Мінездемелейтін

 
 
2.7.4.2 
Алдыңғы
 
қысқыш
 
жағынан

қоректенгендегі
 
қысқа
 
тұйықталу
 
тəжірибесі
 
 
Тəжірибені
өткізу
үшін
екінші
қысқышқа
амперметр
қосамыз
, 
кірмеге
шықпада
номиналды
I
1
н
тоқ
болатындай
кернеу
береміз
. 
Құралдар
көрсеткіші
. 
Қысқа
тұйықталу
режімінде
0, (2.129, 2.130) 
теңдеулер
мынадай
болады
: 
Бұдан
кірмедегі
кедергі
кешенді
: 
. (2.138) 
2.7.4.3 
Екінші
 
қысқыштан

қоректенгендегі
 
бос
 
жүріс
 
тəжірибесі
 
 
2-2´ 
қысқышты
қорек
көзіне
қосамыз
жəне
кернеуін
жасаймыз
, 
бірінші
қысқыш
кернеуі
номиналды
болуы
керек
. 
Бұл
кезде
құрал
көрсеткіші
болады
. 
Бос
жүріс
режімінде
негізгі
теңдеу
(2.134) 
екінші
қосқыштан
қоректенгенде
мынадай
болады
:
Кіріс
кедергі
кешенді
: 
10
10
10
,
,

I
U

20
I
2
10
2
10
;




U
C
I
U
A
U
C
A
U
C
U
A
e
I
U
I
U
Z
j







2
2
10
10
10
10
10
10
k
k
k
I
U
1
1
1
,
,


k
U
2
,
;
2
1
1
1




I
D
I
I
B
U
k
k
D
B
I
D
I
B
e
I
U
I
U
Z
k
j
k
k
k
k
k




н
2
н
2
1
1
1
1
1
1

20
U
н
1
U
20
20
20
,
,

I
U
0
10

I
.
;
н
1
20
н
1
20
U
C
I
U
D
U



149
(2.139) 
2.7.4.4 
Екінші
 
қысқыштан
 
қоректенгендегі
 
қысқа
 
тұйықталу
 
тəжірибесі
 
Теңдеу
(2.134) 
егер
де
2
1
2
1
;
k
k
k
k
U
BI
I
AI


-
болса
Кіріс
кедергі
: 
(2.140) 
(2.137.,2.140) 
теңдеулер
бір
-
бірімен
қатынасты
байланысы
бар
бұдан
коэффициенттер
табылады
. 
Сондықтан
коэффициент
арасындағы
байланысы
бар
теңдеуді
пайдаланамыз
(2.131.). (2.131., 2.137...,1.140) 
теңдеулерді
есептеп
табамыз
:
(2.141) 
коэффициенттерін
табу
үшін
үш
тəжірибе
өткізу
керек
, 
егер
де
төртұшты
симметриялы
болса
(
), 
екі
тəжірибе
өткізсе
болады
. 
2.7.5. 
Төртұшты
 
бос
 
жүрісі
 
мен
 
қысқа
 
тұйықталуы
 
 
(2.129, 2.130) 
теңдеулер
мыналарды
көрсетеді
: 
U
1 
кернеуі
мен
І
1
тоғы
төртұшты
кірмесінде
екі
қосындыдан
тұрады
, 
біреуі
кернеуге
пропорционалды
, 
екіншісі
тоққа
пропорционалды
. 
Төртұштының
екі
шамадағы
жұмыс
режімін
қарастырайық
: 
бос
жүріс
режімі
жəне
қысқа
тұйықталу
режімі
. 
Бұл
режімді
.
н
1
н
1
20
20
20
20
20
20
C
D
U
C
U
D
e
I
U
I
U
Z
j





0
1

k
U
.
н
1
н
1
2
2
2
2
2
2
A
B
I
A
I
B
e
I
U
I
U
Z
k
j
k
k
k
k
k





,
20
2
10
1
Z
Z
Z
Z
k
k

D
C
B
A
,
,
,
.
;
;
;
20
10
2
2
20
10
Z
C
D
Z
A
C
Z
A
B
Z
Z
Z
A
k
k





D
C
B
A
,
,
,
D
A

2
U
2
I

150
былай
аламыз
, 
бос
жүрісте
екінші
қысқыштағы
кернеу
жүктеме
кернеуіне
тең
болу
керек
, 
ал
қысқа
тұйықталу
кезінде
қайталанған
тоқ
жүктеме
тоғына
тең
болу
керек
. 
Бос
жүрісте
(
=0) 
жəне
қысқа
тұйықталуда
(
=0) 
негізгі
теңдеулер
(2.129, 2.130) 
түрлері
: 
(2.142) 
(2.142) 
жəне
(2.129, 2.130) 
теңдеулерді
салыстырып
қорытынды
шығарамыз
, 
Кернеу
мен
тоқ
жүктеме
кезінде
, 
төртұштының
бос
жүріс
пен
қысқа
тұйықталу
режімінде
, 
кернеу
мен
тоқ
жиынына
сəйкес
тең
болады
:
(2.143) 
Осылайша
, 
төртұшты
кірмесіндегі
кернеу
мен
тоқ
бос
жүріс
жəне
қысқа
тұйықталу
қорытындысы
қосынды
ретінде
табуға
болады
. 
Салу
қағидатын
пайдаланудың
ерекше
мəні
бар
, 
қуатты
электротехникалық
құрылғыларды
сынауда
, 
реттеуіші
жүктеме
тəжірибесін
көп
қуатты
қорек
көзін
қажет
ететін
, 
бос
жүріс
жəне
қысқа
тұйықталу
тəжірибесімен
(
аз
қуатты
) 
алмастыруға
болады
. 
Бұл
тəсіл
сынауда
электр
энергиясын
үнемдеуге
байланысты
болатынын
көрсетеді
. 
 
2.7.6. 
Кез
 
келген
 
жүктемедегі
 
төртұшты
 
кірме
 
кедергісі
 
 
Төртұшты
жұмыс
режімін
сипаттау
үшін
кірме
кедергісі
түсінігі
қолданылады
. 
Кірме
кедергісі
дегеніміз
– 
кернеу
тоқ
қатынасы
, 
шығар
бетінде
қорек
көзінің
қосылатын
жері
. 
Бірінші
қысқыштан
қоректенгендегі
кірме
кедергі
:
2
U
2
I
2
I
2
U
.
;
;
;
2
1
2
10
2
1
2
10
I
D
I
U
C
I
I
B
U
U
A
U
k
k




1
U
1
I
;
1
10
2
2
1
k
U
U
I
B
U
A
U




.
1
10
2
2
1
k
I
I
I
D
U
C
I




1
U
1
I

151
,
D
н
CZ
B
н
AZ
2
DI
2
CU
2
BI
2
AU
1
I
1
U
1
кір
Z






(2.144) 
деп
алынады
.
Екінші
қысқыштан
қоректенгенде
:
,
A
н
CZ
B
н
DZ
1
AI
1
CU
1
BI
1
DU
2
I
2
U
2
кір
Z






(2.145) 
Төртұшты
коэффициентін
(2.144, 2.145) 
формулаға
саламыз
, 
бос
жүріс
кедергісі
жəне
қысқа
тұйықталу
(2.137...2.140) 
теңдеулер
арқылы
тəжірибеде
жиі
қолданатын
формуланы
табамыз
: 
,
20
Z
н
Z
k
2
Z
н
Z
10
Z
C
D
н
Z
C
A
B
н
Z
A
D
н
CZ
B
н
AZ
1
кір
Z




















,
10
Z
н
Z
k
1
Z
н
Z
20
Z
C
A
н
Z
C
D
B
н
Z
D
A
н
CZ
B
н
DZ
2
кір
Z




















Осылайша
, 
теңдеулер
төртұшты
арқылы
кедергіні
өзгертуге
болатынын
көрсетеді
. 
Төртұшты
теориясы
электроэнергетиканың
негізгі
проблемасын
, 
төртұшты
арқылы
қорек
көзінен
қабылдағышқа
энергияның
берілуін
қарастырады
.
Бақылау
 
сұрақтары
 
 
1.
Қандай
айнымалы
тоқтарды
жəне
кернеулерді
синусоидалық
емес
деп
атайды
? 
2.
Электр
тізбектерінде
синусоидалық
тоқтар
мен
кернеулердің
пайда
болу
себебі
неден
? 
н
2
2
Z
I
U


152
3.
Синусоидалық
емес
тоқтар
мен
кернеулер
электр
тізбектерінің
əртүрлі
режімдерде
пайда
болуына
тоқталыңыз
? 
4.
Фурье
қатарын
жазыңыз
, 
оған
түсініктеме
беріңіз
. 
5.
Сунсоидалық
емес
ток
пен
кернеудің
тұрақты
құраушысы
деген
не
? 
6.
Бірінші
жəне
т
.
с
.
с
. 
жоғары
гармоника
дегеніміз
не
? 
7.
А
,
В
жəне
С
коэффициенттерін
қалай
есептейді
? 
8.
Симметриялығы
бар
периодтық
қисықтардың
қасиеттеріне
тоқтаңыз
. 
9.
Абсцисса
өсінен
салыстырғанда
симметриялы
болатын
функцияға
талдау
жасап
, 
соның
негізінде
, 
бұл
функцияның
тұрақты
құраушысы
жəне
жұп
гармоникасы
болмайтынын
дəлелдеңіз
. 
10.
Координаттың
өсуімен
жəне
координат
бас
нүктесімен
салыстырғанда
симмтериялы
болатын
синусоидалық
емес
функцияларды
қатарлардың
өрнегі
түрінде
жазыңыз
. 
11.
Тригонометриялық
қатарлардың
қоэффициенттерін
графоаналитикалық
əдіспен
анықтауға
тоқталыңыз
. 
12.
Синусоидалық
емес
қоректендіру
көздерінің
тоқтары
мен
кернеулерін
калай
есептеуге
болады
? 
13.
Синусоидалық
емес
э
.
қ
.
к
.-
дегі
жəне
тоқтардағы
резонанстық
құбылыс
қалай
байқалады
? 
14.
Айнымалы
синусоидалық
тоқтың
əсерлік
мəні
деп
нені
айтады
? 
15.
Синусоидалық
тоқтың
əсерлік
мəнінің
анықтамасына
сүйеніп
синусоидалық
емес
тоқтың
əсерлік
мəнінің
анықтамасын
тұжырымдаңыз
. 
16.
Синусоидалық
емес
тоқтың
жəне
кернеудің
əсерлік
мəндерінің
өрнегін
жазып
, 
оларға
түсініктеме
беріңіз
. 
17.
Синусоидалық
емес
функцияның
модулінің
орташа
мəні
деген
не
? 
18.
Синусоидалық
емес
токтың
орташа
қуаты
дегеніміз
не
? 
19.
Активтік
қуат
ұғымын
қалай
түсінесіз
? 
20.
Қандай
жүйенің
құралдарының
көмегімен
синусоидалық
емес
тоқтың
:
а
) 
əсерлік
мəнін
; 
ə
) 
модулі
бойынша
орташа
мəнін
; 
б
) 
амплитудалық
мəнін
өлшеуге
болады
? 

153
21.
Неліктен
кернеулернің
реті
үшеселі
болатын
гармоника
-
лар
фазалары
бойынша
үш
фазалық
көздің
орамдарының
барлық
фазаларына
сəйкес
келеді
? 
22.
Қандай
гармоникалар
нөлдік
, 
тікелей
жəне
кері
бірізділіктерді
түзеді
? 
23.
ж
/
ф
<3 
қатыстың
орындалу
себебін
түсіндіріңіз
. 
24.
Неліктен
синусоидалық
емес
кернеулері
бар
үш
фазалық
тізбектің
фазаларындағы
жүктеме
симметриялық
болған
күннің
өзінде
бейтарап
сымдағы
тоқ
неліктен
нөлге
тең
болмайды
? 
25.
Бейтарап
сымсыз
жəне
симметриялық
жүктемесі
бар
үш
фазалық
синусоидалық
емес
кернеулердің
тізбегінің
қабыл
- 
дағышының
бейтарап
(
нөлдік
) 
нүктесінің
көздің
нөлдік
нүктесімен
салыстырғанда
ығысуын
түсіндірініз
.