Молекулалық биология кіріспе Молекулалық биология пәні және міндеттері
Ферменттік кешеннің бөліктері. Репликацияға дайындайтын ферменттер
жүктеу/скачать 67,07 Kb.
|
Ìîëåêóëàëû? áèîëîãèÿ ê³ð³ñïå Ìîëåêóëàëû? áèîëîãèÿ ï?í³ æ?íå ì³íä
- Бұл бет үшін навигация:
- 18.Полимеризациялау ферменті
| 17.Ферменттік кешеннің бөліктері. Репликацияға дайындайтын ферменттер
Аналъас. ДНК, молекуласын репликаиияла>та дайындайтын акуыздар. а) ДНК. молекудасындагы репликащіяның бастаду (инициация) нүхтелері А-Т нуклеотидтер жүіггарына бай бірізаіліктерге не. Ерекше танып білуші акуыз (А) әрбір осындай нуклеотидтер бірізділігіне (АТ бай) ДНҚ-репликадиялаушы кешенді байланыстырады да өзі әрі карай, кешенмен бірге жылжымайды б) Ферментгік кешеннін ең алгашкы іскс кірісетін ферментігелнказа (Г)- Ол аналық ДНҚ молекуласынын кос ширатпасынын ашылып, жіпшелердін бір-бірінен ажырасуын камтамасыз етеді. в) Ширатпаның ашылып жазылуы әрі карай үлкенді-кішілі туйіндердің (суперспирализация) пайда болуына альш келеді. Мүның себебі әрбір ДНҚ молекуласы өздерінің бірнеше учаскелерімен ядро матриксіне бекінген, ал бүл ш иратпалары аш ылған Д Н Қ молекуласынын еркін айналуына мүмкіндік бермейді, сокдықтан да түйіндер пайда болады. Бүл мәселе топоизомераза (И) ферментінін катынасуы аркылы шешіледі Соньыиен, геликаза, топоизомераза ферментгері аналык ДНҚ молекуласынын кос ширатпасын жеке-жеке екі тізбекке ажыратады. Ажырасқан әрбір тізбеклен ерекше SSB-акуыідар байланысады, олардың қызметі бір-бірінен ажыраскан жішпелерді керіп, күні бүрын жанасып, кос ширатпаның түзілуін болдырмау болып табылады 18.Полимеризациялау ферменті а) ерекше акуыз праймаза активаторы (АП) қызметін аткарады. Осыдан кейін праймаза (П), бір жіпшелі ДНҚ-нын тиесілі учаскесін матрица (кдлып) ретінде пайддлакып кысқа «РКҚ-үйыткыкы» (праймер) синтездейді. б) Әрі қарай Д Н Қ синтезін Д Н Қ полимераза жүргізеді. Эукариоттарда 5 түрлі ДН Қ полимеразалар белгілі: р ж ә н е е - п оли м еразалар Д Н К . реп арац кясы н а к зты н асал ы ;ү -п о л и м е р а за - митохондрия ДНҚ-сынын реплихациясын жүзеге асырады; ал аженс 8 -полимеразалар - ядролых ДНҚ рсшгикациясына қатынасады. а ДНҚ полимераза праймазамен де, 5—полнмеразамен де байланысады, ал сонгысы PCNA (Р) деп аталатын ақуызбен байланыскан. PCNA (Р) акуыз-полимераза кешенін ДНҚ-ның репликацияланушы тізбегіне бекіндіріп «қыстырғыш* рөлін атқарады. PCNA акуыз «кыстырылган* күйінде сақина сияқты ДНҚ тізбегін қоршап түрады және полимеразалардьщ ДНҚ тізбегінен күні бүрын диссоциациялануын (ажырауын) болдырмайды, яғни ДНҚ синтезінін жүруіне, жалғасуына мүмкіндік жасайды. Д Н Қ -п о л и м ер азал ар (өсіресе бактериялардың ДНҚ-полимераза ІІІ-) нуклеотидтердің ан алы к тізбекке комплиментарлы синтезаелуін кдмтамасыз етуімен бірге 3'—»5,-экзонуклеазалық-та кызмет атқарады. Соңгы қызметі ДНҚ синтезі барысында дүрыс -комплиментарлы нуклеотидтердің орнына, бүрыс, комплиментарлы емес нуклеотид, жалғанған кезде жүзеге асады. Осы кезде ДНҚ-полимераза бүрыс жүптаскан нуклеотидті «байқап* қалып, оны өсіп келе жаткан 3' үшынан шығарып (үзіп) алып тастайды. Осылайша полимеразалар өз жүмыстарын үнемі бақылап отырады в) Кез келген жаңадан сингезделген ДНҚ фрагменттері-(үзын лидерлік не Оказаки фрагменттері) праймерлерден («РНҚ-үйыткылан*) басталады. Аналык (матрицалык) тізбек бойымен жылжып огыратын ферментгіх кешен келесі ДНҚ фрагментіне жанасқаннан кейін, ДНҚ-полимераза III ферменті «қыстырушы* PCNA ақуызын ашып, кешенді матрицадан ажыратады және ДНҚ синтезін токтатады. Осыдан кейін ДНҚ полимераза І-іске кіріссді. Ол өсіп келе жатқан ДНҚ фрагментінің 3' үшына жалғанады жәнс 3 белсенділікке ие болады. Біріншіден ол «алдыңғы* немесе 51 ->31 -экзонуклеазалык белсеңділікке ие болады, яғни ол бүрынғы ДНҚ тізбегінін «РНҚ-үйыткысынын* (праймер) 5' үшынан бір-бірлеп нуклеотидтерді алып тастап отырады, ал босаган жерге өз фрагментінін 3' үшына дезоксинуклеотидтерді жалгайды (ДНҚ-полимеразалык белсенділік). Сонымен катар, ДНҚ-полимераза ІІІ-сиякты «арткы» З1—>5' экзонуклеаіалык белсенділіх арқылы өз жүмысын қадагалауды да «үмытпайды». ДНҚ-полимераза-І-кызметі өсш келе жатқан ДНҚ фрагментінін бүрынгы ДНҚ фрагментгерінін дезоксинуклеотидтерімен түйіскеннен кейін аякталады. Эукариотгарда ДНҚ-полимераза ІІІ-кызметін аж әне 5 -Д Н Қ полимераза кешені атқарады; бүл жерде 3' —эб' экзонуклеазалык белсенділік 5 -ДНҚ —полимеразага тиесілі болса, ДНҚ-полимераза І-қызметін, 5'—>3' -экзонуклеазалык кызметті ерекше фермент нуклеаза (Н), ДНҚ-полимеразалык белсенділікті (босаган жерді толтыру) р -ДНҚ - полимераза аткарады. жүктеу/скачать 67,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|