қызыл түспен (3 бағасы берілсе),  қызғылт сары

392 
ТАНЫМАЛ ЭКСПРЕСС-ДИАГНОСТИКА 
Жетекшінің басқару іс-әрекетінің кеңістігі 
 
Әрбір шебердің өз құралы бар. Хирургта – скальпель, сурет-
шіде – қылқалам, жетекшінің негізгі құралы іс-әрекеттің қатаң 
жалғаспалы тізбегі болып табылады, оның әрбір бөлігі күрделі 
басқарушылық функцияны, яғни операцияны атқарады. Бұл тіз-
бектің негізгі бөлімдері қандай?

Микрожағдаятты бағалау және диагноз.

Жоспарлау (ұзақ мерзімді, қысқа мерзімді және шұғыл).

Ағымды микрожағдаяттың бағыты және диагностикасы.

Шешімді өңдеу және қабылдау.

Іс-әрекеттің бағдарламасын құру.

Шешімді орындауға жіберу ұжымы.

Ағымды және соңғы нәтижелерді бақылау, бағалау және 
түзету.
Басқару
 
процесінің
 
түйіндік
 
механизмдерін
 – «
жоспарлау
, 
мақсат
 
қою
 
және
 
шешім
 
қабылдау
», 
негізінен
 
іс
-
әрекеттің
, 
бүк
-
телген
 
бағдарламасын
 
және
 
нәтижесінің
 
моделін
 
қалыптас
-
тырады
.
Шешім қабылдау ең алдымен басқару психологиясының бө-
лімді механизмінің бастауында проблемалы жағдайдың шешіл-
генін білдіреді.
Психология адамның интеллектуалды қайраткерлігінің проб-
лемалы жағдайларын қарастырады.
Барлық жағдайлар проблемалы бола бермейді. Проблемалы 
жағдай келесі компоненттерден тұрады:
– 
қажеттілікті
 
ұсыну
, 
бұл проблемалы жағдайдың аспекті-
лері – бұл субъект жағдайы;
– 
зияткерлік
 
мүмкіндіктер
; 
– 
белгісіз
 
білімдер
 
немесе
 
проблемалы
 
тапсырмалар
. 
Дәл осы үш компоненттің жиынтығын қамтитын жағдайлар 
басқа жағдайлардан ерекшелігін көрсетеді. Мына жағдайлардың 
үш түрін бөліп көрсетеді:
1) 
адам
 
өзінің
 
білетінін
 
білгенде
 
– бұл жағдайда қиындық та 
жоқ, ойланудың қажеттілігі де жоқ.

393 
2) 
ол
 
өзінің
 
білмейтінін
 
білмегенде
 
– бұл жағдайда болашақ 
ғылыми проблемалар туралы айтуға болады.
3) 
ол
 
өзінің
 
білмейтінін
 
білгенде
 
– бұл жағдайда ол нағыз 
қиын жағдайға кездескен. Оның ерекшеліктерінің бірі – ол өзі-
нің қосымша күшіне сүйене отырып, тапсырманың немесе қиын-
дық тудырады және шешімін өзі таба алады.
Басқаруда шешім қабылдау – мақсатты қалыптастыру, орын-
дау субъектісі ретінде оны тапсырмаға қосу, іс-әрекет бағдар-
ламасын белгілеу және жалпы бағыт-бағдар беру, ашық түрде 
туралауға орнату болып табылады.
Қиын жағдайдың түріне және басқару қайраткерлігінің шарт-
тарына тәуелді шешім қабылдауда өзіндік белгілер орнатылады. 
Қиын жағдай үш түрге бөлінеді:
Детерминациялы
. 
Оқиғалар мен құбылыстардың сызықтық 
себептік – зерттеулік байланыс негізіндегі ситуация (ең қара-
пайым үлгі: егер күн батса, қараңғы түседі).
Мүмкіндік
.
Бұл қандай да бір құбылыс немесе оқиғаның 
өзіндік немесе басқа деңгейлік мүмкіндікте жүзеге асыры- 
луы (мысалы: құлап бара жатқан монета немесе сандарымен 
кубик).
Стратегиялық
.
Бұл белгілі құбылыстың алдағы болашақта-
ғы өтуге тиіс жағдайлар (мысалы: жылдық жоспарды орындау, 
сертификат алу, диплом қорғау т.б.).
Басқару шешімдерінің ерекшеліктері мен тән белгілерін қа-
растырмас бұрын, сіздің назарыңызға тест ұсынылады, бұл тұл-
ғаның ерекшеліктерін анықтау үшін қолданылады.
Төменгі ұсынылған 20 сөйлемді мұқият оқыңыз және ұсы-
нылған төрт шешімнің біреуін таңдаңыз:
1. 
Сіздің
 
басшыңыз
 
басқа
 
жауапты
 
тапсырмамен
 
айналы
-
сып
 
отырған
 
қызметкеріңізге
 
шұғыл
 
тапсырма
 
береді
. 
Сіз
 
және
 
сіздің
 
басшыңыз
 
өз
 
тапсырмаларыңызды
 
кідіртуге
 
болмайды
 
деп
 
есептейсіз
.
Өзіңіз қолданатын шешім нұсқасын таңдаңыз.
А. Субординация қызметін қатаң ұстанамын, қызметкер- 
ге ағымдағы жұмысты орындауды кейінге қалдыруды ұсына-
мын. 

394 
В. Барлығы басшының мен үшін қаншалықты беделді екен-
дігіне байланысты.
С. Қызметкерге бастаған жұмысын аяқтауын ұсынамын.
Д. Қызметкердің жұмысына көңіл аудармаймын. 
2. 
Қарамағыңыздағы
 
екі қызметкер арасында сәтті жұмыс іс-
теу барысында дау-дамай туындайды. Олардың әрқайсысы сіз-
дің алдыңызға келіп, мән-жайды анықтауды және оның бағытын 
дұрыстауды өтінеді.
Бұл жағдайда өз іс-әрекетіңізді көрсетіңіз.
А. Мен жұмыстағы дау-дамайды кесіп өтуім керек, ол – дау-
дамайлық қарым-қатынас, ол – олардың жеке шаруалары.
В. Ең дұрысы дау-дамайды шешуді қоғамдық ұйымдардың 
өкілдерінен өтінер едім.
С. Ең алдымен дау-дамайдың себептерімен жеке танысып 
және екі жақ үшін де жарастыру әдістерін іздестіру.
Д. Ұжым мүшелерінің ішінен дау-дамай тудырушылар үшін 
беделді адамды анықтап, сол арқылы оларға әсер ету.
3. 
Өндірістік
 
тапсырманы
 
аяқтаудың
 
ең
 
ауыр
 
кезінде
 
бри
-
гадада
 
келеңсіз

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: