Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова



Pdf көрінісі
бет75/179
Дата11.11.2022
өлшемі1,92 Mb.
#157769
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   179
Байланысты:
Басқару психологиясы

жоғары
 
деңгейлердің
, ал атқару мотив-
тері т
өменгілердің
 
мотивтері
болып табылады. «
Өзін
-
өзі
 
таны
-
тушы
 
тұлға
»
– бұл дамудың өзі жеткен деңгейінің шегінен асу 
қажеттілігі бар тұлға. Ол келесідей мінездерді сипаттайды: нақ-
тылыққа бағдарлану, төзімділік, кездейсоқтық, іскерлік бағыт-
талу, теріс мүдделерді шектеу, тәуелсіздік, оптимизм, рухани-
лық, ішкі әлемі бай, демократиялық принциптер, әзіл, кретив-
тілік, қуаттылық, нонкорформизм. Тұлғаның карьералық бағыт-
талуында нақ осы өзін-өзі танытуды мотивтендіру басты ынта-


188 
ландырғыш болып табылады. Ол 
жетістікті
 
мотивтендірумен
тығыз байланысты, бұл ұғым Д. МакКлелланд тұжырымда-
масымен енгізілген.
Д

МакКлелландтың
 
мотивация
 
тұжырымдамасы
. Негізгі 
зейіні жоғары – өзіндік тұлғалық қажеттіліктерге («екінші») ауда-
рылады. Автор нақ солар адамдық мінез-құлықтың өзіндік ерек-
шелігіне, оның күрделілігі мен қарама-қайшылығына шешу- 
ші ықпал көрсетеді деп есептейді. Бұл теория мазмұндық топқа 
жатады – онда қажеттіліктердің негізгі үш тобы: 
биліктегі

та
-
быстағы

қатысудағы
(партисипативтілік қажеттілігі) қарасты-
рылады. 
Билікке қажеттілік адам белсенділігінің мотивтік жүйесіне 
мұндай түрде бірінші рет енгізіледі. Оны құрмет өзін көрсету- 
ге қажеттіліктердің туындысы және синтетикалық ретінде 
қарастырады. Мұндай қажеттілігі бар адамдар доминантты- 
лықтың тұлғалық сапасымен сипатталады. Олар белсенді, 
қуатты конфронтациядан қорықпайды, өз көзқарастарын қорғай 
алады.
Табысқа қажеттілік (жетістік мотивациясы) – тұлғаның ба-
залық екінші қажеттілігі. Табысқа қажеттілік барлығы үшін жал-
пы болып табылады, оның даму шамасында ғана айырмашылық-
та болады. Д. МакКлелланд қоғамның және бүкіл елдің тұтастай 
дамуының деңгейі оның азаматтарында осы қажеттіліктің даму 
деңгейіне байланысты деп есептейді. 
Дж. Аткинсон кейінірек табысқа қажеттіліктің сәтсіздікті 
болдырмау, сондай-ақ базалық қажеттілікпен сабақтастықта қа-
растырылуға тиіс екендігін көрсетті. Мотивациясы күшті адам-
дар табысқа ұмтылады, ал мотивациясы әлсіз адамдар сәтсіздік-
тен қашады. Бұл жағдай соңынан Дж. Аткинсон мен Д. МакКлел-
ландтың 
субъективті
 
басымырақ
 
тәуекел
теориясының негізіне 
кіреді. Мотивациясы жоғары, жетістікке қол жеткізген жетек-
шілер тәуекелдің 
орташа
деңгейін жөн көреді. Орташа тәуекел 
жағдайында іс-әрекет табыстылығы жеке үлеске едәуір тәуелді 
болады, бірақ әлдебір тәуекелділікті білдіреді. Егер тәуекелдік 
элементін алып тастаса, онда «ұтыс» ықтималдығы күрт төмен-
дейді. Жетістіктің төмен мотивациялануы, әдетте, жетекшіліктің 
босаңдық стилімен байланысады. 


189 
Қажеттіліктің қарастырылған екі (билікке және табысқа) 
типі тұлғаның басқару іс-әрекеті бейімділігіне және оның тиім-
ділігіне ықпал етеді. Қажеттіліктердің үшінші санаты – қатысу-
лықпен қатар, олар жетекші мінез-құлқының маңызды мотив-
тену факторларын ашып көрсетеді. Осы тұжырымдама негізінде 
туындаған «жетістікті мотивтендіру» ұғымы бүгінгі күні басқа-
ру іс-әрекетінің басты және ең өзіндік ерекше мотивтері болып 
есептелінеді. Осы ұғым арқылы психологияның карьераның ке-
зеңдерін, типтері мен қозғаушы күштерін қарастыратын арнайы 
саласы – 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   179




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет