Н. гумилева ministry of education and science of kazakhstan

Анализ исследования структуры личности подростков занимающихся плаванием в спортивной школе.

Таким образом, по первому вопросу можно сказать, что подростки с нарушениями опорнодвигательного аппарата более заинтересованы в занятиях плаванием, чем здоровые подростки занимающиеся в спортивной школе плавания. Это можно объяснить тем, что для подростков с ограниченными возможностями занятия плаванием помогают самоутвердиться: занимаясь этим видом спорта, они чувствуют легкость передвижения в воде, которую не испытывают при ходьбе, уверенность в себе и некоторую надежду на будущее. Здоровые же дети, занимаются плаванием в основном для того, чтобы научится плавать, самореализоваться, найти новых друзей и увидеть мир.По второму вопросуподростки с ограниченными возможностями высказалисьбольше в этом вопросе,и их результаты оказались более положительными. Это может означать, то, что дети с ограниченными возможностями легко идут на контакт и могут легко находить общий язык с соперником. Здоровые же дети, стараются не замечать своих соперников и просто принимают борьбу. Лишь малая часть подростков обеспокоены своими соперниками, немного побаиваются выступать и агрессивно относятся к сопернику. Развитие и обогащение социально значимых мотивов подростка возможно в том случае, если в детском объединении создается ситуация мотивационно-ценностных отношений и взаимодействия, в которой может быть проявлена индивидуальная гуманистическая позиция подростка. Развитие личности спортсмена не может рассматриваться в отрыве от коллектива, в котором он тренируется, от системы отношений, в которые он вступает. В межличностных отношениях спортсмен из спортивной школы проявляет себя как личность и имеет возможность оценить себя в системе отношений, в которые он вступает.По третьему вопросу подростки с нарушениями опорнодвигательного аппарата и подростки, занимающиеся в спортивной школе плавания ответили практически одинаково.

Подводя итог своего исследования, хочется отметить очевидный факт, что влияние физической культуры и спорта на инвалидов является комплексным и, по материалам Д. Милчевой из Болгарии, выражается в следующем :

1.Психическое воздействие проявляется посредством повышения тонуса и благоприятного улучшения эмоционального состояния.

2.Тонизирующее воздействие проявляется посредством улучшения общего жизненного тонуса и достижения оптимального благоприятного состояния органов и систем организма.

3.Функциональное воздействие характеризуется повышением физической деятельности организма и его приспособляемости к физической нагрузке. В одних случаях функциональное воздействие может быть непосредственным - в отношении опорно-двигательного аппарата, органов кровообращения, дыхания, в других - косвенным: на органы пищеварения, выделительную и другие системы.

4.Структурное или морфологическое воздействие выражается в стимулировании трофических процессов, регулировании достижения гипертрофии мускулов, улучшении кровообращения в органах и системах.

5.Поддерживающее воздействие выражается в повышенной приспособляемости организма к постепенной физической нагрузке и поддержании созданных в результате систематических занятий двигательных навыков и стереотипов. Двигательные навыки инвалид может легко потерять, если тренировочные занятия будут прерваны. необходимостью замены некоторых утраченных функций (например, при плегии - укрепить и усилить мышцы живота, позвоночника и плечевого пояса).

Систематические занятия инвалидов физическими упражнениями способствуют укреплению их здоровья путем улучшения деятельности сердечно-сосудистой системы, органов дыхания, пищеварения, обмена веществ, повышает устойчивость организма к действию простудного фактора.

Исходя из вышесказанного можно сказать, что развитие и обогащение социально значимых мотивов подростка возможно в том случае, если в детском объединении создается ситуация мотивационно-ценностных отношений и взаимодействия, в которой может быть проявлена индивидуальная гуманистическая позиция подростка. Развитие личности спортсмена не может рассматриваться в отрыве от коллектива, в котором он тренируется, от системы отношений, в которые он вступает. В межличностных отношениях спортсмен из спортивной школы проявляет себя как личность и имеет возможность оценить себя в системе отношений, в которые он вступает.Отношение подростков к спорту и подростков-инвалидов закладывается родителями, учителями, тренерами и просто взрослыми людьми, которые составляют общество этих детей.Без нашего общего желания оказания помощи и поддержки подрастающему поколению в занятии спортом зависитв целом сохранение здоровья нации.

1. 
   Марищук В. Л. Психодиагностика в спорте. М., 2005
   
2. 
   Николаев, А.Н. Методика оценки мотивов спортивной деятельности / А.Н. Николаев // Психологические основы педагогической деятельности : материалы 30-й науч. конф. / под ред. А.Н. Николаева ; С.-Петерб. гос. акад .физ. культуры им. П.Ф. Лесгафта. - СПб., 2003. - С. 55-58.
   
3. 
   Плахтиенко В. А., Блудов Ю. М. Надежность в спорте. — М.: ФиС, 1983, стр. 108
   
4. 
   Андреева А.Д., Данилова Е.Е. Преподавание психологии в современной школе
   
5. 
   Вопросы психологии. 1999. № 2, стр. 122-127.
   
6. 
   И. А. Алешков. Опыт психологического анализа спортивной деятельности. В сб.: Психология спортивной деятельности. М., изд. ВНИИФК, 1978.
   
7. 
   Ильин Е. П. Психология физического воспитания. — М.: Просвещение, 1987.
   
8. 
   Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. - М., 1975.
   
9. 
   Немов Р. С. Психология: Учебное пособие для институтов и училищ — М. Просвещение, 1990.
   
10. 
    Психология спорта высших достижений / Под ред. А.В. Родионова. — М. ФиС, 1979.
    

Адам денсаулығы оның бүкіл өмір бойына қалыпты және белсенді қызмет етуі үшін маңызды және қажетті шарт болып табылады. Оның бұзылуы өз соңына үйреншікті өмірлік тұрмыс салтындағы, әлеуметтік, кәсіби бейімделудегі өзгерістерге жетелейді, өмірлік жоспарларды түзетуге, өзгертуге мәжбүрлейді, оған қоса дәмелену деңгейін төмендету тұсына қарай ойысады.

 Денсаулық – бұл өз мәні бойынша күрделі, жүйелі ұғым. Медицина ғылымы дәстүрлі түрде патология, яғни денсаулық жоғалған кездегі жай-күй мәселелерімен айналысып келді, бірақ шипагерлік мақсаты тек емдеу ғана емес, керісінше адамға денсаулық жай-күйін қайтару.Психикалық денсаулық мінездемелер туралы әдебиеттерде көптеген мысалдар келтірілген. Декарт жан денсаулығын, ал Гельвеций ақыл-ұқсастық пен айырмашылықтың көзі дейді. Ал А.Ф. Лазурскийдің айтуы бойынша тұлғаның денсаулығы – әлеуметтік ортада өз-өзін басқаруына және іс-әрекетін басқара алуына байланысты. Жан саулығының басты көзі ол ойын, эмоциясын, моторлық функциясын, өзін-өзі басқара алуында дейді.

Психикалық денсаулық мәселесіне көптеген ғалым-философтар (В.Е.Давидович, В.М.Розин, И.Н.Смирнов, К.С.Хруцкий, А.Е.Чекалов және т.б.), валеологтар (Р.И.Айзман, Г.Л.Апанасенко, И.Н.Гурвич В.П.Казначаев, В.П.Куликов, А.Г.Кураев, В.А.Лищук, Т.Н.Маляренко, Л.А.Попова және т.б.), психологтар (А.А.Ананьев, Б.С.Братусь, О.С.Васильева, А.В.Воронина, И.В.Дубровина, И.В.Ежов, Р.Е.Калитеевская, Л.В.Куликов, А.Маслоу, Ю.И.Мельник, Г.С.Никифоров, К.Роджерс, В.Франкл және т.б.) зерттеу лерінде қарастырылған /1/.

Қабілетті тұлғамен жұмыс жүргізу өзектілігі кейбір жағдайлармен анықталады: қоғамда өз дамуының негізгі ресурсы және маңызды алғышарты ретінде, «адами потенциалдар» ретінде саналануы, өмір динамикасының жылдамдығы, көптеген интеллектуалдыкүшті қажет ететінадамның эмоционалды және ақпаратты жүктемелерінің көбеюі, көптеген шешілмеген мәселелер; жоғары білімді, интеллектуалды, әлеуми жауапкершілігі мол, белсенді, қабілетті болатын, қоғам талабына сай тұлғаның кәсіби іс-әрекеттері. Мұндай тұлғаны қалыптастыруда қабілетті жастармен жүргізілетін психологиялық зерттеулердің маңызы орасан зор.

Психика саулығы дегеніміз – адам мен сыртқы дүние арасындағы тепе-теңдік жағдайы, оның әлеуметтік ортаға, физикалық, биологиялық және психикалық ықпалдарға  қатысты реакциясының сай болуы, жүйкелік реакция күші мен сыртқы тітіркендіргіштер арасындағы сәйкестігі, адам мен оның айналасындағылар арасындағы үйлесімділік, адамның шынайы объективтілік жайлы пікірінің басқа адамдардың пікірлерімен ұштасуы, өмірдің кез-келген жағдайына сын көзбен қарауы.

Қазіргі психологиялық әдебиеттерге талдау жасағанда көптеген зерттеушілер денсаулықтың психологиялық аспектілерін осыған ұқсас терминдерді қолдана отырып қарастырған: “психикалық денсаулық” (Б.С.Братусь), “психологиялық денсаулық” (И.В.Дубровина), “тұлғалық денсаулық” (Л.М.Митина), “рухани денсаулық” (Ю.А.Кореляков), “жанның саулығы” (О.И.Даниленко), және т.б. /2/

Бүкіләлемдік денсаулық қорғау ұйымының пайымдауынша, психика саулығы дегеніміз адам ақыл-ойының, физикалық және эмоционалдық дамуының толыққанды жетілуіне ықпал етуші күй болып табылады.

Адам психикасының саулығын білдіретін нормалар мен аномалиялардың көрсеткіштерін анықтау – аса күрделі мәселелердің бірі. Мәдени-әлеуметтік дәстүрлердің норма көрсеткіштері болып есептелетін жағдай тарихи түрде қалыптасып қалған. Бірдей психикалық көрініс барлығына ортақ норма ұғымына қатысты қалыпты да, аномальды да болып саналуы мүмкін. Қазіргі заманғы ғылым психика саулығын медициналық және психологиялық көрсеткіштер қосындысы, сондай-ақ әлеуметтік нормалар мен құндылықтар арқылы анықтайды.

Адам психикасының саулығын білдіретін үш деңгейді көрсетуге болады:

• 
  Психофизиологиясының саулық деңгейі (орталық жүйке жүйесінің қызметімен, жағдайымен анықталады);
  
• 
  жеке психологиясының саулық деңгейі (психикалық іс-әрекітінің жағдайымен, қызметімен анықталады);
  
• 
  тұлғасының саулық деңгейі (адам қажеттіліктері мен әлеуметтік орта талаптары, мүмкіншіліктері арасындағы қатынаспен анықталады);
  

Адамның тұлғалық және шығармашылық потенциалының сарқылмас қайнар көзі - үнемі өзін-өзі дамыту. Алайда өзінің қабілеті, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту арқылы басқа адамның ішкі жан - дүниесіне үңілуге болады. Әрбір адамның ішкі жан-дүниесі ғарыш тәрізді шексіз-шетсіз, сарқылмайтын тылсым құбылыс.

Ғалымдардың тұжырымы бойынша психикалық ауытқушылықтың пайда болуы өмірлік жағдайына көп көңіл бөлуінен болады. Зерттеулердің көрсеткіші бойынша 48% жұмысшылардың медико-психикалық қиындықтары бар екені анықталды. Зерттеу нәтижесінде оның 10%- да әлеуметтік-психологиялық дезадаптация құбылысы байқалған. Яғни әлеуметтік ортаға бейімделе алмауы. Оның қиындықтары төмендегі жағдайларға байланысты пайда болып отырған:

• 
  физикалық денсаулығына байланысты туындаған қиыншылықтар;
  
• 
  психикалық ауытқушылықтарына байланысты, яғни эмоциялық сферасы, көңіл-күйін басқара алмауынан туындайды;
  
• 
  қарым-қатынастағы қиыншылықтар;
  
• 
  отбасылық жағдайлардағы қиыншылықтар;
  
• 
  темекі шегу мен алкогольді қолданғаннан туындаған қиыншылықтар.
  

Ұлы Абай дене мәдениетін, дене күшін қалыптастыру, оның ақыл-ой тәрбиесіне тікелей байланысын көрсете отырып, «тәрбиелеу керек» деп жай ғана сөзбен емес, оны дұрыс жолға қоюды нақты істермен, жолдармен насихаттау, тәрбиенің өзегін философиялық, психологиялық арнадан іздеу қажеттілігіне тоқталады. Бұл мәселеде Абай оны халықтың рухани мұрасы, асыл қоймасы халықтық тәлім-тәрбие бесігі – ауыз әдебиетінен, мақал-мәтелдері мен даналықтарынан іздеуді меңзейді. Халқымыз: «Азған денеге ауру үйір», «Қайраты мен ақылы сай жігіттің жолы болар», «Ақылсыз жігіт күшіне сенер», «Денсаулығын ойлаған, жан сарайын таза ұстар» және т.б. тоқсан сөздің түйінін мақал-мәтелдер арқылы береді.

Салауатты өмір салты жеке адамның тіршілік жағдайын денсаулығына сәйкес таңдауы, яғни жеке әлеуметтік топтар мен жалпы қоғамның жоғары гигиеналық мәдениеті.

Организмнің қорғаныш қабілетін жоғарылатуға жағдай жасайтын тәртіптер және организмге зиянын тигізетін әдеттерге қарсы тәртіптер - гигиеналық дұрыс тәртіп болып саналады. Организмнің қорғаныш қабілетін жоғарылатуға әр түрлі іс-әрекеттер мен демалысты дұрыс пайдалану, рационалды тамақтану, жақсы қимыл-қозғалыс белсенділігі, денешынықтыру, шынығу, жеке бас гигиенасын сақтау, өзінің денсаулық жағдайына ерекше көңіл бөлу, жақсы экологиялық жағдай т.с.с. әсер етеді.

Қоғамның мәдени көрсеткіші неғұрлым жоғары болса, адамның еркіндігі мен қабілеттілігі де соғұрлым арта түседі. Мамандардың кәсіби қалыптасуы көбінесе, сыртқы әсерлерге байланысты. Бірақ оны сыртқы жағдайлар мен шарттардан шығаруға болмайды. Себебі, олар адамның өмірлік тәжірибесі, индивидуалды психикалық ерекшеліктері мен психикалық қорына да сүйенеді. Бұл мағынада сыртқы әсерлер тұлғаның психикалық ерекшелігі, оның әлеуметтік және кәсіби тәжірибесіне жататын ішкі шарттарға байланысты болып келеді.

Қабілеттіліктер – бұл тұлғаның қандай да бір іс-әрекетті сәтті жүзеге асырудың шарттары болып табылатын және оған қажетті білімдерді, икемділіктер мен дағдыларды меңгеру процесінен айырмашылықтар табатын индивидуалдық-психологиялық ерекшеліктері. Қабілеттіліктерді барлық басқа психикалық құбылыстардан ерекшелейтін үш негізгі белгі бөліп көрсетіледі:

- қабілеттіліктер – бұл бір адамды екіншісінен ерекшелейтін индивидуалдық-психологиялық ерекшеліктер;

- бұл – тек бір іс-әрекетті немесе бірнеше іс-әрекетті орындаудың сәттілігіне қатысы бар ерекшеліктер;

- қабілеттіліктер адамның бойында әлдеқашан қалыптасқан білімдерге, икемділіктер мен дағдыларға ие болудың жеңілдігі мен жылдамдығына негіз болса да, оларға телінбейді.

Қабілеттіліктер екі негізгі тұрғыдан – сапалық және сандық тұрғыдан сипатталады. Сапалық ерекшеліктері қырынан қарастырылып отырған қабілетіліктер адамның іс-әрекеттің сәттілігін қамтамасыз ететін психологиялық қасиеттерінің күрделі кешені ретінде, олардың өзіндік ерекшелікке ие симптомдық кешені, құрылым ретінде танылады. Қабілеттіліктердің сандық сипаттамасы олардың көрінуінің, дамуының өлшемдерін – қабілеттіліктер деңгейін анықтауды білдіреді /3, - 241 б./.

Тұлғаның бағыты – бұл тұлғаның қоршаған ортаға деген талғампаз қатынасын анықтайтын ниеттер жүйесі. Тұлғаның бағыты адамның мақсаттарымен және ұмтылыстарымен сипатталады және оның өмірі мен іс-әрекетіне ықпал етеді. Бұл түрлі адамдарға қатысты бір зат, не бір оқиға тұлғаның қажеттілігіне негізделген түрлі қатынастарды тудыратындығынан байқалады. Қажеттілікті адам өзіне өте қажетті, маңызды дүние ретінде үнемі сезінеді. Бұл – адам белсенділігінің қайнар көзі ретінде қызмет ететін психикалық күй /4, -6 б./.

Сондықтан саламатты өмір салтын қалыптастыружеке тұлғаның бойына психикалық тұрақтылықты және тиімді кәсіби қызмет қажеттілігін қамтамасыз ететін салауатты өмір салтын дарыту мен жеке тұлғалық сапаны қалыптастыру мақсатын қояды. Оны іске асыруға алдын алушылық білімі кіреді. Салауатты өмір салтын қалыптастыру адам ағзасының мүмкіндіктерін, оның қызметінің ерекшеліктерін болжау, адамның физикалық, психикалық және рухани саулығының өзара байланысы, сондай-ақ, тәрбиеленушілерді сан алуан спорт түрлеріне тікелей қатыстыру жолымен ағартушылық жұмыс барысында жүзеге асырылады.

1. 
   Ананьев В.А. Введение в психологию здоровья  СПб, 1998.
   
2. 
   Никифоров Г.С. Психическое здоровье  СПб, 1998.
   
3. 
   Психология управления. Хрестоматия. Учебное пособие для факультетов: психологических, экономических и менеджмента. - Самара: Издательский Дом «Бахрах-М», 2006. – 768 с.
   
4. 
   Носов В.И. Индивидуальные особенности личности: Лекция: Саратовский с.-х. ин-т им. Н.И. Вавилова. - Саратов. - 1992. – 19 с.
   

Таким образом, назрела необходимость расширить эмпирическое поле исследований, которые бы в русле единой концепции рассматривали личностно-профессиональное развитие и здоровье учителя, а так же факторы, способствующие и препятствующие сохранению и укреплению здоровья педагога, обусловливающее психологическое благополучие учащихся.

Исследование выполнено в русле концепции личностно-профессионального развития и здоровья субъектов образования /1/, в которой выделяются две альтернативные модели профессионального труда учителя: адаптивного функционирования и профессионального развития. В концепции теоретически обосновано, что учитель, работающий в модели развития и обладающий высоким уровнем развития интегральных характеристик личности, отличается более высокими показателями физического и психического здоровья и является приверженцем здорового образа жизни.

И наоборот, низкий уровень профессионального развития (модель адаптивного функционирования) определяет деструктивный путь учителя в профессии, ведет к возникновению профессиональных деформаций, ухудшению показателей физического и психического здоровья. Основными психологическими детерминантами и показателями, приводящими к потере учителя своего здоровья, являются тревожность, изможденность, эмоциональная неустойчивость, дисгармония личности, выгорание.

Данная гипотеза проверялась на выборке учителей двух школ:

- Школа «Созвездие» (24 учителя);

Вторая серия была направлена на изучение состояния здоровья учителей, а так же оценку ими своего здоровья, отношения к здоровью и вредным привычкам (батарея авторских анкетных методик).

По результатам первичного исследования была составлена таблица значений, которые были приведены к общему виду. Для получения адекватных результатов все полученные данные были переведены в одну систему измерения. Были выделены ядра массивов, относительно которых происходило разбиение на значения весов показателей результатов.

С помощью таких преобразований все данные были приведены к общему виду, что позволило проводить дальнейший статистический анализ.

- С низким уровнем показателей (Группа 1)

- Со средним уровнем показателей (Группа 2)

- С высоким уровнем показателей (Группа 3).

За основу выделения групп были взяты показатели основных шкал (Шкала поддержки (I), Шкала Компетентности во времени (Тс)).

Высокий балл по шкале компетентности во времени свидетельствует, во-первых, о способности педагога жить настоящим, то есть переживать настоящий момент своей жизни во всей его полноте, а не просто как фатальное следствие прошлого или подготовку к будущей “настоящей жизни”; во-вторых, ощущать неразрывность прошлого, настоящего и будущего, то есть видеть свою жизнь целостной. Именно такое мироощущение, психологическое восприятие времени учителем свидетельствует о высоком уровне самоактуализации личности.

Низкий балл по шкале означает ориентацию педагога лишь на один из отрезков временной шкалы (прошлое, настоящее или будущее) и (или) дискретное восприятие своего жизненного пути. Теоретическое основание для включения этой шкалы в тест содержится в работах Ф. Пэрла и Р. Мэя. Ряд эмпирических исследований также свидетельствует о непосредственной связи ориентации во времени с уровнем личностного развития.

Учитель, имеющий высокий балл по шкале поддержки, относительно независим в своих поступках, стремится руководствоваться в жизни собственными целями, убеждениями, установками и принципами, что, однако, не означает враждебности к окружающим и конфронтации с групповыми нормами. Он свободен в выборе, не подвержен внешнему влиянию (“изнутри направляемая” личность).

Низкий балл свидетельствует о высокой степени зависимости, конформности, несамостоятельности педагога (“извне направляемая” личность), внешнем локусе контроля. Содержание данной шкалы, на наш взгляд, наиболее близко именно к этому последнему понятию. Как теоретические работы, так и психологическая практика свидетельствуют о правомерности включения указанной шкалы в методику как базовой.

В исследовании доказано, что учителя, имеющие высокий бал по основным шкалам, также имеют высокий или средний бал по дополнительным шкалам, и наоборот, у учителей с низким показателем по основным шкалам, показатели по вспомогательным шкалам также низкие.

Уровень ситуативной тревожности у большинства учителей, по результатам исследования, умеренный. Учителя с высокими значениями по показателям методики САТ, низкими – по методике Бойко, умеренными – по методике Спилбергера были отнесены к модели личностно-профессионального развития (19% учителей от всей выборки), все остальные педагоги – к модели адаптивного функционирования.

Затем результаты двух серий иссследования были статистически обработаны, проведены корреляция и регрессия. В качестве значимых показателей были выбраны следующие:

1. 
   хронические заболевания
   
2. 
   питание
   
3. 
   физическая активность
   
4. 
   режим сна
   
5. 
   оценка состояния здоровья
   
6. 
   отклонения в здоровье, затрудняющие жизнь
   
7. 
   не злоупотребление алкоголем
   
8. 
   стресс
   
9. 
   уровень личностной тревожности
   
10. 
    уровень ситуативной тревоги
    
11. 
    ощущение собственного счастья
    
12. 
    Шкала Ориентации во времени
    
13. 
    Шкала Поддержки
    
14. 
    Шкала Ценностной ориентации
    
15. 
    Шкала Гибкости поведения
    
16. 
    Шкала Сензитивности к себе
    
17. 
    Шкала Спонтанности
    
18. 
    Шкала Самоуважения
    
19. 
    Шкала Самопринятия
    
20. 
    Шкала Представлений о природе человека
    
21. 
    Шкала Синергии
    
22. 
    Шкала Принятия агрессии
    
23. 
    Шкала Контактности
    
24. 
    Шкала Познавательных потребностей
    
25. 
    Шкала Креативности
    

Выполнялась корреляция признаков «каждый к каждому» (медицинские к психологическим). Наиболее яркая зависимость выявилась между следующими показателями:

1. 
   Чувством счастья и оценкой состояния здоровья (0,7)
   
2. 
   Чувством счастья и питанием (0,45)
   
3. 
   Отклонениями в здоровье, затрудняющими жизнь и стрессом (0,4)
   
4. 
   Стрессом и алкоголем (0,34)
   
5. 
   Наличием хронических заболеваний и стрессом (0,3)
   
6. 
   Ориентацией во времени и алкоголем (0,3)
   
7. 
   Поддержкой и алкоголем (0,3)
   

Расчет регрессии позволил выявить наиболее значимые факторы

1. 
   Самоуважение
   
2. 
   Поддержка
   
3. 
   Стресс
   
4. 
   Отклонения в здоровье, затрудняющие жизнь
   
5. 
   Питание
   
6. 
   Чувство собственного счастья
   
7. 
   Режим сна
   
8. 
   Физическая активность
   
9. 
   Оценка состояния здоровья
   
10. 
    Наличие хронических заболеваний
    

На диаграмме видно, что в группах учителей с высоким уровнем личностно-профессионального развития хронических заболеваний наблюдается меньше в 2 с лишним раза. Учителя данной группы работают в модели профессионального развития. Они активно способствуют или противодействуют внешним обстоятельствам, осознанно и активно относятся к поддержанию собственного здоровья как к одному из составляющих активной и успешной жизни.

3. Рассмотрим зависимость показателей уровня профессионального развития и оценки состояния своего здоровья учителями.

Состояние здоровья учителями адаптивной модели в основном оценивается как удовлетворительное и плохое. Учителя, работающие в модели развития, выше оценивают состояние своего здоровья и стараются активно на него воздействовать, его поддерживать.

По результатам проведенных исследований можно говорить о том, у учителей, работающих в адаптивной модели, показатели здоровья ниже, как и связанное с ним ощущение счастья. Стресс у данной группы учителей выше, отклонений в здоровье, затрудняющих жизнь, и хронических заболеваний также больше.

У учителей, работающих в модели развития, общая оценка состояния здоровья выше, чем в описанной группе, и уровень чувства счастья, активного отношения в собственному здоровью (хорошее питание, физические нагрузки, сон, неупотребление алкоголя) значительно выше. Здесь играет роль ценностно-смысловое отношение учителя к жизни – стремление осуществить и удовлетворить свои личные и профессиональные потребности. Учителя, работающие в модели развития, более адекватно оценивают состояние своего здоровья и активно на него воздействуют, регулируя сон, питание, физические нагрузки и стресс.

На II этапе исследования – формирующем – была реализована «Комплексная программу восстановления психического и физического здоровья педагогов» /2/, включающая: программу повышения уровня личностно-профессионального развития, физкультурно-оздоровительный комплекс, психоэмоциональный комплекс, программа саморегуляции поведения. Проведены беседы «Приемы поведенческой антистрессорной защиты», даны индивидуальные консультации и психологические рекомендации /3/ по сохранению и укреплению здоровья учителей.