әдістерін игерумен сипатталады. 
3. Жеке кәсіби құзыреттілік өзін-өзі көрсету және өзін-өзі дамыту әдістерін, кәсіби 
деформацияға қарсы тұру құралдарын меңгерумен сипатталады. Және осыған маманның өз 
кәсіби қызметін жоспарлауды, өз бетімен шешім қабылдауды, проблеманы көруді енгізеді. 
4. Дара (индивидуальды) кәсіби 
құзыреттілік өз-өзін басқара білу тәсілдерін, кәсіби өсуге дайындық, кәсіби қартаюға 
берілмеу, кәсіби мотивацияның табанды болуы қасиеттерін меңгерумен сипатталады. 
Кәсіби құзыреттіліктің бір маңызды құрамдас бөлігі ретінде өз бетімен жаңа білім, білікті 
игеру және де оны тәжірибелік қызметте пайдалану қабілетін атайды. Кәсіби 
құзыреттіліктің келтірілген түрлерін педагогтың кәсібилігін бағалау міндеттеріне 
пайдалануға болады деп есептейміз. 
Педагогтың кәсіби құзыреттілігі - бұл өзіне мұғалімнің теориялық білім жүйесін және 
нақты педагогикалық жағдаяттарда оны қолдану әдістерін, педагогтың құндылық бағдарын, 
және де оның мәдениетінің аралас көрсеткіштерін (сөйлеу, қарым-қатынас стилі, өзіне және 
өз қызметіне, аралас білім салаларына және т.б. қарым- қатынасын) енгізген көп факторлы 
құбылыс. 
Педагогтың кәсіби құзыреттілігінің келесі компоненттерін бөлеміз: мотивациялық-еріктік, 
функционалдық, қарым-қатынастық және рефлексиялық. 
Мотивациялық-еріктік (мотивация - себептер жүйесі) компонентке мотивтер (себептер, 
дәлелдер), мақсаттар, қажеттіліктер, құнды тіректер енеді, мамандықта тұлғаның 

шығармашылық көрінуіне ықпал етеді, кәсіби қызметке қызығушылықтың болуын 
білдіреді. 
3 
3 
3 
Мұғалімінің өз білімін жетілдіру мен өзін-өзі тәрбиелеу,мұғалімнің 
шығармашылық кәсіби дайындығының құралы ұғымдарын нақтылаңыз. 
• Өзін-өзі білімдендіру кәсіби өзін-өзі жетілдіру мен өзін-өзі тәрбиелеудің жетекші 
компоненті болып табылады. Өзін-өзі 
білімдендіру дегеніміз педагогтың педагогикалық үрдісті жетілдіру үшін қажетті 
жалпыадамзаттық тәжірибені, әдістемелік және арнайы білімді, кәсіби біліктілік пен 
дағдыны меңгеруге байланысты мақсатты жүзеге асырылатын танымдық әрекеті. Өзін-өзі 
білімдендіру - оқытушының маман ретінде өсуінің негізі.Өзін өзі детілдіруге деген 
ұмтылыс пен тәжірибе - өзін тәрбиелеуге қажетті өзін тұлғалық кәсіби маңызды сапаларын 
үш бағытта дамытуда саналы жұмыс жасау алғышарттарын құрайды: Олар
: 
өзінің жекелік қайталанбас ерекшеліктерін педагогикалық іс-әрекет талаптарына бейімдеу; 
• - кәсіби құзыреттілігін әрдайым жоғарылатып отыру; 
• - әлеуметтік-адамгершілік және тұлғалық басқа да қасиеттерін үздіксіз дамыту. 
ОСЫ ОРАЙДА Р.П. С КУЛЬСКИЙДІҢ « МҰҒАЛІМДІ МҰҒАЛІМ БОЛУ ҒА ҮЙРЕТУ 
КЕРЕК » ДЕГЕН ОЙ — пікірі ТІЛГЕ О РАЛА ДЫ. 
ЯҒНИ: 
• 1. Жүйелі түрде әдістемелік біліммен қарулану, философия классиктерінің еңбектерін, 
өсіп келе жатқан ұрпақты білім-дендіру мен тәрбиелеу туралы мемлекеттік құжаттарды оқу. 
• 2. Өз іс-әрекетінде психологияның және педагогиканың жетістіктерін, озық тәжірибені 
қолданып және өзінің ғылыми-педагогикалық зерттеуін жасай зерттеуін жасай отырып, 
күш-жігерін мұғалімнің кәсіби педаго-гикалық функциялары жетік жүзеге асатын оқыту 
үрдісін жетілдіруге бағыттау. 
• 3. Жүзеге асырылып отырған білім беру үрдісінің жағдайын, оның оқыту үрді-сінің жалпы 
даму тенденциясымен сәйкес-тендіре отырып, әрдайым талдау, бағалау критерийі ретінде 
өзінің мұғалімдік еңбе- 
гінің педагогикалық тиімділігінің аралык және соңғы көрсеткіштерін алу. 
• 4. Өзінің педагогикалық әрекетін сол жүйеде оқу-тәрбие міндеттерінің мазмұнына қарай 
шығармашылықпен әртүрлі шешу үрдісі ретінде терең ұғыну. 
• 5. Өзін-өзі білімдендіру арқылы өзінің кәсіби педагогикалық квалифика-циясын үздік 
жетілдіру, ғылымның жетіс-тіктерін оқу және оны тәжірибеде қолдану, сонымен қатар 
өзінің педагогикалық ізде-ністерінің нәтижелерін енгізу. 
 
3 
3 
4 
Білім 
беру 
құрылымындағы 
педагогикалық 
технология 
және 
педагогикалық техника ұғымына енетін компоненттерді көрсетіңіз. 

Педагогикалық технология – ғылыми жобаланған және педаго-гикалық үдерістің жетістігін 
қамтамасыз ететін іс-әрекет. Педагоги-калық үдеріс белгілі принциптер жүйесіне 
бағынатындықтан, педаго-гикалық технология ішкі және сыртқы әрекет бірлігі ретінде 
қарас-тырылып, сол принциптерді шынайы өзара байланыста жүзеге асыра-тын педагог 
тұлғасынан көрінеді. Педагогикалық технологияның оқы-ту және тәрбие технологиясынан 
ерекшелігі осында. «Әдіс» түсінігі кешенді әдістерді, оқыту және тәрбиелеу тәсілдерін, оны 
іске асыра-тын адамнан тыс қарастыратын болса, онда педагогикалық технология - педагог 
тұлғасының алуан түрлі әрекетіне тәуелді. Осыдан барып, кез келген педагогикалық мақсат 
тиімді шешілуі үшін білікті педагог тех-нологияға сәйкес, алуан түрлі әрекеттер жүйесін 
таңдап қолданады
. 
Педагогикалық технология оқыту және тәрбие технологиясы тү-рінде қарастырылады. 
В.В.Пикан педагогикалық технологияның ма-ңызды белгілерін бөліп көрсетеді.
- технология нақты педагогикалық ойды іске асыру үшін ав-тордың әдіснамалық, 
философиялық ұстанымын айқындайды. Осыдан барып, білім беру үдерісінің технологиясы 
немесе жеке тұлғаны дамыту технологиясы екені анықталады;
- педагогикалық әрекеттің технологиялық тізбегі, операция-лары, коммуникациялары 
қойылған мақсатқа сай жүйеленіп, алынатын нәтиже формасын белгілейді;
- технология мұғалім мен оқушының өзара байланысты әреке-тін келісім-шарт негізінде 
саралау және даралау, адамдық және тех-никалық мүмкіндіктерді ескеріп, диалогтық 
қатынастарды оңтайлы шешу принциптеріне негізделеді;
- педагогикалық технология элементі біріншіден, кез келген мұ-ғалім қайталай алатындай 
болуы тиіс, ал екіншіден жоспарланған нә-тижеге (мемлекеттік стандарт) барлық оқушыны 
жеткізуі тиіс;
- педагогикалық технология мен диагностикалық процедуралар (өлшемдер, көрсеткіштер, 
әрекет нәтижесін өлшейтін инструмента-рилер) органикалық байланыста болуы тиіс.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен өзара байланыста болуы керек. 
Педагогикалық технологияны жетік меңгеру дегеніміз шеберлікті білдіреді. Педагогикалық 
шеберлік, бір жағынан алғанда жоғары деңгейде педагогикалық технологияны меңгеру, ол 
тек операциялық компонентті меңгерумен шектелмейді. 
3 
3 
5 
Әртүрлі жастағы оқушыларды тәрбиелеу және оқыту мәселелерін 
талдаңыз. 
Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік санасы жаңа қалыптасып келе жатқандықтан, олар 
негізінен мұғалімнің ықпалында болады. Жасөспірімдер жедел дамып келе жатқандықтан 
тәрбиесі бірқалыпты жағдайға ауысып, өзін-өзі тәрбиелеуге қажеттілігі артады. 
Дене, сол сияқты ақыл-ойдың дамуы жас ерекшеліктерімен тығыз байланысты екенін 
адамдар ерте кезден-ақ білген. Жас ұлғайған сайын даналық келеді, ақыл-ой толысады, 
тәжірибе жинақталады, білімдер молаяды. Әр жасқа сәйкес дене, психологиялық және 
әлеуметтік даму деңгейі сәйкес келеді. Дегенмен жеке адамның дамуында жалпыға 
қарағанда 
өзгерістер болуы мүмкін. 
Даму процестерін дұрыс басқару мақсатында педагог ғалымдар адам өмірінің кезеңдерін 
жіктеді (Коменский, Штрац, Бюллер, Горлок, т.б.). Кезеңдерге бөлу белгілі бір жас 
ерекшеліктерін бөліп көрсетуге негізделеді. Жас ерекшеліктері деп белгілі бір өмір кезеңіне 
сәйкес анатомиялық-физиологиялық және психикалық сапаларды айтамыз. Жас 
ерекшеліктерінің мәні адамның физикалық дамуы мысалында айқын көрінеді. Бойдың, 
салмақтың өсуі, тістердің пайда болуы, жыныстық жетілу, т.б. биологиялық процестер сәл 

ауытқушылықпен белгілі жас кезеңдерінде жүзеге асады. Сол сияқты әлеуметтік жетілу 
(биологиялық тәрізді қатаң тәртіпте болмаса да), тұлғаның рухани дамуының жастық 
динамикасы жүреді. Бұл адам дамуының кезеңдерін бөлуге негіз болады. 
Педагогикалық кезеңдеудің негізін бір жағынан дене және психикалық дамудың кезеңдері, 
екінші жағынан тәрбие жүргізілетін шарттар құрайды. Оқытуды және тәрбиелеуді 
оқушылардың жас ерекшеліктерін есепке ала отырып жургізу оң нәтиже береді. 
Я.А. Коменский алғашқылардың бірі болып оқу-тәрбие үрдісінде балалардың жас 
ерекшеліктерін қатаң есепке алуды ұсынды. Ол табиғатқа сәйкестілік принципін негіздеді, 
яғни табиғаттағыдай тәрбие процесінде де барлығы өз орнымен және кезегімен жүріп 
отыруы тиіс. 
Жас ерекшеліктерін есепке алу - педагогикалық принциптердің ішіндегі негізгілерінің бірі. 
Оған сүйене отырып, мұғалімдер оқу жүктемесін белгілейді, еңбектің әр түрімен қамтуды 
қалыптастырады, дамуға оң мүмкіндік беретін күн тәртібін анықтайды. Жас ерекшеліктері 
оқу пәндерін, әр пәндегі оқу материалын таңдау және орналастыру мәселелерін дұрыс 
шешуді міндеттейді. 
Кіші мектеп жасы (6 - 10 жас). Алты жастағы баланы өмірдегі үлкен өзгеріс күтеді. Мектеп 
жасына өту оның іс- әрекетіндегі, қарым-қатынасындағы, басқа адамдармен қатынасындағы 
өзгерістермен байланысты. Жетекші іс- әрекет - оқу болады, жаңа міндеттер пайда болады, 
айналадағылармен қатынас- та жаңа деңгейге көтеріледі. Биологиялық жағынан алғанда 
кіші мектеп жасындағылардың бой өсуінің жылдамдығы азаяды, салмақ қосу көбейеді; 
қаңқасы сүйектенеді, бірақ бұл процесс әлі де болса аяқталмайды. Бұлшық ет жүйесі 
қарқынды дамиды, білектің ұсақ бұлшық еттерінің дамуына байланысты бала жазу, сызу 
сияқты қимылдарды бекем орындауға мүмкіндік алады. 
Осы жаста нерв жүйесі жетіле түседі, мидың үлкен жарты шарларының қызметтері 
қарқынды дамиды, ми қабының талдау және синтездеу қызметі күшейеді. 
Орта мектеп жасы (10-11-ден 15 жасқа дейін) - балалықтан жастыққа өтпелі кезең. Ол 
мектептегі оқудың екінші сатысына дәл келеді және организмнің терең өзгерістерімен және 
өмірлік іс- әрекеттердің жалпы көтерілуімен сипатталады. Бұл кезең жеткіншек үшін де, 
айналасындағылар үшін де күрделі кезең, себебі жеткіншек балалықтан кеткен, бірақ әлі 
ересектікке жетпеген (Н.К. Крупская) кезі. 
Бұл жаста бойдың тез өсуі жүреді (ұлдар әсіресе 15 жасында, қыздар 13 жасында), 
қаңқаның сүйектену процесі жалғасады, сүйектер берік, қатты бола түседі. Бұлшық ет күші 
жылдам өседі. Ішкі органдардың өсуі бірқалыпты жүрмейді, қан тамырларының өсуі жүрек 
өсуінен кейіндеп қалады, сол себептен оның жұмысы бұзылып, жүрек соғуы жылдамдайды. 
Дене дамуының бір қалыпты жүрмеуі жеткіншектің сыртынан білініп тұрады: ол шамадан 
тыс қолын сермелеп, жүргенде теңселуі мүмкін, қозғалысы қалыпсыз. 
Орта мектеп жасындағы балалардың тәрбиесі - қазіргі кездегі ең күрделі мәселелердің бірі. 
Педагогтарға осы жас ерекшеліктерін терең меңгеру, өзін баланың орнына қоя білу міндеті 
қойылады. Жеткіншек пікір алмасуда дәлелдерге мойын ұсынады. мектеп өмірін 
демократияландыру, ұжымды, айналысатын істерді, оқылатын пәндерді, оқу орнын еркін 
таңдау - мұның бәрі жеткіншектің өзін-өзі көрсетуіне, үлкендермен және құрдастарымен тіл 
табысуына жетелейді, осының бәрі нәтижесінде адамгершілік және әлеуметтік қасиеттердің 
қалыптасуына әкеледі.

Ересек мектеп жасы (15-18 жас). Бұл жаста жалпы деңгейде адамның дене дамуы 
аяқталады: бой өсуі мен қаңқаның сүйектенуі аяқталады 
3 
3 
6 
Болашақ мұғалімнің креативті іс-әрекетін қалыптастырудағы маңызын 
талдаңыз. 
Шығармашылық – дамудың көрсеткіші креативтілік болып табылады. Психологиялық 
зерттеулерде креативтілік ұғымы индивидтің жеке және ақыл-ой ерекшеліктерін, 
мәселелерді дербес шеше алуға қабілеті бір тума ойлардың туындауы және оларды шеше 
білу кешенімен түсіндіріледі.
Креативтілікті индивидтің жеке және тұлғалық ерекшеліктерімен көптеген тұлғаларға тән 
үрдіс және кешен деп қарастыру қажет. 
Қазіргі ғылыми зерттеулер тұлғада шығармашылық дамыту бұл жалпы дамуға қайталанбас 
ықпал беретінін дәлелдейді: эмоциялық сферасы қалыптасады, ойлауы жетіледі, әсемдікке, 
өнерде және өмірде бала сезімтал бола бастайды. Сабақтағы шығармашылық тапсырмалар 
тұлғаның жалпы шығармашылығының дамуына, бұл өз кезеңінде қайырымдылықты, 
қиялды, образдық – ассосиациялық ойлауды, есті белсендіріп, байқампаздықты, 
интуицияны тәрбиелеп, баланың ішкі әлемін қалыптасуына себепші болады. 
Интеллектуалдық белсенділіктің креативтілік деңгейіндегі адамдар құбылыстардың 
себептерін түсінуге тырысады, ал бұл өз кезегінде зерттеудің жаңа мақсаттарына айналады, 
талдау үрдісін тереңдетеді. 
Болашақ мамандардың интеллектуалдық капиталы осы көрсетілген барлық талаптардан 
тұратындықтан, педагогика және психологиядан алынатын білім де оны биік деңгейде, яғни 
ғылыми жаңалықтар ашу, жоғары технологияларды күнделікті қолдану сияқты талаптарға 
сай болуы керек. Педагогика мен психологияға деген қызығушылықты, ол арқылы 
адамның креативтік қабілетін ашу, оның шығармашылық ойлауын қалыптастыру, әлемді 
өзінше тани білуге жетелеу арқылы дамытуға болады
. 
3 
3 
7 
Білім беру жүйесінің құрылымы жайында тәжірибе дайындаңыз. 
Білім беру жүйесінің құрылымы. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы 
негізінде білім беру жүйесінің құрылымы екіге бөлінеді: жалпы білім беру және кәсіптік 
білім беру. (Қосымшаны қараңыз). 
Кәсіптік білім берудің әрбір сатысындағы білім беру мазмұны тиісті 
Кәсіптік бағдарламамен белгіленеді. 
Мектепке дейінгі тәрбие отбасында және мектепке дейінгі ұйымда жүзеге асырылады. 5 (6) 
жастағы балаларды мектепке барар алдында даярлау міндетті 
және ол отбасында, мектепке дейінгі ұйымда немесе мектепте жалпы білім беру 
бағдарламаларының шеңберінде жүзеге асырылады. Ол мемлекеттік білім беру 
ұйымдарында тегін жасалады. Орта білім беру Қазақстан Республикасының азаматтарына 
мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуға кепілдік беріледі. Орта білім алу 
міндетті. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудық 2010 жылға дейінгі 
бағдарламасы негізінде жалпы орта білім үш сатылы: бастауыш (1-5 сынып- тар), негізгі (6-
10 сыныптар) және жоғары (11-12 сыныптар) жалпы орта білім беретін оқу орнында кезең- 
кезеңмен алынады. Жалпы білім беретін орта мектептің мақсаты адамгершілігі, әр жақты 
дамыған өзінің және қоғамдық мүдделерді ұштастыра білетін, халық мәдениетін жетілдіру 
ісінде өз ұлты мен жалпы адамзат қазынасын тиімді пайдаланатын адамды тәрбиелейді. ҚР 
азаматтарына мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуға кепілдік беріліп, орта 
білім алу міндеттеледі. Жалпы орта білім - үздіксіз білім беру жүйесіндегі негізгі деңгей. 

Жалпы орта білім 3 сатылы: бастауыш (1-5 сыныптар) негізгі (6-10 сыныптар) және жоғары 
(10- 12 сыныптар). Жалпы білімнің нұсқалығына, білім берудің ауқымды инфрақұрылымын 
қалыптастыруға, жалпы орта білім беретін ұйымдардық әр алуан түрлері мен үлгілерін 
дамытуға жалпы білім беретін мектеп, гимназия, лицей және басқаларды құру арқылы қол 
жеткіземіз. 
Кәсіптік орта білім колледждерде, училищелерде негізгі, жалпы білім беру базасында 
конкурстық негізде алынып, жалпы орта білім алумен ұштастырылады және ол кәсіптік 
орта білім алып шығатын мамандар даярлауға бағытталған. Колледжде, училищеде оқу 
мерзімі - 3-4 жыл. Ұқсас мамандықтар бойынша жалпы орта және кәсіптік бастауыш білімі 
бар азаматтардың қысқартылған, жеделдетілген бағдарламалар бойынша кәсіптік орта білім 
алуына болады. Кәсіптік орта білім колледждерде, негізгі жалпы орта білім алумен 
ұштастырылады және ол кәсіптік орта білім алып шығатын мамандар даярлауға 
бағытталған. 
Жалпы және кәсіби орта мектептерді бітірген жастар университеттерде, институттарда, 
академияларда және соларға теңестірілген оку орындарында білім алады. 
3 
3 
8 
“Педагог мәртебесі туралы” заңның негізгі мақсаттары мен міндеттерін 
талдаңыз. 
Педагог мәртебесі туралы» ҚР Заңының мақсаты - педагогтердің мәртебесін арттыру, 
жүктемесін азайту, оларды жосықсыз тексерулерден және өздеріне тән емес функциялардан 
қорғау, ынталандыру бойынша өзге де мәселелерді заңнамалық деңгейде шешу. Бұдан 
басқа, Заңда педагогтердің құқықтары мен міндеттері қарастырылған, сондай-ақ 
педагогикалық қызметке рұқсат беру талаптары белгіленген.
Педагогтің міндеттері 
1. Педагог: 
1) өз қызметінде тиісті кәсіптік құзыреттерді меңгеруге; 
2) оқыту мен тәрбиелеудің педагогтік қағидаттарын сақтауға, оқыту мен тәрбиелеудің 
сапасын мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарында көзделген талаптардан 
төмен емес деңгейде қамтамасыз етуге; 
3) өзінің кәсіптік шеберлігін, зерттеу, зияткерлік және шығармашылық деңгейін үздіксіз 
жетілдіруге, оның ішінде біліктілік санаты деңгейін бес жылда бір реттен сиретпей 
арттыруға (растауға); 
4) педагогтік әдепті сақтауға; 
5) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен міндетті мерзімдік 
медициналық қарап-тексерулерден өтуге; 
6) білім алушылардың, тәрбиеленушілердің және олардың ата-анасының немесе өзге де 
заңды өкілдерінің ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеуге; 
7) балаларды заңға, адамның және азаматтың құқықтарына, бостандықтарына, ата-анасына, 
үлкендерге, отбасылық, тарихи және мәдени құндылықтарға, мемлекеттік рәміздерге 
құрмет көрсету, жоғары имандылық, патриоттық, қоршаған ортаға ұқыпты қарау рухында 
тәрбиелеуге; 
8) білім алушылар мен тәрбиеленушілердің өмірлік дағдыларын, құзыреттерін, өздігінен 
жұмыс істеуін, шығармашылық қабілеттерін дамытуға және саламатты өмір салты 
мәдениетін қалыптастыруға; 

9) білім беру ұйымының басшылығына арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж баланың 
анықталу фактілері туралы дереу хабарлауға; 
10) құқық қорғау органдарына және білім беру ұйымының басшылығына қылмыстық не 
әкімшілік құқық бұзушылық белгілері бар әрекеттерді (әрекетсіздікті) кәмелетке 
толмағандардың жасау немесе оларға қатысты жасалу, оның ішінде білім беру ұйымынан 
тыс жерде кәсіптік қызметіне байланысты өзіне белгілі болған фактілер туралы дереу 
хабарлауға; 
3 
3 
9 
Тәрбиенің қозғаушы күштеріне тәжірибе қойыңыз. 
Тәрбие үдерісінің қозғаушы күші - бұл тәрбиеленушіге бағытталған әрқилы да әртарапты 
әсерлер мен оның біртұтас тұлғасын қалыптастыру ниеттері арасындағы қайшылықтар 
тоғысында туындайды. Егер педагог тарапынан қойылған тәрбие мақсаттары шәкіртің даму 
мүмкіндіктерінің жақын аймағынан болып, әрі олардың маңыздылығы оның бағамына 
сәйкес келсе, қандай да қарама-қарсылық ықпалды қозғаушы күшке айналады. 
3 
3 
10 
Оқушылардың ғылыми дүниетанымының философиялық, психологиялық
формаларын жазыңыз. 
Дүниетаным – адамның табиғат пен әлеуметтік ортаны түсініп білуін, онымен дұрыс 
қарым-қатынас жасау іс-әрекетінің бағытын бейнелейтін көзқарастарының бірыңғай жүйесі. 
Философия - дүниетаным формасы. 
Оқушылардың ғылыми дүниетанымның қалыптасуы – күрделі әлеуметтік-педагогикалық 
мәселе. Жеке тұлғаның, оның ішінде оқушы жастардың жеке тұлға ретінде қалыптасуы 
теориялық, және тәжірибелік тұрғыдан көкейкесті мәселеге айналуда. 
Дүниетаным дегеніміз – дүниеге деген нақты-тарихи маңызы бар көзқарастың, табиғат пен 
қоғам дамуының заңдылықтарына, өмірдің әлеуметтік-экономикалық құрылысына, 
адамның белсенді өмір көзқарастарын анықтайтын қоғамдық-саяси қатынастар жүйесіне 
қатысты ғылыми негізделген сенімдердің органикалық бірлігі, тұтастығы. Оқушылардың 
дүниетанымы ғылыми-философиялық білімдерді, заманына сай ғылыми жетістіктерді, 
сонымен бірге, болмысты танудың жалпы әдістерінің жүйесін жүйелі игеруі нәтижесінде 
қалыптасады. 
Ғылыми дүниетаным – қоғамдық сананың ең жоғарғы формасы. Табиғат, қоғам, ой 
дамуының мәні мен заңдылықтарына түсінік беретін дүниетанымдық идеялар жиынтығы 
оқушы санасында көзқарас, сенім, ойлау-болжам, аксиома, әр түрлі табиғи және қоғамдық 
процестер мен құбылыстар түсіндірмесінің ғылыми негізін құрайтын кез-келген ғылымның 
жетекші идеялары мен негізгі ұғымдары ретінде қалыптасады. 
3 
3 
11 
Іс-әрекеттің түрлері тәрбиелік ықпал етудің амалдары екенін дәлелдеңіз 
Іс-әрекет педагогикалық міндеттері шешу көзқарасы жағынан ықпал ету құралы болады. 
Туған кезінен бастап даму үстіндегі индивидтің өміріне мынадай іс - әрекеттердің түрлері 
жүйелі кіреді: қарым - қатынас, ойын, еңбек (тұрмыстық, ақыл-ой, дене, өндірістік), өнер 
және табиғатты қорғау. Сонымен, педагогикалық процестегі оқушылардың іс-әрекеттерін 
қарастыра отырып, педагогикалық мақсатты ұйымдастырьшған іс-әрекет олардың 
творчестволық белсенділігін қалыптастыру жағдайы болатындығына көзіміз жетті. Әдеттегі 
іс-әрекеттер түрлері (қарым-қатынас, ойын, еңбек) ортаның белгілі бір жақтарына 
бағытталған. Сондъгқтан педагогикалық ықпал ету кдлыптасу барысыңдағы тұлғаның 
ортамен (тек әлеуметтік қана емес, сонымен қатар табиғаттық, материалдық,рухани) алдын 
ала қойылған мақсатқа байланысты өзара әрекетін реттеу. Тұлға іс - әрекет барысында 

қалыптасады, іс - әрекет қандай болса тұлға да сондай екені белгілі. Әртүрлі жас ерекшелік 
кезеңдерінде бірғана іс әрекет түрлері маңызды болып қалмайды, 
іс - әрекеттің езі барлық адамның саналы өмір кезендерінде маңызды. 
Жоғары айтылғандардан мынадай қорытынды жасауға болады: 
- қаңдайда болмасын біршама аяқталған салыстырмалы мектеп жұмысының формасы 
болатын уақыт жағынан шектелген 
педагогикалық процесте (сабақ, экскурсия, мектеп кештері және т.б.) жұмыс міндеттерінен 
туатын 
педагогикалық ықпал етудің әртүрлі құралдарының қарым- қатынас, еңбек, 
ойын тәсілдері және т.б объективтік алғы шарттарын көруге болады; 
- кешенді түрде педагогикалық ықпал ету құралын қолдану мақсатымен міңдеттерді мұқият 
үйлестіруді, жұмыстың барлық ауыртпалығының ортасын негіздеуді, демек жетекші, 
негізгі, өзекті іс - әрекетті анықтауды талап етеді; 
Бірақ мұғалім барлық оқушыларды іс- әрекеттерге қосудың барлық мүмкіншіліктерін 
қолдануға қызықпауы мүмкін емес сонымен бірге ол оқушылардың нақтылы өзара 
әрекеттерін қамтамасыз етуі керек. Демек, барлық бұрын педагогикалық ықпал ету 
құралдары туралы айтылғандар педагогикалық процестегі нақтылы жұмыстын формасы, 
оған қатысушылардың өзара әрекеттерін 
ұйымдастырудың ерекшеліктерін көрсетеді деген қорытынды жасауға негіз болады. 
3 
3 
12 
Бала тәрбиесінде отбасының және қоғамның алатын орнына сипаттама 
беріңіз. 
Отбасы белгілі бір дәстүрлердің, жағымды өнегелердің, мұралардың сақтаушысы. Онда 
бала алғаш рет өмір жолымен танысады, моральдық нормаларын игереді. Сондықтан 
отбасылық өмір жеке адамның азамат болып өсуінің негізі. Отбасы ғасырлар бойы адам 
баласы тәрбиесінің құралы болып келеді.Сондықтан ол адам үшін ең жақын әлеуметтік 
орта. Отбасы - оқыту мен тәрбие жұмысындағы мектептің одақтасы. Ол бала тәрбиесі 
жөнінде мектеппен тығыз байланысты болуды өте жақсы түсінеді. Бала тәрбиесінің 
отбасында, мектепте нәтежиелі болуы ынтымақтастыққа негізделеді. Отбасы тәрбиесі - бұл 
қоғамдық тәрбиенің бір бөлігі, мемлекет алдындағы ата аналардың борышы. Отбасында 
балалардың тәрбие процесіне табысты ықпал жасайтын басқа жағдайлар: 
• Отбасының этикалық құрамы және құрылымы: толық емес отбасы, бір балалы, көп балалы 
отбасы, бір ұлттық, көп ұлттық отбасы. 
• Тіршілік әрекетінің жағдайлары: отбасы мүшелерінің білім дәрежесі, еңбектену, кәсіптік 
құрамы, бюджеті, жалпы материалдық әл ахуалы, ауылдық және қалалық отбасы. 
• Отбасының мәдени потенциялы: күнделікті тұрмыстың жалпы мәдениеті, күн ырғағы, 
демалыс, оның формалары, кітапхананы, теледидарды, музыка аспаптарын пайдалана білуі, 
спортпен айналысу, отбасылық дәстүрлі мерекелер. 
• Ішкі отбасылық қатынастар микроклиматы отбасындағы көзқарастың бірлігі және 
айырмашылығы, отбасы мүшелерінің өз міндетіне көзқарасы. 

Қоғамға көзқарасы: еңбек пен қоғамдық міндеттерге, қоғамдық тәрбие инстуттарына 
қатысты. 
• Отбасының тәрбиелік мүмкіндігі: отбасылық тәрбие, әдістер, ата- аналардың және басқа 
мүшелердің педагогикалық мәдени дәрежесі. Отбасының осы ерекше белгілерінің тәрбиелік 
ықпалы өте күшті, олардың тәрбие барысында ескеру қажет. 
Отбасының өзіне тән ерекше қызметтері бар. Олар халықтың өсуі, адамзат ұрпағын одан әрі 
қарай жалғастыру, қажеттілік, шаруашылық қызметі, отбасы 
мүшелерінің өзара және туған туысқандармен қатынас жасау қызметі. Отбасындағы тәрбие 
түгел іске асып отырмайды. Тәрбиенің сәтсіздікке ұшырауының басты себебі - тәрбиені 
жүргізіп отырған адамның педагогикалық көзқарастарының жеткіліксіздігі, адамның көңіл-
күйі мен материалдық, әлеуметтік жағдайының нашарлығы. 
Отбасылық тәрбие тиімсіздігінің себептері: 
• Отбасындағы өктемдектің баланы өзін-өзі басқарудан, билеуден айырып, өз күшіне, 
мүмкіншілігіне сенуден қалып, оған қарсы қоярлық ішкі күш- жігерінің төмендеуі, сезімнің 
мұқалуы. 
• Баланы өз еркімен жіберушілік, еркелік, бірін кешірушілік. Баланың дегеніне көніп, 
жетегіне еру оны өзімшілдікке тәрбиелейді. 
Отбасында бірыңғай талаптың болмауы, ересектер арасындағы алауыздақты пайдаланып, 
баланың екі жүзді және жағысмсыз нәрсеге бейім болып өседі. 
• Ата-ананың баланы ұжымнан аулақтатып өсіруге тырысып, баланың қалыптасуына кері 
әсер етуі. 
• Ата-ананың баласының іс-әрекетіне немқұрайды қарап, жауапсыздық танытып, баланың, 
кездейсоқ, күмәнді адамдармен танысуға мүмкіндік алуы. 
3 
3 
13 
Белсенді баланы тәрбиелеу үшін топтық, жеке, ұжымдық сабақтарды 
таңдап түсіндіріңіз. 
Белсенділік
 
– бұл мұғалімнің белгілі мақсатқа ұмтылған әрекеті, мазмұны, көлемі оқу 
қолданылатын 
және 
қызығушылығын 
тудыратын, 
белсенділігін 
арттыратын, 
шығармашылықты арттыратын, білімді меңгерудегі оқушының өзіндік үйренуі, дағды мен 
шеберліктің қалыптасуы, оларды тәжірбиеде қолдануға бағытталған.Бұл ой еңбегінің 
құлдырау 
және 
тоқтап 
қалудан 
сақтайтын, 
жігерлі, 
мақсатты 
бағытталған 
жүйе. Оқушының белсенділігін арттыру үшін мұғалім сол пәнге жан – жақты жетіктігін 
аңғарту қажет. Оқушының өзіндік ынта – ықыласы болмаса, ол сол пәнді жан – жақты меңгере 
алмайды. Оқу еңбегінің қиындығына төзімділік танытқан оқушы ғана өзіндік белсенділігін 
дамыта алады. 
Бастауыш
сыныпта 
оқушыға 
білім 
беру белгілі бір білімді беріп қана қоймай, оны жалпы дамытуды, яғни сөйлеу, оқу, талд
ау жасауға үйретуді және ойын толық, дұрыс жеткізуді қамтиды. Қазіргі білім жүйесінің 
ерекшілігі – тек біліммен қаруландырып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып, 
үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру болып табылады. 
Бастауыш сыныптарда топтық жұмыстардың пайдасы зор. Топтық жұмыстың ерекшеліктері: 


оқушы өтілген сабақ материалын түсінбесе, мұғалімге тура сұрақ бағыттай алмайды. Ал 
топтық жұмыс әрекеті барысында оқушы түсінбеген тақырып төңірегінде бір-бірімен ақылдасу 
мүмкіндігіне ие, сондай-ақ, игермеген тақырыбын мұғалімнен сұрайды; 

айналадағы болып жатқан мәселелерді өздігінен анықтайды; 

әрбір топ мүшесі топтың нәтижеге жетуі білім бағдарламасындағы тапсырмалардың 
орындауынан ғана емес, өздігінен жаңа білім мен дағдыларды керек ететіндігін түсінеді; 

оқушылар өз көзқарастарын тұрақтандырады, ұсынады және дәлелдей алады; 

оқушылар топтық жұмыс әрекетінде жинаған білім, біліктерінің тиімді қолдану мүмкіндігін 
түсінеді; 

оқушылар өзара және мұғаліммен пікірлесу арқылы қарым-қатынастық дағдыны 
қалыптастырады; 

оқушылардың серіктестік сезімі мен өзара ынтымақтастық байланысы мен шығармашылық 
дағдылары дамиды[1]. 
Топтық жұмыс оқушыларды шығармашыл ойлауға, кез-келген ақпаратты ойластыра отырып 
талқылауға, өзгелердің пікірлерін түсінуге жетелейді. Топтық жұмысты жасауда 
ынтымақтастық атмосфера қалыптасады.Топтасу барысында әр оқушы қамтылады. Сынып 
оқушылары өте жоғары қызығушылықпен кірісіп кетеді, сабақта деген белсенділігі артады. 
Сабақ барысында тапсырмаларды өздері талдап, бір шешімге келіп, бір-бірін тыңдап, 
әрқайсысының пікірі құнды екенін біледі. Сабақта берілген тапсырмаларды топ ішінде 
талқылау барысында оқушы өз білгенін өзгеге түсіндіре отырып, өзгенің түсінгенін ой 
иелегінен өткізу арқылы пікір алмасуы, белсенділігі, ойларын толықтыруы, жинақтауы айқын 
байқалып отырады. Жұппен кішігірім топтармен жұмыс істеуге, ортақ проблемалардың 
шешімін табуға, талқылауға, жаңа пікірлерге шығармашылықпен қарауға, жаңалықтар ашуға 
үйренеді. 
Оқушылар топпен жұмыс істеу барысында сыйластықты, жауапкершілікті, топтың барлық 
мүшелерінің кезекпен сөйлеу дағдысын, тікелей сөйлеуде әлеуметтік қарым – қатынас жасауды 
үйренеді. Мұғалімдердің, оқушылардың топ ішінде сөйлеуін бақылау және қажет кезде кірісіп 
сөйлеп кету, топта ұтымды жұмыс істеп үйренген оқушылардың білімдері нәтижелі болады, 
шыңдалады. Оқушылардың бір-біріне деген жолдастық қарым-қатынасы арта түсіп, бір-біріне 
бар ынта жігерімен көмектесіп, үйретуге, топтық жарыстар кезінде жетекшінің ұйымдастыру 
қабілетінің арта түсетіндігі, оқушы бағалауының әділ болатындығы және бір үстінде бірнеше 
оқушыны бағалау мүмкіндігі туады. 
Топтық жұмыс барысында оқушылар оқу үдерісіне белсенді қатысқанда тиімділікпен 
оқиды.Шағын топтарда жұмыс істейтін оқушылар оқытылатын нәрсе туралы көп біледі және 
білгендерін естерінде ұзақ сақтайды. Топтық жұмыс-кез келген мәселенің шешімін табуға 
септігін тигізеді.Ол білім беру мен білім алудағы жаңа әдістерді жүзеге асырады және 
қолдануға мүмкіндік беретін әдіс.[2] 
Топпен жұмыс істеу тақырыпқа, мақсатқа, дидактикалық міндетке және оқушылардың 
жұмысқа деген әзірлігі дәрежесіне, олардың танымдық белсенділігін дамытуға байланысты 
болады. Кез-келген жағдайда мұғалімнің назары үнемі бірнеше жайтқа: сабақ барысының 
сабақтың жоспарға немесе конспектіге сәйкес келуіне, топта орындалатын жұмыстың 
қарқынына, топтық және жеке тапсырмалардың болуына және оларды ойдағыдай орындауға, 
белсенді оқушыларды жұмыспен қамтамасыз етуге, топ оқушыларды және жекеленген 
оқушылардың жетістіктерін айтып, мадақтап отыруға аударылады. Жаңа ұғымдардың мәні 
жеткілікті түрде толық ашылып көрсетілді ме, оны оқушылар меңгере ала ма, олар белсенді 
түрде жұмыс істеп отыр ма – міне осының бәрі мұғалімнің көбірек қамқорлық жасайтын 
нәрселері болуы керек. 
Оқушының жас ерекшеліктеріне және психикалық даму дәрежесіне қарай белсенділіктің 
бірнеше түрі қимыл және сөйлеу, ойын және оқу, өзін-өз тәрбиелеу, т.б. белсенділіктері 
дамиды, яғни сабаққа ынталы, барлық зейінімен қызыға қатысу, іздене білу. Топпен жұмыс 
кезінде қызықты тапсырмалар беру, ойындар өткізу, жүйелі түрде баға қою, жетістіктерін 
мадақтау, марапаттау, жеке тапсырма беру оқушының белсенділігін арттыра түседі. Сонымен 

бірге оқушыларда іскерлікті, дағдыны, ойлауды, бақылағышты, шығармашы-лықты 
қалыптастырады. Сабақта оқушылардың белсенділігін дамыту ісі мұғалімнің шығармашылық 
деңгейіне, шеберлігіне байланысты жүзеге асады. 
Топтық жұмыс оқу тапсырмаларын бірлесіп орындауға бағытталған сынып негізінде жұптық, 
шағын топ және үлкен топтық жұмысты ұйымдастыруға негізделеді. Топтық жұмыс - 
оқушыларды алынған ақпаратты ойластыруға және талқылауға, өзгелердің пікірін түсінуге 
немесе теріске шығаруға ынталандырылған жағдайда тиімді болады. Оқушылардың ойлауын 
дамыту 
- 
топтық 
жұмыстың 
басты 
мақсаты. 
Топтық 
жұмыс 
барысында 
оқушының белсенділігін арттыру үшін, оқушының өзіндік ынта – ықыласына көңіл бөлу 
қажет. Егер болмаса ол жан – жақты меңгере алмайды. 
3 
3 
14 
Іс әрекет пен педагогикалық іс әрекет, оның құрылымына тәжірибе 
келтіріңіз. 
Іс-әрекет біздің түсінігімізше, бір жағынан, ғылыми білімнің категориясы, адамдардың 
қоғамдық-тарихи болмысының спецификалық формасы, басқа жағынан, олардың бар болуы 
мен дамуының әдісі, табиғатты және әлеуметтік мақсатты бағытталған түрлендірілуі 
арқылы түсіндіріледі. 
Табиғат заңдарына қарағанда әлеуметтік заңдар ақиқаттың жаңа формалары мен 
қасиеттерін құрып, қандай да бір бастапқы материалды өнімге айналдыратын тек адам іс- 
әрекеті арқылы табылып жатады. 
Субъектпен орындалатын кез келген іс- әрекет мақсат, түрлендіру үрдісінің өзі және оның 
нәтижесін қамтиды (6- сұлбаны қараңыз). Болмыстың бір түрі мен адамның өмір сүру әдісі 
ретінде іс- әрекет: - адам өмірінің материалдық жағдайларын құру, адамның табиғи 
қажеттіліктерін қанағаттандыруды қамтамасыздандырады; адамның рухани дүниесінің 
даму факторы, оның мәдени қажеттіліктерінің жүзеге асырылуының шарты мен формасы 
болып табылады: -адамның қоғамдық қарым- қатынастар жүйесінде өзін өзі табу үшін, 
өзінің әлеуметтік қызығушылықтарын жүзеге асыру үшін жағдайлар жасайды; - ғылыми 
таным, өзін өзі тану мен өзін өзі дамыту критериі мен көзі болып табылады; - қоршаған 
әлемді тану мен түрлендіруді қамтамасыздандырады. 
Педагогикалық мамандықтың мәні оның өкілдері арқылы жүзеге асырылатын 
педагогикалық іс-әрекет негізінен көрінеді. Бұл әлеуметтік әрекеттің ерекше түрі, ол 
жинақталған мәдениет пен тәжірибені ұрпақтан ұрпаққа беруге және қоғамда нақты 
әлеуметтік роль орындауға даярлық негізінде жеке бастың дамуына жағдай тудыруға 
бағытталған. 
Бұл іс-әрекетті педагогтар ғана емес, сонымен қатар ата-аналар, қоғамдық ұйымдар, 
өнеркәсіп пен мекемелердің жетекшілері, өндірістік және басқа топтар, жалпы ақпарат 
құралдары жүзеге асырады. Бірақ, ең бірінші іс- әрекет - ол кәсіби әрекет, яғни педагог 
арқылы жүзеге асырылады, ал қалғандары жалпы педагогикалық болып табылады. 
Педагогикалық іс- әрекет кәсіби әрекет сияқты арнайы қоғам ұйымдастырған білім беру 
мемкемелерінде: мектепке дейінгі мекемелер, мектептер, кәсіби- техникалық училищелер, 
орта арнаулы және жоғары оқу орындары, қосымша білім беретін мекемелер, біліктілікті 
жоғарылату, қайта даярлауда үлкен орын алады. 
Педагогикалық іс-әрекеттің мәнін түсіну үшін оның құрылымын талдау қажет, ал оның өзін 
мақсат, мотив, әрекет (операция), нәтиже бірлігінде қарау керек. Іс-әрекеттің, оның ішінде 
педагогикалық іс-әрекеттің жүйелі сипаттамасы мақсат болып табылады (А.Н.Леонтьев). 
Педагогикалық іс-әрекеттің мақсаты тәрбие мақсатын жүзеге асырумен тығыз байланысты. 

Бұл жалпы стратегиялық мақсат әр түрлі бағыттағы тәрбие мен оқытудың нақты 
міндеттерін шешуге бағытталған. 
Педагогикалық іс-әрекеттің мақсаты - тарихи құбылыс. Ол әлеуметтік даму 
тенденциясының көрінісі ретінде өңделіп қалыптасады, адамның рухани және табиғи 
мүмкіндіктерін ескере отырып талап қояды. Онда бір жағынан, әр түрлі әлеуметтік және 
этникалық топтардың қызығушылығы болса, екінші жағынан жеке тұлғаның қажеттілігі 
мен бағыты көрінеді.