Н. А. Баранова Г. Е. Есімхан маркетинг

Біз жаңа шетелдік нарықтарды меңгеруді көздеп, қателеспедік. Қағида былай болды емді бальзамдарға сұраныс бар елдерде өкілдік ашамыз. Кызметкерлерді жергілікті дәрігерлерден, дәріханашылардан, фармацевттерден аламыз. Олар елдің нарығына біздің тауарлардың шығуына, тіркелуіне, ақпараттың таратылуына және әріптестермен ғылыми жұмысқа жауапты.

Бәсекестікке қатысты Рихард Биттнер, ол жарыстың бір түрі деп есептейді. Бірақ, оның ойынша, ойын тәртіптері бұзылғанда қауіпті жағдай туады. Бұл жағдай нарыққа нашар сапалы тауар шығатынын айтады. Bittner бальзамін де қолдан жасау болды. Бірақ бұндай бәсекелестік негізінде ешкім де жетістік таппады. Алдаушыларды «жеңіл ақшаға» жолдың алғашқы қадамдарында-ақ тоқтаттық. Халықаралық бальзам нарықтарында фирма жұмысы қалыпты жағдайда жүріп жатты.

1996 жылы Рихард Биттнер Ресей нарығында дамуының болашағын осылай көрді:

Сонымен істің басталуын жоғарғы технологиялар тоқтатып тұрмағаны байқалады. Небәрі қаптамалы материалдардың жеткізушілерінің жоқтығы, сондықтан біз оны Ресейге импорттауға мәжбүрміз.

Бүгін шөптермен де қиындықсыз болмайды. Көптеген ұсыныстар қабылдаймыз. Шөп дайындықтары өндіріске дайын деп те айтуға болады, сапа сертификатына ие. Бірақ, бұл тауарлардың қайдан келгенін, қашан терілгенін, тіпті берілген сертификат бұл шөптерге берілген екенін ешкім де айта алмайды. Сондықтан, өз мойнымызға Ресейдің әртүрлі аймақтарында экологиялық таза топырақта, ешқандай химиялық қоспасыз шөптерді өсіру бойынша шығындарды алуымыз қажет.

Басқа елдердегідей Ресейде де фирма бірдей қағидаттар ұстауға тырысады:

Біздің өмірлік заңымыз – құдіретті сөз ұстау – қалыпты шаруа жүргізуге көмектеседі. Ешқандай халықтық ерекшелік кедергі бола алмайды.

Еуропалық үй, әсіресе осы кезеңде өте тығыз. Туған қалам Вайтенсфельде машинама отырып, екі сағаттан кейін Италияға жетіп қалам. Ал ұлттық ерекшеліктер мұнда мүлдем басқа. Оны сыйлауға, түсінуді тырысуға және өз жұмысыңда қолдана білу керек. Сонда өз ара жұмыспен екі жақ та қанағатты бола алады.

Сұрақтар мен тапсырмалар

1. 
   Bittner фирмасының дамуының негізгі стратегиялық бағыттарын түсіндіріңіздер.
   
2. 
   Әлемдік нарықта Bittner фирмасы қандай тауарлық және сатылым саясатын жүргізеді?
   
3. 
   Bittner фирмасының коммуникациялық саясатының ерекшеліктерін сипаттаңыз.
   
4. 
   Ресейлік нарықтағы өз фирмаларының келешекті дамуын компания басшылары қалай бағалап отыр?
   
5. 
   Әлемдік нарықта фирма дифференцияланбаған маркетингке бағытталған деп айтуға болады ма? Неліктен болады немесе неліктен болмайды?
   

Арзан аяқ киім шығаратын американдық компания Үндістан нарығына шығу мүмкіндіктерін орындау туралы шешім қабылдады. Кабинеттік зерттеулер негізінде Үндістанда аяқ киімнің бөлшектеп сатылуы әсіресе бір біріне қатыссыз сатушылардың қолында екендігі, оларға қалалық сатудың 60%-ы, ал ауылдық сатудың 90%-ы жататыны анықталды. Қалаларда сатылатын аяқ киімнің 40%-ға жуығы әртүрлі компаниялардың дүкенінде сатылады. Халық тұрмыс деңгейінің нашар болғандығынан ауылды жерлердегі сату айтарлықтай аз мөлшерде жүреді. Үнді аяқ киім нарығындағы бәсекелестік негізінен ұлттық фирмалар арасында байқалады. Олар жоғары сапалы аяқ киімдерді тек қана қалалық аймақтарға ғана әкеледі. Шетелдік фирмалардың жұмысы бұл нарықта әлі көрінбейді және де американдық фирма тауарлары сапасы жағынан көптеген басқа фирмаларға қарағанда әлдеқайда жоғары.

Тасымалдау амалдарын зерттеп, компанияның маркетингтік қызметі қымбат бағасынан әуе жолымен тасымалдау аяқ киімнің бағасын тым қымбаттатын болғандықтан, оны Нью-Йорктан Бомбейге теңізбен тасымалдауды таңдады. Үнді көтерме саудагерлерінің айналым капиталының аз болғандығынан үнді саудагерлерінің қоймаларына жеткенге дейін тауардың тасымалдау шығындарын төлеу және түгендемесін жүргізу керек болады. Тауар қоймаға келгеннен кейін көтерме саудагерлер тауарды тапсырыстар мөлшері бойынша басқа көтерме саудагерлерге немесе бөлшек саудагерлеріне сата алады. Үнді нарығының үлкен үлесін бомбейлік көтерме саудагерлер саудасы қамтиды. Сатуды Үндістанның 15 ірі қаларының көтерме және бөлшек саудагерлеріне жүргізеді.

Қалалық аймақтағы жай дүкендер тұтынушылардың үлкен қызығушылығы бөлінетін орындар болып саналады. Өйткені, өз тұрғылықты орындарынан алшақ жерде орналасқан дүкендеріне жетуге тұрғындардың үлкен бөлігінің мүмкіндігі жоқ.

Әдетте, кішігірім дүкендерде бір сатушы сатып алушыға тауарлық қызмет көрсетеді, екіншісі есеп береді, үшіншісі тауарды орайды. Соңғысы сирек кездеседі.

Үндістанға экспортқа лицензия алғаннан кейін, компания Бомбейдің көтерме саудагерімен келісім шарт жасасты. Бірақ компания президенті соңғы шешім қабылданғанға дейін, компанияға маңызды, сатудың кейбір мәселелерін толық қарастыру керек деп санады.

1. тауар өткізудің қандай түрлері компания мамандарымен қабылданды, бұл таңдау ең жақсы болып саналады ма?

2. бомбейлік көтерме саудагерлермен компанияның жұмыс істеуінде өткізу нарығының қандай сипаттамалар қолдану керек еді?

3. өткізу каналдарын басқаруда қандай мәселелер айтарлықтай қиынға түсуші еді және оларды қалай басқару қажет?

• 
  Мен қазір қолданып жүрген паста өте жақсы, ал «Квалиташа» пастасының дәмі маған ұнамады;
  
• 
  Тауар сатып алатын универсамнан ешқашан «Квалиташ»-ты көрмедім, маған бұрыннан қолданып келе жатқан паста ұнайды, не үшін мен оны ауыстырам?
  
• 
  Қымбат пастаны алғым келмейді, менің ойымша ол қаншалықты қымбат болғанымен, соншалықты жақсы болуы мүмкін емес;
  

1. 
   Fiko кәсіпорынының қызметкерлерінің алдына қойылған тапсырманы сипаттаңыз.
   
2. 
   Венгерлік кәсіпорын нарықта қандай стратегия жүргізді?
   
3. 
   «Квалиташ» пастасын қалай позициялады?
   
4. 
   Fikо нарықтың қандай сегментіне бағытталды?
   
5. 
   Венгерлік нарықта жаңа пастаның сәтсіздікке ұшырауының себебі неде екенін түсіндіріңіз.
   

Әрбір сала үлкен не кіші дәрежеде қызмет көрсетеді.

1 Қызмет көрсету және коммерциялық емес қызметтердің маркетингі

ерекшеліктерін оқу.

2 Қызмет көрсету және коммерциялық емес қызметтердің маркетингі

аумағындағы білімдерін бекіту.
Сұрақтар

1 Қызмет көрсету және оның сипаттамасы.

2 Қызмет көрсету маркетингінің ерекшеліктері.

3 Коммерциялық емес қызмет сферасындағы маркетинг.

Қызмет көрсету сферасы – экономика салаларының ішіндегі ең тез дамитын саласы.

Қызмет көрсету түсінігінің түрлі анықтамалары бар.

Қызмет көрсету деп, әдетте бір жақ екіншіге беруі мүмкін әрбір шара немесе пайда; бірдемені иеленуі сезілмейтін әрекеттер танылады. Оның көрсетілуі материалды өніммен байланысты немесе байланыссыз болуы мүмкін.

Қызмет көрсетудің материалды тауардан ерекшеленуі келесі факторлармен байланысады:

• 
  өнімнің табиғатымен (қызметтердің сезілмеуі, қолға түспеуі немесе материалды емес сипаты; өндірушілерден де, тұтынушылардан да қызметтердің ажырамастығы; қызметтердің өзгермелілігі, ұзақ еместігі, сақтаудың мүмкін еместігі, т.б.);
  
• 
  сапаның стандартизациясының және бақылауының күрделілігімен;
  
• 
  өнім қоймасының болмауымен;
  
• 
  уақыттық фактордың маңыздылығымен;
  
• 
  бөліну арналарының құрылымымен.
  

Қызметтердің айырмашылық сипаттамалары және қызметтер нарығының ерекшеліктері қызметтер нарығының ерекшеліктері қызметтер маркетингінің спецификасын анықтайды.

Қызмет көрсетулер маркетингі, деп басқарылатын әлеуметтік процесс танылады, неге қажеттілікте болатын, соны сатып алады және басқа пайда болған өнімдер мен құндылықтарды айырбастайды.

Қызметтер маркетингіне маркетингтің барлық негізгі функциялары сәйкес келеді, бірақ олардың әрбіреуі өз ерекшеліктеріне ие.

Қызметтер маркетингіне аналитикалық функциясында үлкен орынды, клиенттермен қызмет сапасын қабылдаумен байланысты сұрақ қойылады. Қызметті таңдау кезінде клиенттер психологиялық себептерді және кейбір объективті критерийлерді басшылыққа алады, өйткені қызметтерді олардың тұтынылуына дейін стандарттау мен бағалау қиын, ал олардың кейбіреулерін тұтынғаннан кейін де бағалау мүмкін емес (мыс, медициналық қызметтердің бірқатар бөлігі). Осында тұтынушылардың назарына ақпараттың болуы, қызметтердің «сезілетін» сапалары, сезілетін тәуекел, маркаға сенімділік, альтернативті қызметтердің бар болуы кіреді. Көрсетілетін қызметтер көлемін арттыруға бағытталған маркетингтік бағдарламаларды әзірлеу мен жүзеге асыру кезінде маркетинг бойынша менеджерлерге фирманың бар және потенциалды клиенттерімен қызметтерді қабылдау ерекшеліктерін, және де қызметтерді таңдау, олардың сапасын бағалау және осы компанияның қызметтерін қайта сатып алуға итермелеуге әсер ететін факторларды есепке алу керек.

Қызметтер сферасындағы өндірістік-өткізушілік функция өзінің спецификасына ие болады, ол келесіні білдіреді, егер материалды тауарлар үшін өндіру және өткізу процестері уақытта бөлінетін болса, онда қызмет көрсетуде осы процестер біруақытта өтеді. Осыдан басқа жоспарларды жүзеге асыру кезінде қызмет көрсету жүйесіндегі фирма персоналы мен оның клиенттерінің маңызды роль алатынының үстіне, кадрлық саясатпен және қызметтің қоршаған ортасы мен оны тұтыну процессімен байланысты сұрақтарға айрықша назар аударылады.

Басқару мен бақылау функциясында маркетинг кешенін жоспарлау процесінде оның құрастырушыларының санын арттыруына назар аудару керек. Дәстүрлі «4Р»-ға – тауар (product), баға (price), сату (place), өткізу (promotion) – персонал (personnel) және тағы да «2Р» жағдай немес қоршау (physical premises) мен процесс (process) қосылады.

Қоршау – бұл белгілі бір көңіл күйді қалыптастыратын және клиенттерді тартуға мүмкіндік беретін интерьер. Қызметті тұтыну процессін сипаттағанда келесі сұрақтарға жауап беру керек:

• 
  сату және клиентке қызмет көрсету қалай жүзеге асырылады;
  
• 
  сатып алушы қызметті сатып алуға қанша уақыт жұмсайды.
  

Коммерциалық емес маркетинг қоғамдық мүдделерге әрекет ететін немесе белгілі бір идеяға сүйенетін және қаржылық пайда алуға тырыспайтын ұйымдар мен жеке тұлғалармен жүзеге асырылады.

Коммерциялық емес маркетингтің коммерциялық маркетингпен ұқсас жақтары да, айырмашылықтары да бар.

Коммерциялық емес және коммерциялық маркетингтің арасындағы негізгі айырмашылықтар мақсаттардың түрлілігінен туындайды. Коммерциялық емес ұйымдардың жетістігі немесе кемшілігі қаржылық көрсеткіштермен есептелмейді, себебі осы ұйымдардың мақсаты күрделі сипатта болады. Коммерциялық емес ұйымдардың басым бөлігі көбінесе демеушілердің және қайырымдылық қаражаттардың негізінде өмір сүреді.

Маркетингтің объектілері ұйымдар, жеке тұлғалар тұрмыстық құрылыстағы, демалыс зоналарындағы жерлер, идеялар және т.б. объектілер болуы мүмкін.

Ұйымдар маркетингі – бұл нақты ұйымдарға қатысы бойынша мақсатты аудиторлардың позицияларын құру, қолдау немесе өзгерту мақсатында жүзеге асырылатын қызмет.

Жеке тұлғалар маркетингі – бұл нақты тұлғаларға қатысы бойынша позицияны құру, қолдау немесе өзгерту үшін жүзеге асырылатын қызмет. Осы қызметтің кең тараған формалары болып танымал адамдардың маркетингі және саяси кандидаттардың маркетингі табылады.

Орындар маркетингі – нақты орындарға қатысы бар қатынастарды құру, қолдау немесе өзгерту мақсатында жүзеге асыратын қызмет. Оның төрт типін ажыратады – тұрғын үй, демалыс орындары, шаруашылық құрылыстар зонасы және жер меншігіне инвестициялар маркетингі.

Идеялар маркетингі – бұл идеяларды нарыққа ұсыну бойынша қызмет. Мысалы, «Темекі шегу – сіздің денсаулығыңыз үшін зиянды» идеясы, қоршаған ортаны қорғау бойынша идеялар, нәсілдік және ұлттық теңдік идеясы т.б. Бұл қызметті басқаша қоғамдық маркетинг деп аталады. Әрине, әлеуметтік даму әрқашан да күрделі, дегенмен қоғамдық маркетинг мынадай аймақтарда кең тарап үлгірді: отбасын жоспарлау, қоршаған ортаны қорғау, темекіге қарсы күрес және нашақорлыққа қарсы күрес және басқа да қоғамдық өмірдің мәселелері.
15.2 Бақылау сұрақтары

1. 
   Қызмет материалдық тауардан қалай ерекшеленеді?
   
2. 
   Маркетингтік қызметтің ерекшелігі неде?
   
3. 
   Маркетингтің қызмет кешені құрамына не кіреді?
   
4. 
   Коммерциялық қызметтің ерекшеліктері неде?
   
5. 
   Қоғамдағы маркетингтің орны неде?
   

1. Қызмет көрсету – бұл

A) жеке материалдық зат;

B) сезілетін материалдық зат;

C) бір жақ келесі жаққа ұсынатын кез-келген шара немесе пайда;

D) сақтауға болатын зат;

E) дұрыс жауап жоқ.

2.Қызмет көрсетуді материалдық заттан ерекшелендіреді:

A) сезілмейтіні;

B) материалдық емес сипаты;

C) өндіруші мен тұтынушылардан ажырамайтыны;

D) сақтауға боламайтыны;

E) барлық аталғандар.

3. Қызмет көрсетуге тән:

A) сезілмейтіні;

B) материалдық емес сипаты;

C) өндіруші мен тұтынушылардан ажырамайтыны;

D) сақтауға боламайтыны;

E) барлық аталғандар.

4. Төмендегі тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес:

A) қызмет көрсету маркетингтің аналитикалық функциясын қолданғанда тұтынушылардың қызмет сапасын қабылдаумен байланысты сұрағы маңызды болады;

B) маркетингтің өнеркәсіптік-өтімділік функциясы саласында өндірушілік процессі және қызмет көрсетуінде уақыт бойынша бөліну ерекшелігі бар;

C) қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарға нарықтық саясатын және маркетингтік бағдарламасын жасарда стратегиясын және 7 жиынтықтан тұратын кешенді жоспарын анықтау қажет;

D) дәстүрлі «4Р»-де маркетинг жиынтығын жоспарлау процессіне «жұмыскерлер», «орта», «процесс» қосылады;

E) қызмет көрсету аясы- экономиканың қарқынды дамып келе жатқан саласы.

5. Берілген тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес:

A) коммерциялық және коммерциялық емес маркетингте тұтынушылар түрлі ұйымдардың ұсыныстарын зерттей алады;

B) коммерциялық маркетинг қоғамның пікірін қолдайтын немесе белгілі мақсатты көздейтін ұйымдармен іске асады;

C) коммерциялық емес ұйымдардың барлығы дерлік негізінен колдаушылардың көмегімен және қайырымдылық қорлардың есебінен өз жұмысын жүзеге асырады;

D) коммерциялық және коммерциялық емес маркетингтің негізгі ерекшеліктері олардың мақсаттарынан көрініс алады;

E) дұрыс емес анықтама жоқ.

6. Коммерциялық емес маркетингтің объектілеріне жатады:

A) ұйымның маркетингі;

B) жекелеген тұлғалардың маркетингі;

C) орын маркетингі;

D) ұсыныс маркетингі;

E) жоғарыда көрсетілгендердің барлығы.

7. Атақтылардың маркетингі және саяси кандидаттардың маркетингі мына маркетингтің нысаны болып табылады

A) ұйым маркетингі;

B) жекелеген тұлғалардың маркетингі;

C) орын маркетингі;

D) демалыс маркетингі;

E) ұсыныс маркетингі.

8. Тұрғын үй, демалыс орындары, шаруашылық құрылыс зонасы және жер меншігіне инвестициялар қай маркетинг типі?

A) ұйым маркетингі;

B) жекелеген тұлғалардың маркетингі;

C) орын маркетингі;

D) ұсыныс маркетингі;

E) кандидаттар маркетингі.

9. Ұсыныс маркетингін басқаша былай атайды:

A) жалпылама маркетинг;

B) қоғамдық маркетинг;

C) жеке маркетинг;

D) орын маркетингі;

E) ұйым маркетингі.

10. Төмендегі тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес:

A) маркетинг жүйесі тұтынушылардың қажеттіліктерін анықтап және оларды қанағаттандыратындай қызмет етуі қажет;

B) маркетинг жүйесі тұтынушылардың өмір сүру сапасын жақсартатындай қызмет етуі қажет;

C) кәсіпкерлер тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында жағымсыз қылықтар жасауы мүмкін;

D) маркетинг позитивті және негативті жағдайларға әкелуі мүмкін;

E) маркетинг тек қана позитивті жағдайға әкеледі.

11. "Сақтанбаушылық" – маркетинг бағдарламасын жасарда есепке алынатын сипат

A) материалдық өндіріс аясында;

B) қызмет көрсету аясында ;

C) жеке тұлғалардың маркетингі процессінде;

D) қоғамдық маркетинг процессінде;

E) барлық жауаптар дұрыс.

12. Берілген тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес:

A) коммерциялық және коммерциялық емес маркетингте тұтынушылар түрлі ұйымдардың ұсыныстарын зерттей алады;

B) коммерциялық маркетинг қоғамның пікірін қолдайтын немесе белгілі мақсатты көздейтін ұйымдармен іске асады;

C) коммерциялық емес ұйымдар пайда алуға тырысады;

D) коммерциялық емес ұйымдардың барлығы дерлік негізінен колдаушылардың көмегімен және қайырымдылық қорлардың есебінен өз жұмысын жүзеге асырады;

E) коммерциялық және коммерциялық емес маркетингтің негізгі ерекшеліктері олардың мақсаттарынан көрініс алады.

13. Тұжырымдамалардың дұрыс емесін анықтаңыз.

A) логистика – тауарлардың жеке реттеуі туралы ғылым;

B) дәрігердің медициналық көмегі қызмет көрсету болып табылады;

C) нарықтық потенциал нарық сыйымдылығынан да көп;

D) мақсатты нарықта кәсіпорынға сатып алушылар мен тұтынушылардың іс әрекетін зерттемеуіне болады;

E) маркетинтік реттеу пайдаланушылықты қалыптастыруда және өндірілетін тауарлардың тиімді сатуында сатып алушылық талғамына мақсатты әсер етуін ұйғарады.

14.Кәсіпорынның тұжырымдамасы және саяси партиялардың белсенді пікірін, белгілі топтардың қызығушылығын қорғайтын ғана емес, сонымен қатар барлық азаматтардың құрметін басқаратын Үкіметтің қызметі, бұл-

A) эго – маркетинг;

B) өзіндік маркетинг;

C) саясимаркетинг;

D) орын маркетингі;

E) инвестициялар маркетингі.

15.Қоғамның әр белсенді мүшесі құра алатын тұлғаны жетілдіру бағдарламасы қалай аталады

A) эго – маркетинг;

B) өзіндік маркетинг;

C) саясимаркетинг;

D) орын маркетингі;

E) инвестициялар маркетингі.

16. Барлық қоғамның кәсіби мүшелеріне тиісті, негізгі «тауарға» - еңбек күшіне максималды қолайлы жағдай жасау міндетті тұлғалардың ерекше қызметтерінің бағдарламасы былай аталады:

A) эго – маркетинг;

B) өзіндік маркетинг;

C) саясимаркетинг;

D) орын маркетингі;

E) инвестициялар маркетингі.

17. Төмендегі тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес

A) саяси маркетингтің негізіне қоғамдық ортада ойдың, қызығушылық пен пікірлердің қозғалысы жатады;

B) саяси маркетинг өзінің негізінде қоғамның кең мүдделеріне қызмет етуге тырысады;

C) саяси маркетинг кейбір топтардың мүддесін қорғауды емес, тек өзіндік мүддені қорғауды көздейді;

D) саяси маркетингтің негізгі мақсаты ымыралық және қоғамның түрлі жіктерінің арасындағы үйлесімділікке талпыну жолдарымен қоғамда максималды келісушілік жолдарын іздестіру болып табылады;

E) саяси маркетинг барлық азаматтардың мүдделерін сыйлауды көздейді .

18. Төмендегі тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес

A) эго – маркетинг – қоғамның әр белсенді мүшесі құра алатын тұлғаны жетілдіру бағдарламасы;

B) эго – маркетинг мақсаты – тұлғаны нақты істерге, қойған мақсаттарына реттелген қадамдарға, кездесетін қиындықтарға төтеп беруге итермелеу;

C) эго – маркетинг бағдарламасының мақсаты – қоғамға маңызды және пайдалы болу ойынан қанағат алу;

D) тұлғаның жетілуіне жүйелі түрде келу эго – маркетинг тұжырымдамасын анықтайды;

E) дұрыс емес тұжырым жоқ.

19. Төмендегі тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес

A) адам бәсекелестік жағдайында қоғамдағы орнын анықтауы қажет;

B) қоғамдағы орнын адам максималды күш-жігер мен бастамалармен, табиғи қасиеттерімен, жиналған білім мен біліктілігімен, жеке пысықтығымен және белсенді өмірлік ұстанымымен анықтау қажет;

C) өзін жетілдіруге жүйелік келу эго-маркетинг тұжырымдамасын және оған жақын тұжырымдама өзіндік маркетингпен түсіндіріледі;

D) өзіндік маркетинг- негізгі «тауар»-жұмыс күшіне қолайлы жағдай жасайтын негізгі іс-әрекеттер бағдарламасы;

E) дұрыс емес тұжырым жоқ.

20. Аймақ маркетингінің негізгі объектілері қандай

A) қалалар, муниципалдық құрылымдар;

B) елдер, аймақтары, ықшамырақ жерлер;

C) аймақ ішінде орналасқан фирмалардың тауарлары мен қызметтері;

D) түрлі аймақтардағы тауарлық саясат және маркетингтік қатынастар;

E) баға саясаты және түрлі аймақтардағы өтімділік.

21. Аймақтың дамуының алғышарттары не?

A) тұрғын үй қорының, жолдың, абаттандыру, қатынас қызметтерінің жағдайы және пайдаланылуы;

B) көрмелік белсенділік;

C) жәрмеңкелік белсенділік;

D) ішкі инвестицияның динамикасы;

E) абаттылық, өнеркәсіп, инфраструктарының жағдайы және динамикасы.

22. Аймақтың маркетингтік тартымдылығы немен анықталады?

A) аймақтағы бәсекенің дамуымен;

B) аймақтың жалпы азық деңгейімен;

C) аймақтың жалпы азық динамикасымен;

D) шынайы және нормативті тұтынушылық қатынасының

деңгейімен;

E) аймақтық қордың шығарылуы және аймақ ішіне тартылған қордың пайдалануының тиімділігімен.

23. Төмендегі тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс емес

A) аймақ маркетингі аймақ ішінде де және оның сыртында жүзеге асады;

B) аймақ маркетингі аймаққа қатысты ішкі субъектілеріне, сондай-ақ аймақтағы жеке және заңды тұлғаларға бағытталған;

C) маркетингті аймақтық және аймақ ішіндегі деп бөледі;

D) объектерге көңіл бөлу деңгейіне байланысты аймақтар мемлекеттік, облыстық, қалалық болып бөлінеді;

E) дұрыс емес тұжырым жоқ.

24. Төмендегі тұжырымдамалардың қайсысы коммерциялық емес маркетингтің мазмұнын ашпайды:

A) коммерциялық емес маркетинг ұйымдармен, аймақтармен, ойлармен, сондай-ақ тауарлар мен қызметтермен байланысты;

B) коммерциялық емес маркетингтің мақсаттары өте күрделі, өйткені табыс немесе сәтсіздік тек қаржылық тұрғыдан өлшенеді;

C) коммерциялық емес маркетингтің артықшылықтары көп жағдайда тұтынушылардың төлемдеріне байланысты емес;

D) коммерциялық емес ұйымдардан экономикалық тиімсіз нарық сегменттеріне қызмет етуін күтеді немесе талап етеді;

E) коммерциялық емес маркетингте мақсаттар, әдетте, өтімділік және қолма-қол ақша алуын қамтиды.

25. Кіріссіз құрамалар мен ұйымдардың маркетингі былай аталады:

A) коммерциялық;

B) коммерциялық емес;

C) жинақты;

D) синхромаркетинг;

E) кешенді.

26. Коммерциялық емес ұйымдарда философияны қолдану мен маркетингтің болуы кешенділікті талап етеді. Бұл келесі жағдайларға байланысты

A) коммерциялық емес ұйымдардың шешімдерінің қауіп-қатерлеріне байланысты мақсаттардың әртүрлілігіне;

B) коммерциялық емес ұйымдардың қабылдайтын шешімдерінің қауіп–қатерлеріне тәуелділігіне;

C) коммерциялық ұйым нарығына қарағанда коммерциялық емес ұйымдардың жоғары бәсекелестігіне;

D) коммерциялық емес ұйымдарға қоғам және мемлекет тарапынан жоғары көңіл бөлінуіне;

E) жоғары аталғандардың барлығына.