Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Басқару психологиясы
| Басшы
стилі ұжымның даму деңгейіне сәйкес келуі керек. Ұжымдағы қалыпты жағдай үшін басшының ресми позициясы топтың ресми емес құрылымындағы жағдайымен қайшылықта болмағаны абзал. Оның қызметі ұжым мүшелері қоятын талап- тарды қанағаттандыруымен қатар, талапты орындауды және бақылауды сауатты қою үлкен маңызға ие. Сонымен, әркім өз жұмысының көлемі мен сапасына, бақылау мерзімдері мен түрлеріне қойылатын талаптарды білуі тиіс. Ең жақсы бақылау – бағыныштының жұмысына жүйелі на- зар аудару. Адал және сапалы орындалған жұмысты басшы атап көрсетуі керек. Мынаны есте сақтау маңызды – ешнәрсе жақсы сөз сияқты ең арзан тұрмайды және қымбат бағаланбайды. Сыни ескертпелер мен оларды айту формасы бағынышты қызметкер- дің жеке ерешеліктерін ескеріп таңдап алады. Басшы осы кезде мынадай жалпы ережелерді ескеруі тиіс: − бірінші ескерту оның намысына тимеу үшін жеке оңашада жасалады және басқа қызметкерлердің қатысуынсыз жойылуы мүмкін себептерді анықтауға мүмкіндік береді; − оппоненттің көзқарасын бірден және кенет жоққа шығар- мастан түсінуге тырысу керек; − бағыныштының қатесі мен жаңылыс қадамын жылдам және батыл мойындау керек. Егер басшы мен бағыныштылар өздерінің алдында тұрған міндетті әртүрлі, әралуан позициядан түсінетін болса, ұйымда дау-дамайлар туындауы мүмкін. Басшы ұжымдағы өзара қарым-қатынастарды реттеуге ықы- ласты. Нарықтық экономикаға көшу жағдайында басшының же- тістігі оның іскерлік және тұлғалық қасиеттерін дамыту дәреже- сімен, компромисстерге қол жеткізе алу, тұлғааралық дау-да- майды болдырмау іскерлігімен анықталатын болады. Ұжымның жетістігі де, басшының жеке жетістіктері де оның этикалық нор- маларына, қол астындағы қызметкерлермен тіл табыса алу іс- керлігіне, адамдарға ықпал ете алу күшіне байланысты бола- ды. 253 Басшы дипломаттық, басқару әдістерінде икемділік, табанды бола білу және компромисске қол жеткізе алу шеберлігі сияқты қасиеттерге ие болып, оны дамыта білуі керек. Басшы мен оның қол астындағы қызметкерлері арасында шие- леністердің өршуін туындататын ең кеңінен тараған факторла- рының ішінен мыналарды атап көрсетуге болады: − тараптардың өзара бірін-бірі жек көруі; − қоғамдық және жеке мүдделердің бірлігін бұзу; − заң нормаларын елемеу; − моральды принциптерді сақтамау; − еңбек және өндірістік тәртіп талаптарын елемеу. Басшы мен қол астындағы қызметкерлер арасындағы өзара жек көрушілік әртүрлі жағдайларға байланысты туындауы мүм- кін: басшының өзінің уәделерін орындамауы, оның қызметкер- лердің сұраныстары мен мүдделеріне назар аудармауы және т.с.с. Осыған жауап ретінде – бағыныштылардың да жек көруі. Мысалы, тапсырысты орындау үшін қызметкерлердің демалы- сын кешіктіреді, бірақ бригада мен кәсіпорын қол жеткізген оң- тайлы нәтиже құны қызметкерлердің мүдделерін елемеулер бо- лады. Жек көрушілік сияқты қасиетке бағыныштылардың өздері де бастамашылық жасайтынын айта кету керек. Бұған тәртіпке ба- ғынбаушылық, қырсықтық, өзінің жеке мүдделерін қоғам мүд- десіне қарсы қоя отырып ықпал етуі мүмкін. Бір рет пайда бол- ған жек көрушілік қарама-қайшылықтарды күрделендіріп, жаңа дау-дамайларға, кедергілерге алып келеді. Қалыпты тұлғааралық қарым-қатынастарды қалыптастыруда басшы мейлінше ықпалы күшті және беделді тұлға болып та- былады. Егер басшы өзінің қол астындағы қызметкерлерін еле- месе, олардың пікірімен санаспаса – дау-дамай туындап, шие- ленісіп ушығуы мүмкін. Тараптардың бірі екінші тараптың нормалары мен принцип- теріне келіспейтін, бірақ оны ашық айтпайтын және қалып- тасқан жағдайды өзгертуге тырыспайтын кездер болады. Бұл, әсіресе, басшы мен бағынышты арасындағы қарым-қатынас- тарда жиі байқалады. Қол астындағылар басшының қылығы- на (жасырын) ашуланады, бірақ онымен қарым-қатынасын бұз- 254 ғысы келмейді. Мысалы, фирма арақ-шарап өнімдерін шыға- румен және өткізумен айналысады. Өнімнің бір бөлігі өткізіледі, бірақ одан түскен қаражат фирманың есебіне емес, басшының жеке мүдделеріне жұмсалады. Бұл қызметкерлерге белгілі болып, олардың кенет ашуын шақырады. Қол астындағылар өз басшыларының іс-әрекеттерін кінараттайды, бірақ оны ашық сынай алмайды, өйткені, бағыныштының басшыдан белгілі бір тәуелділігі бар. Қол астындағылардың басшысына сыни ескертпелерді ашық айту мүмкіндігінің болмауы, сынға қысым жасауы ұйымдағы дау-дамайға алып келуі мүмкін теріс факторлар: жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|