Мінездемелейтін

120
болғанда
, 
катушка
мен
конденсатор
кернеулері
фаза
бойынша
қарама
-
қарсы
болса
да
, 
тең
болады
, 
сондықтан
, 
қаралатын
тізбекте
кернеу
 
резонансы
пайда
болады
. (2.91) 
теңдеуде
кернеу
резонансы
, 
оны
қорек
көзінің
кернеу
жиілігін
немесе
катушка
индуктивтігін
жəне
конденсатор
сыйымдығын
өзгертіп
табуға
болатынын
көрсетеді
. 
Тізбекте
резонанс
болатын
кездегі
, 
бұрыштың
жиілігі
, 
резонансты
бұрыштық
жиілігі
деп
аталады
. 
(2.92) 
Тізбек
толық
кедергісі
, 
резонанс
кезінде
автивті
кедергіге
тең
жəне
ең
аз
мəнді
болады
: 
Бірақ
тізбектегі
тоқ
мəні
ең
үлкен
болады
Резистордағы
кернеу
қорек
көзінің
кернеуіне
тең
. 
Резонанс
кезіндегі
индуктивті
немесе
сыйымдылық
кедергілер
, 
резонанс
контурының
сипаттамалық
(
толқынды
) 
кедергісі
деп
аталады
: 
(2.93)
реактивті
элементтегі
кернеу
кірмедегі
кернеуден
неғұрлым
көп
болады
. 
Резонанс
кезіндегі
, 
катушка
мен
конденсатор
кернеуінің
, 
қор
көзінің
кернеуіне
қатынасы
контур
сапалығы
деп
аталады
: 
(2.94)
Бұл
өлшемсіз
парамметр
. 
Ол
резонанс
кезіндегі
реактивті
элементтер
кернеуінің
кірмедегіден
неше
есе
көп
екенін
көрсетеді
. 
Парамметр
d, 
контур
сапалығына
керісінше
, 
контур
сөнген
деп
аталады
. 
C
L
X
X

.
1
0
LC




.
2
2
R
X
X
R
Z
C
L




.
R
U
Z
U
I


U
IR
U
R


.
1
=
0
0
C
L
C
L





R


.
0
R
R
L
U
U
U
U
Q
C
L







121
. (2.95) 
Резонанс
кезіндегі
энергетикалық
қарым
-
қатынастың
да
өз
ерекшеліктері
бар
. 
Контурдағы
тоқ
болсын
, 
онда
конденсатордағы
кернеу
болады
. 
Электр
жəне
магнит
өрісітері
қосындысы
энергиясы
: 
Ал
: 
. (2.96) 
Сондықтан
магнит
жəне
электр
өрістерінің
барлык
энергиясы
уақыт
өткен
сайын
өзгермейді
. 
Электр
өрісінің
энергиясы
азайса
, 
магнитті
өріс
энергиясы
өседі
жəне
керісінше
. 
Конденсатор
мен
катушка
арасында
толығымен
энергия
ауысады
. 
Қорек
көзінің
энергиясы
, 
тізбекті
қоректендіретін
, 
катушка
мен
конден
- 
сатордың
активті
кедергісінің
жоғалтуын
жабады
. 
Қорек
көзінен
тізбекке
түсетін
энергия
, 
көрінген
уақытта
толығымен
жылуға
айналады
. 
Сондықтан
қорек
көзіндегі
барлық
тізбек
активті
кедергіге
эквивалентті
. 
2.5.2 
Тізбектелген
 
контурдың
 
жиілік
 
сипаттамалары
 
 
2.30 
а
-
суреттегі
тізбекке
синусоидалды
кернеу
берілген
, 
амплитудасы
өзгермейді
, 
ал
жиілігі
шамаға
өзгереді
. 
Жиіліктің
өзгеруі
тізбек
парамметрлерін
өзгертеді
: 
Бұл
жағдайда
, 
индуктивті
жəне
сыйымдылық
кедергілері
өзгереді
, 
онымен
бірге
, 
реактивті
мен
толық
кедергілер
жəне
фаза
ығысу
бұрышы
да
өзгереді
. (2.31 
а
-
суретте
)
жиілікке
байланысты
кестелері
көрсетілген
, 
ол
тізбектің
жиілік





R
L
R
Q
d
0
1
t
I
i
m
0
sin








o
0
90
sin
t
U
u
cm
C
t
U
cm
0
cos









t
CU
t
LI
Cu
Li
W
cm
m
C
0
2
2
0
2
2
2
2
cos
2
sin
2
2
2
;
const
2
2
2
2


cm
m
CU
LI
2
2
2
2
m
cm
LI
CU



...
0


.
;
=
X
;
1
;
2
2
C
L
C
L
C
L
X
X
R
Z
X
X
C
X
L
X









X
X
X
C
L
,
,

122
сипаттамасы
деп
аталады
. 
Егер
, =0 
болса
, 
тізбектегі
кернеу
өзгермейді
, 
сондықтан
тоқ
жоқ
болады
. 
2.31-
сурет
Жиілік
0 
ден

0
-
ге
дейін
өзгерсе
реактивті
кедергіде
сыйымдылық
сипаттама
болады
жəне
ол
ден
0-
ге
дейін
өзгереді
. 
Сол
себептен
, 
тоқ
нөлден
ең
көп
U/R
max 
мəніне
өседі
, 
ал
кернеу
мен
тоқ
векторлары
аралығындағы
фазаның
ығысу
бұрышы
-90° 
тан
0-
ге
дейін
өзгереді
. 
Жиілік

0
-
ден
-
ке
дейін
өзгерсе
, 
қорытынды
реактивті
кедергі
нөлден
шексізге
дейін
өседі
де
, 
индуктивті
сипаттамада
болады
. 
Осы
себептен
, 
тоқ
ең
үлкен
мəнінен
нөлге
дейін
азаяды
, 
ал
бұрыш
φ
нөлден
90
˚
дейін
өседі
. 
ω
=0 
болғанда
, 
катушка
кернеуі
нөлге
тең
, 
тоқ
тез
азайғанша
ω
өсуіне
қарай
өседі
көбейеді
. 
Бұдан
кейін
қорек
көзінің
кернеуі
дейін
тез
азаяды
. 
Конденсатор
кернеуі
, 
ω
=0 
болса
, 
қорек
көзінің
кернеуі
-
ға
тең
, 
тоқ
көбейгенше
өседі
, 
содан
кейін
нөлге
дейін
азаяды
. 
(2.31 
б
-
суретте
) 
тоқ
пен
кернеудің
əсерлік
мəндері
жиілікке
байланысты
, 
резонансты
қисық
деп
аталады
. 
Қисықтардан
,
пен
кернеулігінің
ең
үлкен
мəндері
, 
жиілік
резонансқа
тең
болмаған
кезінде
үлкен
мəнінің
жиілік
болатыны
, 
үлкен
мəні
болатыны
көрініп
тұр
. 



.
;
;
1
2
2
C
I
U
LI
U
C
L
R
U
Z
U
I
C
L

















L
U
U
C
U
U
C
U
C
U
L
U
L
U
0



L
C
U
0



C

123
; 
теңдеулерден
,
пен
кернеулердің
ең
үлкен
мəндері
болатын
жиіліктерді
табуға
болады
: 
(2.97) 
Тоқтың
жиілікке
қатысты
кестесінен
көруге
болады
, 
қаралып
жатқан
тізбектің
таңдаулы
қасиеттері
бар
. 
Тізбек
тоққа
ең
аз
кедергімен
иемделген
, 
жиілігі
резонансқа
жақын
. 
Тізбектің
таңдаулы
қасиеттері
электрбайланысы
мен
радиотехникада
кеңінен
қолданылады
. 
Тізбекті
резонанс
режімінде
пайдаланады
. 
Кейбір
жағдайда
, 
электр
тізбегінде
резонанс
құбылысы
ескерілмесе
, 
қолайсыз
жағдайларға
əкеліп
соғады
, 
оның
ішінде
оқшауламаға
қауіпті
асқын
кернеу
əкеліп
соғуы
мүмкін
. 
2.5.3 
Тоқ
 
резонансы
 
 
2.32.
а
-
суреттен
екі
қатарлас
тармағы
бар
сұлбаны
қарастырайық
, 
біріншісінде
– 
резистор
мен
конденсаторы
бар
, 
екіншісінде
- 
резистор
мен
катушкасы
бар
. 
Егер
де
жалпы
тоқ
I
, 
фаза
бойынша
кернеуге
сəйкес
болса
, 
ал
кірме
реактивті
өткізгіштілік
тізбекте
резонанс
құбылысы
болуы
мүмкін
тең
болса
, 
немесе
. (2.98)
а
) 
б
) 
2.32-
сурет
0
;
0




d
dU
d
dU
C
L
C
U
L
U
.
2
2
;
2
2
2
0
2
0
d
d
C
L








0



L
C
b
b
b
C
L
b
b


124
Егер
болса
, 
тоқтардың
фаза
бойынша
қарама
-
қарсы
реактивті
құрамалары
тең
болса
(2.32 
б
-
сурет
), 
оны
тізбек
резонансы
, 
тоқ
резонансы
деп
атайды
. 
Векторлы
диаграммадан
, 
резонанс
кезінде
тоқ
I
фаза
бойынша
кернеумен
сəйкес
келетіні
, 
тармақтағы
тоқтан
аз
болатыны
көрініп
тұр
. 
(2.98) 
теңдеуге
мен
мəнін
қойып
, 
тізбек
пен
жиілік
параметрлері
арқылы
мынаны
табамыз
: 
(2.99) 
Тоқ
резонансын
тоқ
тармақтарын
R
1
, R
2
, 
немесе
ω
жиілігін
өзгертіп
табуға
болады
. 
Төрт
берілген
параметрлер
мен
бесіншісін
(2.99) 
теңдеуден
тапқанда
, 
жиілік
кешенді
немесе
жорамал
болуы
мүмкін
. 
Мұндай
параметрлер
сəйкестігінде
, 
тоқ
резонансы
болмайтынын
дəлелдейді
.
(2.99) 
теңдеуді
есептеп
, 
ω
жиілікке
қатысты
резонанстық
жиілікті
табамыз
: 
. (2.100)
Егер
де
түбір
астындағы
бөлшек
(2.100) 
теңдеуде
, 
оң
белгі
болса
, 
резонанс
құбылысы
пайда
болады
себебі
жиілік
жорамал
санмен
көрсетілмейді
. 
Резонансты
жиілік
, 
бірізді
жалғас
контурының
резонансты
жиілігімен
тең
болады
, 
егер
де
: 
резонансты
жиілік
түсініксіз
түрде
болса
, 
бұл
кез
-
келген
жиілікте
тізбекте
резонанс
болатынын
көрсетеді
. 
Бұл
кезде
тізбектің
кірме
кедергісі
активті
жиілікке
бағынышты
емес
. 
C
L
b
b

L
b
C
b
.
1
1
2
2
2
2
2
2
2
1
C
R
C
L
R
L







C
L
,
C
L
R
C
L
R
LC




2
2
2
1
0
1
.
1
;
0
2
1
LC
R
R



C
L
R
R


2
1
.
0
0
0



125
Мінсіз
жағдайда
0, 
тізбек
кірме
кедергісі
резонанс
кезінде
үлкен
, 
ал
тоқ
нөлге
тең
, 
яғни
энергия
қорек
көзінен
контурға
түспейді
. 
Ал
катушка
мен
конденсатор
арасында
энергиялары
ауысады
. 
Электржабдықтау
жүйесінің
құрылғыларының
тоқ
резонансы
мəнін
жоғарылату
үшін
қолданылады
, 
ол
үшін
индуктивті
жүктемеге
қатарлас
конденсаторлар
батареясын
қосу
керек
. 

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: