Министерство здравоохранения рк

ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

МИНИСТЕРСТВО ЗДРАВООХРАНЕНИЯ РК КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА

Қалқанша безі, бүйрек үсті безі, ұйқы безі қызметі бұзылыстарының патофизиологиялық даму тетіктерін түсінуге үйрету.

№ 1 Тақырып. «Эндокринопатиялардың жалпы этиологиясы мен патогенезі. Гипо- және гипергликемия, гипо- және гипертиреоз, гипо-және гиперкортицизмдердің патофизиологиялық тетіктері»

1. 
   Гипо және гипертиреоз, гипо және гиперкортицизм, гипергликемия және гипогликемия синдромдары кезіндегі организмдегі бұзылыстардың этиологиясын, патогенезін меңгеру.
   

Берілген тақырыпты меңгерген студент орындай алады:

• 
  Эндокринопатиялар дамуының негізгі тетіктерін сипаттауды
  
• 
  Қалқанша безінің және бүйрек үсті бездерінің гипо- және гиперфункциясының этиологиялық жайттарын білуді
  
• 
  Қалқанша безінің және бүйрек үсті бездерінің гипо- және гиперфункциясының негізгі өзгерістерінің патогенезін түсіндіруді
  
• 
  Қантты диабеттің I және II түрінің және диабеттік синдромның негізгі әйгіленімдерінің патогенезін түсіндіруді
  
• 
  Гипогликемиялық команы үлгілеуді және қорытындылауды
  
• 
  Балалық шақтағы эндокринопатиялардың ерекшеліктерін талдауды
  
• 
  Әртүрлі эндокринопатиялардың патогенездік сызбанұсқасын құрастыруды
  
• 
  Ситуациялық есептерге қорытынды жасауды
  

1. 
   Ішкі сөлденіс бездері қызметінің орталық реттелу тетіктерінің бұзылыстары (транс- және парагипофиздік реттелу), себептері, даму тетіктері. Кері байланыс тетігінің бұзылысы.
   
2. 
   Ішкі сөлденіс бездері қызметінің бұзылыстарына әкелетін дерттік үрдістер.
   
3. 
   Гормондар белсенділігінің бұзылуының шеткері (безден тыс) тетіктері.
   
4. 
   Қалқанша безі қызметінің бұзылуы. Гипотиреоз, этиологиясы, негізгі көріністерінің патогенезі.
   
5. 
   Гипертиреоз, этиологиясы, негізгі көріністерінің патогенезі.
   
6. 
   Бүйрек үсті бездерінің жіті және созылмалы жеткіліксіздігінің этиологиясы, негізгі көріністерінің патогенезі .
   
7. 
   Гиперкортицизм, этиологиясы, негізгі көрністерінің патогенезі.
   
8. 
   Инсулиннің бездік және безден тыс жеткіліксіздігі, даму тетіктері.
   
9. 
   Қантты диабеттің I және II түрінің этиологиясы мен патогенезі
   
10. 
    Гипергликемиялық және гипогликемиялық команың патогенезі.
    

Ауызша сұрау, сынама беру, шағын топта жұмыс жасау: ситуациялық есептерді шешу, сөзжұмбақты шешу.

№ 1 тапсырма. Тышқандарда гипогликемиялық команың үлгісін алып, оның дамуын

№ 1 есеп

Қалқанша безі ауруы бар науқас радиоиммунды талдау әдісімен зерттелген, қан сарысуында тироксин (Т₄), трийодтиронин (Т₃) және тиреотропты гормон (ТТГ) деңгейлері анықталды. Т₄ және Т₃-ң қандағы мөлшері азайған, ТТГ-ң өзіндік деңгейі жоғарылаған.

1. Алынған мәліметтер қалқанша безінің гипо және гиперфункциясынан хабар бере ма?

2. Дерттік үрдіс қай жерде орналасуы мүмкін?
№ 2 есеп

Иттің бүйрек үсті бездерінің екеуі де алынып тасталған. Адреналэктомиядан 1 күннен кейін онда дерттік өзгерістер дамиды (әлсіздік, бұлшықет тонусы төмендеген, анорексия, құсу, анурия). Операциядан кейін 3 тәуліктен соң жануар өліп қалды.

1. 
   Ит неден өлді?
   
2. 
   Бүйрек үсті безінің қандай гормонын енгізу арқылы иттің өмірін ұстап тұруға болады және не себептен?
   

№ 3 есеп

Клиникаға мұрт, сақал өсуіне, етеккір оралымының бұзылысына, жалпы әлсіздік, бас ауыруы, арқасы мен аяқ-қолдарында ауыру сезіміне шағымданып, 25 жасар науқас Н. түсті. Тексергенде:

• 
  Терісі жұқа, құрғақ, іші және сан терісінде қою қызыл түсті жолақтар.
  
• 
  Бет, мойын, іші, кеудесінде майлардың айқын жиналуы
  
• 
  Артериялық қысым 150/105 мм сын.бағ.
  
• 
  Жамбас сүйегінің рентгенограммасында – айқын остеопороз
  
• 
  Гипернатриемия, гипокалиемия, гипергликемия – 9,5 ммоль/л, глюкозурия
  
• 
  Кортизол деңгейі жоғарылағандығы анықталды
  
  1. 
     Бұл белгілер қандай бездің зақымданғанын көрсетеді?
     
  2. 
     Гипофиз немесе бүйрек үсті бездерінің дертімен байланысты екенін білу үшін қандай қосымша зерттеу әдістері қажет?
     
  3. 
     Бұл көріністердің патогенезі қандай?
     

№ 4 есеп

Ауруханаға әлсіздіктің үдеуіне, еңбекке қабілеттілігінің төмендеуіне, ұйқысыздыққа, тәбетінің жоғалуына, арықтауына шағымданып, 27 жасар науқас түсті. Науқасты тексергенде:

• 
  Іштің ақ сызығы аймағының терісінде, шынтақтың бүгетін жерінде, қолтық асты ойысында, ауыз қуысының шырышты қабатында, тілінде сұр - қоңыр түсті нілдену байқалады.
  
• 
  Артериялық қан қысымы 80/60 сын. бағ.б.
  
• 
  Бұлшықет межеқуатының төмендеуі
  
• 
  Гипокалиемия, гипернатриемия, қанда қант мөлшері – 3,3 ммоль/л
  
• 
  Қанда кортизол, зәрде кортикостероидтар деңгейі төмендегендігі анықталды.
  
  1. 
     Қандай бездің зақымдануы осы көріністерді береді?
     
  2. 
     Ауру қалай аталады?
     
  3. 
     Байқалған өзгерістердің патогенезі қандай?
     

№ 3 тапсырма. Сөзжұмбақты шешу

1. 
   гиперпаратиреоз кезінде бүйректе өтетін үрдіс.
   
2. 
   құрысуға бейімділік ( гипопаратиреоз синдромдарының бірі).
   
3. 
   Грейвс ауруының (базедов ауруы) бір негізгі симптомы.
   
4. 
   гиперпаратиреозда қанда кәлций мөлшерінің өзгерісі.
   
5. 
   май алмасуы бұзылуымен сипатталатын Иценко- Кушинг ауруының симптомы.
   
6. 
   гиперәлдостеронизмде қанда натрий мөлшерінің өзгерісі.
   
7. 
   аденогипофиздің толық жеткіліксіздігі.
   
8. 
   тағам және суда тапшылығынан эндемиялық жемсау дамитын химиялық элемент
   
9. 
   гонадотроптық және/немесе жыныс гормондары тапшылығынан дамитын синдром
   
10. 
    қантсыз диабетте зәрдің салыстырмалы тығыздығының өзгерісі.
    
11. 
    балалық шақта СТГ артық өндірілуінен дамитын ауру.
    
12. 
    гиперпаратиреозда сүйек тінінің өзгерісі.
    
13. 
    бүйрек үсті бездерінің алғашқы және салдарлық жеткіліксіздігін ажырататын белгі
    
14. 
    балалық шақта СТГ тапшылығынан дамитын ауру.
    
15. 
    организмде тиреоидты гормондардың жеткіліксіздігінен туындайтын жағдай
    

16. 
    гипертиреозда кірпігін сирек қағу, төмен қарағанда жоғарғы қабақтың көз алмасының қозғалысынан қалыс қалуы сияқты симптомдар қай бұлшықет қызметінің бұзылуымен сипатталады?
    
17. 
    гипопаратиреозда дамитын симптом.
    
18. 
    гипертиреозда дамитын аритмия.
    
19. 
    әйелдерде ерлердің екіншілік жыныстық белгілері пайда болуы
    
20. 
    пангипопитуитаризмде организмнің тез арып-азуы.
    
21. 
    қалқанша бездің ұлғаюы.
    
22. 
    Тапшылығы, қантсыз диабетті дамытатын гормон.
    
23. 
    қантсыз диабеттің бір белгісі
    
24. 
    өсуі тоқтаған организмде СТГ артық өндірілуінен дамитын ауру.
    
25. 
    гиперәлдостеронизмде азаятын элемент.
    
26. 
    бүйрек үсті бездерінің созылмалы жеткіліксіздігімен сипатталатын аурудың атауы…….
    
27. 
    қалқанша без қызметінің артуынан туындайтын синдром
    
28. 
    гиперкортизолизмдегі сан, құрсақ терілеріндегі қоңыр-қызыл жолақтар.
    
29. 
    біріншілік гиперәлдостеронизммен сипатталатын синдромның атауы…….
    

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. Оқулық – Алматы; «Эверо», 2007.-Б. 580-593
   
2. 
   Патофизиология учебник + СД. Литвицкий П.Ф. – 4-е изд. – М., ГЭОТАР-МЕД., 2008. С. 433-448
   

3. Патологическая физиология//Под ред. Зайко Н.Н., Быця Ю.В. - Москва: МЕДпресс-информ, 2004 – С. 538-558

4. Патофизиология. Основные понятия.: учебное пособие. Ефремов А.В.– М., 2008.– С. 193-

229.

1. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 315-322; 332-361.
   
2. 
   Нурмухамбетов А.Н. Патофизиология в схемах и таблицах – Кітап, 2004 – С. 221-229.
   
3. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 624- 637
   

(сынамалық тапсырмаларды орындау )

«Патологиялық физиология бойынша сынамалық тапсырмалар» жинағы негізінде сынамалық тапсырмалардың нұсқалары құрастырылған / Т.П. Ударцева және Н.Н. Рыспекова. ред, аударған редакциялаған М.Б.Байбөрі. 417-449 беттер
АУДИТОРИЯДАН ТЫС ӨЗІНДІК ЖҰМЫСҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР (СӨЖ)

№ 1 тақырып. «Балалық шақтағы эндокриндік бұзылыстардың ерекшелігі».

• 
  Балалардағы қалқанша безі қызметінің бұзылыстарының ерекшелігі
  
• 
  Балалардағы қантты диабет кезіндегі Мориак синдромы (тақырыптардың біреуін таңдаңыз).
  

1. 
   Балалардағы гипотиреоздың этиологиясы мен патогенезін өз бетінше оқу.
   
2. 
   Балалардағы қантты диабет кезіндегі Мориак синдромын өздігінен оқу.
   

1. 
   Сұрақтар бойынша оқу материалымен жұмыс жасау:
   

1. 
   Балалардағы біріншілік, екіншілік және үшіншілік гипотиреоздың этиологиясы
   
2. 
   Балалардағы гипотиреоз кезіндегі организмдегі бұзылыстардың патогенезі
   
3. 
   Балалардағы Мориак синдромының патогенезі
   

2. 
   Есептерді шешу
   
3. 
   Сынамалық тапсырмаларды шешу
   
4. 
   Мориак синдромының патогенезінің сызбанұсқасын құрастыру
   

Берілген әдебиеттер бойынша материалды өз бетінше оқу, сынамалық тапсырмаларды орындау, ситуациялық есептерді шешу,реферат жазу, тақырыпқа презентация, эссе.

«Эндокрин жүйесі» модулі бойынша мерзімдік бақылау

№ 1 есеп

Жас және кәрі егеуқұйрықтардың қалқанша безі алынып тасталды.

1. 
   Тиреоидэктомия қай егеуқұйрықтарға ауыр тиеді?
   

Аудандық ауруханаға 5 жасар бала түсті. Бойының және ақыл-ойының дамуы артта қалғаны байқалады. Беті ісінкі, тілі үлкен, тілінің шеттерінде тіс іздері көрінеді. Терісі құрғақ. Іші кебіңкі, жиі іш қатулар дамыған. Тамыр соғуы минөтіне 60 рет, АҚ 95/60.

1. 
   Қандай гормонның артықтығы немесе жеткіліксіздігі осындай өзгерістерге әкелуі мүмкін?
   
2. 
   Ауру қалай аталады, оның мүмкіндік этиологиясы мен даму тетігі қандай?
   
3. 
   Байқалған өзгерістердің патогенезі қандай?
   

№ 3 есеп

5 жасар балада соңғы жылдары бойы өсуінің тоқтауы байқалады. Ақыл-есі және психикалық дамуы қалыпты. Науқас тарихынан нәресте уақытылы, 3 кг салмақпен туылған. 3,5 жасында қызылшаның ауыр түрімен ауырған.

1. 
   Қай гормонның артықтығы немесе жеткіліксіздігі осындай өзгерістерге әкелуі мүмкін?
   
2. 
   Ауру қалай аталады, оның мүмкіндік этиологиясы мен даму тетігі қандай?
   
3. 
   Байқалған өзгерістердің патогенезі қандай?
   
4. 
   Баланың физикалық дамуын ынталандыруға бола ма?
   
5. 
   Гипотиреоидтық нанизмнің гипофиздік нанизмнен ерекшелігі неде?
   

№ 2 nапсырма.Сынамалық тапсырмаларды шешу

1. 
   аутоиммундық тиреоидит
   
2. 
   қалқанша бездің аплазиясы
   
3. 
   гипофиздің зақымдануы
   
4. 
   тироксин түзілуінің тұқым қуалайтын ақауы
   
5. 
   гормондардың қан нәруыздарымен берік байланысуы
   
6. 
   тағаммен йодтың аз түсуі
   
7. 
   кобальт, молибден, цинктің тапшылығы
   
8. 
   тіндердің тиреоидты гормондарға төмен сезімталдығы
   
9. 
   струмэктомия
   
10. 
    радиоактивті йодтың әсері
    

1. 
   аутоиммундық тиреоидит
   
2. 
   гипоталамустың зақымдануы
   
3. 
   гипофиздің зақымдануы
   
4. 
   кобальт, молибден, цинктің тапшылығы
   
5. 
   қанда гормондар белсенділігінің төмендеуі
   
6. 
   тіндердің тиреоидты гормондарға төмен сезімталдығы
   
7. 
   радиоактивті йодтың әсері
   

1. 
   гипофиздің зақымдануы
   
2. 
   гормондардың қан нәруыздарымен берік байланысуы
   
3. 
   қанда гормондар белсенділігінің төмендеуі
   
4. 
   тіндердің тиреоидты гормондарға төмен сезімталдығы
   
5. 
   радиоактивті йодтың әсері
   
6. 
   тіндерде тироксиннен гормондық тұрғыдан белсенді емес трийодтирониннің түзілуі
   

A) тиреоциттердің йодты сіңіруінің тежелуі

B) тағам және суда йодтың тапшылығы

C) тиреолибериннің артықтығы

D) қалқанша бездің аутоиммундық бүлінісі

E) АКТГ артықтығы

1. 
   психикалық белсенділіктің төмендеуі
   
2. 
   ойлау және сөйлеудің баяулауы
   
3. 
   ашуланшақтық, жылауықтық
   
4. 
   жоғары психикалық қозғыштық
   
5. 
   жадтың бұзылуы
   
6. 
   тежелгіштік, ұйкышылдық
   

1. 
   жүйке жасушаларының жетілуі төмендеуінің
   
2. 
   адренореактивтілік төмендеуінің
   
3. 
   тежелу тапшылығының
   
4. 
   гипоксияның
   

1. 
   жүрек бұлшықетінің интерстициалдық ісінуін
   
2. 
   дисметаболизмдік кардиомиопатияға
   
3. 
   тахикардияға
   
4. 
   брадикардияға
   
5. 
   ҚМК төмендеуіне
   

1. 
   ішек және өт жолдарының гипотониясы және гипокинезиясы
   
2. 
   іш қату
   
3. 
   қуыстық және іргелік ас қорытудың бұзылыстары
   
4. 
   іш өту
   
5. 
   іш кебу
   

1. 
   ақыл-есі дамуының жарымеске дейін кешеуілдеуі (кретинизм)
   
2. 
   бала еңбегінің ұзақ бітпеуі
   
3. 
   сүт тістер ауысуының кешеуілдеуі
   
4. 
   алыптықтың дамуы
   
5. 
   бойдың өспей қалуы
   

1. 
   аутоиммундық тиреоидит
   
2. 
   гипертиреоз
   
3. 
   гипопаратиреоз
   
4. 
   эндемиялық зоб
   
5. 
   жайылған уыттық зоб
   

1. 
   бауыр көлемінің ұлғаюы
   
2. 
   бойы өсуі мен жыныстық жетілуде артта қалу
   
3. 
   май тінінің қайта бөлінісі
   
4. 
   бауырдың майлық сіңбеленуі
   
5. 
   бойының ұзын болуы
   

1. 
   инсулиннің тапшылығы
   
2. 
   кортизолдың артық өндірілуі
   
3. 
   глюкагонның артық өндірілуі
   
4. 
   қанда бета-липопротеидтер мен БМҚ жоғарылауы
   
5. 
   жыныс гормондары сөлденісінің артуы
   

1. 
   Патофизиология: Учебник под/ред Литвицкого П.Ф.–М.: Гэотар-Медия. -2008.-С. 446-448
   
2. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2т., 2009.-С. 515-522
   
3. 
   Патофизиология. Основные понятия: Учебное пособие под/ред А.В. Ефремова М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008, С. 214-216
   

4. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга - М.: Томск., 2006.- С. 647-651
   
5. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 2. – С. 353-362.
   
6. 
   Патофизиология для внеаудиторной самостоятельной работы студентов //Под ред. Ударцевой Т.П. – Алматы:КазНМУ им. С.Д.Асфендиярова, 2006.С. 211-213.
   

1. 
   аудиториялық және аудиториядан тыс өткізілген тақырыптар бойынша студенттердің білімін бағалау
   

2. 
   Өткізілген тақырып бойынша білімдерін бекіту
   

1. 
   Ішкі сөлденіс бездері қызметінің орталық реттелу тетіктерінің бұзылыстары (транс- және парагипофиздік реттелу), себептері, даму тетіктері. Кері байланыс тетігінің бұзылысы.
   
2. 
   Ішкі сөлденіс бездері қызметінің бұзылыстарына әкелетін дерттік үрдістер.
   
3. 
   Гормондар белсенділігінің бұзылуының шеткері (безден тыс) тетіктері.
   
4. 
   Қалқанша безі қызметінің бұзылуы. Гипотиреоз, этиологиясы, негізгі көріністерінің патогенезі.
   
5. 
   Гипертиреоз, этиологиясы, негізгі көріністерінің патогенезі.
   
6. 
   Бүйрек үсті бездерінің жіті және созылмалы жеткіліксіздігінің этиологиясы, негізгі көріністерінің патогенезі .
   
7. 
   Гиперкортицизм, этиологиясы, негізгі көрністерінің патогенезі.
   
8. 
   Инсулиннің бездік және безден тыс жеткіліксіздігі, даму тетіктері.
   
9. 
   Қантты диабеттің I және II түрінің этиологиясы мен патогенезі
   
10. 
    Гипергликемиялық және гипогликемиялық команың патогенезі.
    

СЫНАМАЛЫҚ БАҚЫЛАУ

1. 
   ТШҚҰ- синдромы кезіндегі гипофиздің қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы
   

1. 
   нейрогипофиздің зақымдануы
   

2. 
   гипоталамустың нейросөлденістік жасушаларының уыттанулық иммундық зақымдануы
   
3. 
   гипофиздің өспесі
   
4. 
   жүйкелік өткізгіштердің зақымдануы
   

1. 
   қалқанша бездің аденомасы
   
2. 
   нейрогипофиздің зақымдануы
   
3. 
   жүйкелік өткізгіштердің зақымдануы
   
4. 
   аденогипофиздің өспесі
   
5. 
   орхит
   

1. 
   либерин түзілуінің бұзылысы
   
2. 
   статин түзілуінің бұзылысы
   
3. 
   гипофиздің тропты гормондары түзілуінің бұзылысы
   
4. 
   шеткері бездердің денервациясы
   
5. 
   психикалық жарақат
   

А) бүйрек үсті безінің қыртысының шоғырлы аймағына+

В) ұйқы безіне

С) бүйрек үсті безінің шумақты аймағына

D) қалқанша маңы безіне

Е) айырша безіне

1. 
   нейрогипофизге
   
2. 
   ұйқы безіне
   
3. 
   жыныс безіне
   
4. 
   қалқанша маңы безіне
   
5. 
   эпифизге
   

1. 
   қандағы гормондар мөлшерінің өзгерісін қабылдайтын гипоталамус орталықтары сезімталдығының төмендеуі
   
2. 
   тропты гормондар өндірілуінің жоғарылауына жауап ретінде либериндер өндірілуі азаюы
   
3. 
   шеткері бездердегі гормондарының деңгейі жоғарылағандықтан статиндер өндірілуінің артуы
   
4. 
   либериндер өндірілуі жоғарылағандықтан аденогипофиз гормондары өндірілуінің артуы
   
5. 
   тропты гормондар өндірілуінің төмендеуінен либериндер өндірілуінің артуы
   

1. 
   тропты гормондар мөлшері төмендегендіктен, статиндер өндірілуінің азаюында
   
2. 
   шеткі бездегі гормондар деңгейінің жоғарылауынан либериндер өндірілуінің азаюы
   
3. 
   шеткі бездердің аденомасында
   
4. 
   шеткі бездердегі гормондар мөлшері азаюынан аденогипофиз гормондары өндірілуі артуында
   
5. 
   психикалық қозу кезінде либериндер өндірілуінің артуы
   

1. 
   бездердің өспесі
   
2. 
   без гормондарының биосинтезі бұзылысы
   
3. 
   бездің қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылысы
   
4. 
   без дамуының туа пайда болған ақауы
   
5. 
   гормондық қабылдағыштардың бөгелуі
   

1. 
   нысана жасушаларда гормонды қабылдағыштар санының азаюы
   
2. 
   бездің қабынуы
   
3. 
   глюкокортикоидтардың қолдаушы (пермиссивті) әсерінің бұзылысы
   
4. 
   айналымдағы гормонның бөгелуі
   
5. 
   гормондардың әсерсізденуінің бұзылысы
   

1. 
   гипоталамус либериндерінің тым артық өндірілуі
   
2. 
   без аденомасы
   
3. 
   без атрофиясы
   
4. 
   гипоталамус статиндері сөлденісінің төмендеуі
   
5. 
   нәруыздар мен гормондар байланысуының төмендеуі
   

1. 
   прогормонның гормонға тым артық айналуы
   
2. 
   гормондық қабылдағыштардың бөгелуі
   
3. 
   гипофиздің тропты гормондарының сөлденісі төмендеуі
   
4. 
   бездің қабынуы
   
5. 
   бездің қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылысы
   

1. 
   кортиколиберин сөлденісінің жоғарылауын дамытатын гипоталамус, таламустың зақымдануы
   
2. 
   АКТГ сөлденісі жоғарылауымен сипатталатын гипофиздің базофилдік аденомасы
   
3. 
   глюкостеромалар
   
4. 
   бүйрек үсті бездері қыртысының шумақты аймағының өспелері
   
5. 
   бронх өспелері кезінде АКТГ-нің эктопиялық түзілуі
   

A) антиденелер өндірілуінің жоғарылауы

B) бұлшықет атрофиясы, остеопороз

C) глюконеогенездің төмендеуі

D) қандағы қалдық азоттың төмендеуі

E) жұқпаларға төзімділіктің жоғарылауы

1. 
   глюконеогенездің белсенділенуі
   
2. 
   липогенездің белсенділенуі
   
3. 
   гликогеногенездің белсенділенуі
   
4. 
   гликогенолиздің тежелуі
   
5. 
   липолиздің тежелуі
   

1. 
   гипернатриемия, гипокалиемия, ішекте кальций сіңірілуінің тежелуі
   
2. 
   гипонатриемия, гиперкалиемия, АҚК-нің (ОЦК) жоғарылауы
   
3. 
   гиперкәлциемия, АҚК-нің азаюы
   
4. 
   гиповолемия
   
5. 
   гиперкалиемия, гиперволемия
   

1. 
   артериялық гипотензия
   
2. 
   жүдеу
   
3. 
   аяқтарда майдың жиналуы
   
4. 
   гипогликемия
   
5. 
   іштің, иықтың, санның терісінде жолақтардың пайда болуы
   

1. 
   артериялық гипотензия
   
2. 
   жүдеу
   
3. 
   майдың бет, мойын, іште жиналуы
   
4. 
   толық және жартылай салданулар
   
5. 
   экзофтальм
   

1. 
   сүйек тіні нәруыздарының ыдырауы жоғарылауының
   
2. 
   сүйектің нәруыздық бетіне кәлций бекітілуі бұзылуының
   
3. 
   ішекте кәлций сіңірілуі төмендеуінің
   
4. 
   салдарлық гиперпаратиреоз дамуының
   
5. 
   гипопаратиреоз дамуының
   

1. 
   бүйрек үсті бездері қыртысты қабатының аутоиммундық зақымдануы
   
2. 
   бүйрек үсті бездерінің туберкулезі
   
3. 
   бүйрек үсті бездерінің қыртысына өспелердің метастаз беруі
   
4. 
   ТШҚҰ-синдромы кезінде бүйрек үсті бездері артерияларының тромбозы
   
5. 
   бүйрек үсті бездерінің туа біткен гипоплазиясы
   

A) терінің гиперпигментациясы, гипонатриемия, гиперкалиемия+

B) терінің гиперпигментациясы, гипернатриемия, гипокалиемия

C) тырысулар

D) артериялық гипертензия

E) семіру

Кортизол тапшылығы → кері байланыс тетігі бойынша ? өндірілуінің артуы → тері және шырышты қабықтарда меланин жиналуының жоғарылауы → гиперпигментация

1. 
   АКТГ
   
2. 
   АДГ
   
3. 
   СТГ
   
4. 
   ТТГ
   
5. 
   ГТГ
   

1. 
   бүйрек үсті бездерінің туберкулезі+
   
2. 
   бүйрек үсті бездері қыртысты қабатына қан құйылу
   
3. 
   ТШҚҰ-синдромы кезінде бүйрек үсті бездері артерияларының тромбозы
   
4. 
   глюкокортикоидтармен емдеудегі доғару синдромы
   
5. 
   екі жақты адреналэктомия
   

1. 
   артериялық гипертензия
   
2. 
   гипернатриемия
   
3. 
   гипокалиемия
   
4. 
   гипергликемия
   
5. 
   артериялық гипотензия
   

A) Конн синдромы

B) Иценко-Кушинг синдромы

C) Симмондс ауруы

D) Аддисон ауруы

E) адреногениталды синдром

A) тироксин, трийодтирониннің

B) АКТГ

С) ДҚГ

E) глюкагонның

1. 
   негізгі алмасудың жоғарылауы, жүдеу
   
2. 
   дене қызымының жоғарылауы, тершеңдік
   
3. 
   гиперхолестеринемия
   
4. 
   тахикардия, артериялық гипертензия
   
5. 
   қалқанша безінің ұлғаюы, экзофтальм
   

1. 
   аутоиммундық тиреоидит
   
2. 
   тиреотропиномалар
   
3. 
   тағаммен йодтың жеткіліксіз түсуі
   
4. 
   струмэктомия
   
5. 
   радиобелсенді йодтың әсері
   

1. 
   гиперкинездік диарея
   
2. 
   дисметаболизмдік кардиомиопатия
   
3. 
   тахикардия
   
4. 
   холестерин деңгейінің төмендеуі
   
5. 
   гипергликемия
   

1. 
   гипофизде
   
2. 
   гипоталамуста
   
3. 
   мый қыртысында
   
4. 
   таламуста
   
5. 
   қалқанша безде
   

1. 
   аденогипофизде
   
2. 
   қалқанша безде
   
3. 
   бүйрек үсті безінде
   
4. 
   нейрогипофизде
   
5. 
   таламуста
   

1. 
   ТТГ (тиреотропин) сөлденісінің жоғарылауы
   
2. 
   соматостатин сөлденісінің жоғарылауы
   
3. 
   соматомединдер сөлденісінің жоғарылауы
   
4. 
   тиреолиберин сөлденісінің азаюы
   
5. 
   кортиколиберин сөлденісінің төмендеуі
   

1. 
   ақыл-ой дамуының идиотияға (кретинизм) дейінгі кемістігі
   
2. 
   еңбектің ұзақ уақыт бітпеуі
   
3. 
   сүт тістері ауысуының кешеуілдеуі
   
4. 
   жыныстық және ақыл-ой дамуының уақытынан ерте дамуы
   
5. 
   бой өсуінің артта қалуы
   

1. 
   АКТГ-ның артық сөлденісінде
   
2. 
   нейрогипофиздің аденомасында
   
3. 
   тиреостатин артық сөлденісінде
   
4. 
   организмге глюкокортикоидтарды енгізгенде
   
5. 
   тиреоынталандыратын иммуноглобулиндердің түзілгенінде
   

1. 
   Тотығу-тотықсыздану үрдістерінің қарқыны төмендеуі
   
2. 
   АҮФ түзілуінің күшеюі
   
3. 
   негізгі алмасудың жоғарылауы
   
4. 
   гиперхолестеринемия
   
5. 
   липогенездің белсенділенуі
   

1. 
   қалқанша безінің ұлғаюы, микседема, брадикардия
   
2. 
   қалқанша безінің ұлғаюы, экзофтальм, тахикардия
   
3. 
   қалқанша безінің ұлғаюы, шаштың түсуі, терінің құрғауы
   
4. 
   қалқанша безінің ұлғаюы, іш қатуы, іштің кебуі
   
5. 
   сүт тістері алмасуының кідіруі, физикалық және ақыл-ой дамуының кешеуілдеуі
   

1. 
   инсулиннің ұйқы бездік жеткіліксіздігі, HLA антигендерімен бірігуі
   
2. 
   инсулиннің ұйқы безінен тыс жеткіліксіздігі, HLA антигендерімен бірігуі
   
3. 
   ангиопатияның кеш дамуы
   
4. 
   жас 40-тан асқанда
   
5. 
   біртіндеп басталу, жеңіл өту
   

1. 
   инсулиннің ұйқы бездік жеткіліксіздігі
   
2. 
   инсулиннің ұйқы безінен тыс жеткіліксіздігі
   
3. 
   диабеттік кома дамуына бейімділік
   
4. 
   ангиопатияның ерте дамуы
   

1. 
   глюкозурия, гипергликемия, полиурия, полидипсия
   
2. 
   полидипсия, полиурия, гипергликемия, глюкозурия
   
3. 
   гипергликемия, глюкозурия, полиурия, полидипсия
   
4. 
   полиурия, полидипсия, гипергликемия, глюкозурия
   
5. 
   полиурия, гипергликемия, глюкозурия, полидипсия
   

1. 
   гликогеногенез белсенділенуі
   
2. 
   жасушалардың глюкозаны пайдалануының төмендеуі
   
3. 
   глюконеогенездің күшеюі
   
4. 
   қанда инсулиннің қарсыластарының артуы
   
5. 
   гликогенолиз белсенділенуі
   

A) кетонемияның

B) гипергликемияның

C) гиперлипидемияның

D) полиурияның

E) гиперлактатацидемияның

1. 
   алғашқы несептің осмостық қысымы жоғарылауының
   
2. 
   бүйрек өзекшелерінде судың кері сіңірілуі жоғарылауының
   
3. 
   Боумена-Шумлянский қапшығында қысым жоғарылауының
   
4. 
   бүйректің проксималды өзекшелерінің тектік ақауының
   
5. 
   бүйрек өзекшелерінің АДГ-ға сезімталдығының төмендеуі
   

1. 
   гиперосмолялды дегидратацияның
   
2. 
   кетоздың
   
3. 
   гипогликемияның
   
4. 
   ацидоздың
   
5. 
   гиперазотемияның
   

1. 
   айқын гипернатриемия
   
2. 
   күрт айқын гипергликемия және жасуша дегидратациясы
   
3. 
   теңгерілмейтін кетоацидоз
   
4. 
   гиперкалиемия
   
5. 
   айқын гиперлактатацидемия
   

1. 
   өте айқын гипергликемия
   
2. 
   гиперкетонемия және теңгерілмеген ацидоз
   
3. 
   қан және жасушааралық сұйықтықтың гиперосмиясы
   
4. 
   жасушалардың айқын сусыздануы
   
5. 
   сүт қышқылының көп жиналуы
   

1. 
   гипергликемияның
   
2. 
   ұсақ қантамырларының негізгі мембраналарына нәруыздардың глюкозамен байланысуының
   
3. 
   глюкозаның сорбитолға ауысуының белсенділенуі және оның ұсақ қантамырларының қабырғасында жиналуының
   
4. 
   қан тамырлары қабырғасы нәруыздарының антигендік қасиетке ие болуы және ұсақ қан тамырлары қабырғаларының иммундық зақымдануы
   
5. 
   артериялардың атеросклерозының
   

1. 
   атерогендік төмен тығыздықты липопротеидтер деңгейі жоғарылауының
   
2. 
   жоғары тығыздықты липопротеидтер деңгейі төмендеуінің
   
3. 
   тромбоксан А₂ түзілуі күшеюінің
   
4. 
   артериялардың тегісет жасушалары өсіп-өнуі түрткіленуі
   
5. 
   NO түзілуі жоғарылауының
   

1. 
   қалыпты
   
2. 
   қантты диабет
   
3. 
   қантсыз диабет
   
4. 
   бүйректік глюкозурия
   
5. 
   фосфаттық диабет
   

1. 
   қалыпты
   
2. 
   қантты диабет
   
3. 
   қантсыз диабет
   
4. 
   бүйректік глюкозурия
   
5. 
   фосфаттық диабет
   

1. 
   аутоиммундық тиреоидит
   
2. 
   гипертиреоз
   
3. 
   гипопаратиреоз
   
4. 
   эндемиялық жемсау
   
5. 
   жайылған уыттық жемсау
   

1. 
   инсулиннің тапшылығы
   
2. 
   кортизолдың артық өндірілуі
   
3. 
   глюкагонның артық өндірілуі
   
4. 
   қанда бета-липопротеидтер мен БМҚ жоғарылауы
   
5. 
   жыныс гормондары сөлденісінің артуы
   

ТӘЖІРИБЕЛІК ДАҒДЫЛАРДЫҢ ТІЗІМІ

1. 
   Эндокринопатиялардың пайда болуы мен көріністерінің патогенезінің тетіктерін түсіндіре білу
   

1. 
   Оқу –әдістемелік материалдар электронды түрде
   
2. 
   Сабақтарға көрсетілімдік материалдар
   

№ 1 есеп

1. Алынған мәліметтер қалқанша бездің қызметі қалай өзгергендігін көрсетеді, гипер- немесе гипофункциясы ма?

Мәліметтер гипотиреозды көрсетеді

2. Дерттік үрдіс қайда орналасқан? Үрдіс қалқанша безінде орналасқан.

№ 2. есеп

1. 
   Ит не себепті өлді? Бүйрек үсті бездерінің жіті жеткіліксіздігі дамыды.
   
2. 
   Қыртысты қабат гормондары жеткіліксіздігінен бе, әлде милық қабат гормондары жеткіліксіздігінен бе? Қыртысты қабат гормондары жеткіліксіздігінен милық қабат гормондары дербес жүйке жүйесінің түйіндерінде де өндіріледі.
   

1. 
   Гипоталамус және гипофиз ( Иценко-Кушинг ауруы) немесе бүйрек үсті безі (Иценко-Кушинг синдромы), немесе АКТГ эктопиялық түзілуі
   
2. 
   АКТГ деңгейін анықтау, гипофиз және бүйрек үсті бездері мөлшерлерін анықтау
   
3. 
   Көрсетілген өзгерістердің патогенезі қандай?
   

№ 4 есеп

1. 
   Бұл көріністер қай бездің зақымданғанын көрсетеді? Бүйрек үсті безінің қыртысты
   

2. 
   Ауру қалай аталады? Аддисон ауруы (бүйрек үсті безінің созылмалы жеткіліксіздігі)
   
3. 
   Байқалған көріністердің патогенезі қандай?
   

Мерзімдік бақылаудың эталон жауаптары