Мінездемелейтін

132
(2.116) 
Келісті
(
соласком
) 
қосылғандағы
тізбектің
толық
кедергісі
:
(2.117) 
Қарсы
қосылғанда
(2.38 
б
-
сурет
) 
екі
катушкадағы
тоқ
аттас
қысқышқа
қатысты
қарама
-
қарсы
бағытта
, 
сондықтан
өзара
индуктивтілік
кернеуін
«
минус
» 
белгісімен
жазамыз
. 
Бұл
жағдайда
, 
Кирхгоф
теңдеуінің
комплексті
түрі
, 
мынадай
: 
(2.118) 
Қарсы
қосылған
тізбек
толық
кедергісі
: 
(2.119)
Тізбектің
толық
кедергісі
келісті
қосылғанда
қарсыға
қарағанда
көп
. 
Бұны
индуктивті
байланысты
катушканың
аттас
қысқышын
тəжірибе
жолымен
табуда
пайдалануға
болады
.
(2,39 
суретте
) 
келісті
жəне
қарсы
қосылған
катушканың
векторлы
диаграммасы
көрсетілген
. 
Тоқ
векторының
бастапқы
фазасы
тізбектің
барлық
элементінің
біріккен
түрінде
, 
нөльге
тең
деп
алынады
. 
Тоқ
векторына
қарай
мен
кернеу
қосындысы
жазылған
. (2.116, 2.118) 
Векторлар
бағытын
таңдауды
жеңілдетеді
, 
кешеннің
көбейтіндісі

90° 
бұрылысына
сəйкес
. 
Вектор
көп
бұрыштары
, , , 
диаграммада
салынған
Кирхгоф
заңына
сəйкес
, 
керекті
болу
үшін
штрихталған
: 







2
1
2
1
R
R
I
U
U
U


.
2
согл
2
1
Z
I
M
L
L
I
j






.
2
2
1
2
1
согл
M
L
L
j
R
R
I
U
Z







;
;
2
2
2
1
1
1
I
M
j
I
L
j
R
I
U
I
M
j
I
L
j
R
I
U










1
U
2
U
j

1
U
2
U
U


.
2
2
1 
2
1
M
L
L
j
R
R
Z
қарама
қарсы








.
2
2 
1
Z
қ
арама қарсы
 
I
M
L
L
I
j











2
1
2
1
R
R
I
U
U
U

133
а
) 
б
) 
2.39-
сурет
2.39 
б
-
суреттегі
қарсы
қосылған
катушка
векторлы
диаграммасы
L
1
2
кезінде
салынған
. 
Бұндай
параметрлер
қатынасында
бірінші
катушкадағы
сыйымдылық
тиімдірек
көрінеді
, 
кернеу
тоқ
қалады
. 
Тізбекке
конденсатор
жоқ
, 
бірінші
катушка
индуктивтілігі
теріс
, 
конденсатор
қосылуына
эквивалентті
болады
. 
Бірақ
тізбек
барлық
уақытта
индуктивті
сипатта
, 
тоқ
векторы
кірмеде
кернеу
векторынан
қалады
,
Катушканың
келісті
қосылуында
сыйымдылық
тиімділігі
болмайды
.
2.6.4. 
Өзара
 
индуктивтікті
 
эксперементалды

жолымен
 
анықтау
 
Индуктивті
байланысты
катушкалардың
тізбектеліп
қосылуы
өзара
М
индуктивтілікті
тəжірибе
мен
анықтауда
қолданылады
. 
2.40 
а
-
сурет
. 
Ол
үшін
екі
тəжірибе
өткіземіз
. 
Бірінші
тəжірибеде
катушкалар
бірізді
жалғас
жəне
келісті
қосамыз
. 
Тоқ
I
согл
,
кедергісін
жəне
активті
қуатты
P
согл
өлшейміз
. 
Тəжірибе
қорытындысында
, 
тізбектің
активті
, 
толық
жəне
реактивті
кедергісін
табамыз
.
1
U
1
I
M
L
L



1
1


0
2
2
1



M
L
L
U

134
а
) 
б
) 
2.40-
сурет
Бір
катушканың
қысқыш
орындарын
ауыстырып
сол
кернеудің
өлшеуін
қайталаймыз
. 
Тəжірибе
қорытындысында
тізбектегі
қарсы
қосылған
катушка
кедергісін
анықтаймыз
:
. (2.120)
Өзара
индуктивтілікті
жай
тəсілмен
табуға
болады
. 
Бірінші
катушканы
амперметр
арқылы
көрек
көзіне
қосамыз
2.40 
б
-
сурет
, 
екінші
катушка
қысқышына
үлкен
ішкі
кедергісі
бар
вольтметр
қосамыз
.
Тоқ
мен
кернеуін
өлшейміз
.
болғанда
əсерлі
мəні
, 
сондықтан
: 
. (2.121) 
 
2.6.5. 
Индуктивті
 
байланысты

катушкалардың
 
жапсарлас
 
қосылуы
 
 
Екі
катушка
кедергілері
, 
индуктивтілігі
жəне
өзара
индуктивтілігі
М
жапсарлас
қосылған
. 
Екі
түрлі
қосылуы
1
I
2
U
dt
di
M
u
1
2

1
2
MI
U


1
2
I
U
M


2
1
,
R
R
2
1
,
L
L
4

X
қарама
 
қарсы
X
c
əйкес
M


.
;
;
2
2
2 
R
сəйкес
Z
c
əйкес
X
c
əйкес
I
c
əйкес
U
Z
c
əйкес
I
c
əйкес
P
c
əйкес
R
c
əйкес



= 

135
мүмкін
– 
аттас
қысқышты
бір
түйіншікке
қосу
(2.41 
б
-
сурет
) 
жəне
əртүрлі
түйіншікке
қосу
(2.41. 
б
сурет
) 
а
) 
б
) 
(2.41-
сурет
) 
Тоқты
оң
бағытта
алғанда
, 
бірінші
сұлба
келісті
қосуға
сəйкес
, 
екіншісі
– 
қарсы
қосылғанда
сəйкес
. 
Кирхгофтың
екінші
заңы
бойынша
теңдеулер
құрамыз
, 
əр
қатарлы
тармақтарға
кешенді
түрде
: 
. (2.122) 
Z
1
=R
1
+j
ω
L
1
; Z
2
=R
2
+j
ω
L
2
;
 
Z
m
=j
ω
M 
белгілеп
, 
теңдеулер
жүйесін
табамыз
:
 
, (2.123) 
Мұндағы
«
плюс
» 
белгісі
катушканың
келісті
қосылуына
сəйкес
(2.41 
а
сурет
), «
минус
» 
белгісі
– 
қарсыға
сəйкес
(2.41 
б
-
сурет
) 
Тоқтарға
қатысты
теңдеу
жүйесін
шешеміз
: 
Кирхгофтың
бірінші
заңы
бойынша
тоқ
тізбектің
тармақталмаған
бөлігінде
: 
(2.124) 
Тізбек
кірме
кедергісі









U
I
M
j
I
L
j
I
R
U
I
M
j
I
L
j
I
R
1
2
2
2
2
2
1
1
1
1












U
I
Z
I
Z
U
I
Z
I
Z
M
M
2
2
1
2
1
1
.
;
2
2
1
1
2
2
2
2
1
2
1
1
U
Z
Z
Z
Z
Z
I
U
Z
Z
Z
Z
Z
I
M
M
M
M












,
2
2
2
1
2
1
2
1
U
Z
Z
Z
Z
Z
Z
I
I
I
M
M







136
(2.125) 
«
алу
» - 
келісті
қосуға
жатады
. 
«
қосу
» - 
қарсы
қосуға
жатады
.
0, 
яғни
тармақтар
аралығында
индуктивті
байланыс
жоқ
болғанда
, (2.125) 
формуланы
белгілі
түрде
жазамыз
.
2.42 
суретте
тізбектің
векторлы
диаграммалар
көрсетілген
(2.41-
суретте
) 
катушкалар
(2.122) 
мен
(2.123) 
теңдеулеріне
сəйкес
келісті
жəне
қарсы
қосылған
. 
Көрек
көзінің
кернеуі
векторының
бастапқы
фазасы
нөлге
тең
.
Кирхгофтың
бірінші
заңы
бойынша
тоқтың
көпбұрышын
салып
(2.124) 
жазықтықта
кернеудің
барлық
векторларын
салуға
болады
. (2.122) 
бірінші
теңдеу
жүйесімен
векторлар
құрамаларын
салуды
қарастырайық
, 
катушкаларды
келісті
қосқандағы
(2.42 
а
-
сурет
)
векторларды
тоқ
векторларына
, 
жапсарлас
жүргіземіз
. 
Вектор
аяғынан
, 
индуктивтілікте
кернеу
векторын
жүргіземіз
, 
тоқ
, 90°-
қа
озады
. 
Үшінші
векторды
екіншіснің
аяғынан
саламыз
. 
Ол
тоқ
90° 
бұрышына
озады
,
көбейтумен
табамыз
, 
оның
90° 
оң
бағытқа
бұрылатынын
көрсетеді
. 
Екінші
теңдеу
жүйесі
(2.122) 
мен
вектор
құрамасын
қарсы
қосылған
катушкаға
саламыз
.
а
) 
б
) 
2.42-
сурет
 
,
2
2
1
2
2
1
M
M
Z
Z
Z
Z
Z
Z
I
U
Z






M
Z
.
2
1
2
1
Z
Z
Z
Z
Z


U
U
1
1
R
I
1
I
1
1
R
I
1
1
I
L
j

2
I
M
j

2
I
2
I
j
U

137

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: