Сӛйлеудің ресми және іскерлік стилі. Ресми және іскерлік стиль ӛмірдің және кәсіптік қызметтің практикалық талаптарына байланысты. Ол қҧқықтық, басқарушылық, әлеуметтік қатынастар саласында қызмет етеді және жазбаша тҥрде (іскерлік хат-хабарлар, нормативтік актілер, есепке алу және т.б.) және ауызша тҥрде (жиналыста баяндама, іскерлік кездесулерде сӛз сӛйлеу, қызметтік диалог, сӛйлесу, келіссӛздер).
Ресми - іскерлік стильде ҥш қосалқы стильді ажыратады
■ заңнамалық;
■ дипломатиялық;
■ әкімшілік - кеңселік.
Аталған қҧрылымдардың әрқайсысы ӛз ерекшеліктеріне, коммуникативтік формаларына, сӛйлеу клишелеріне ие. Осылайша,
33
дипломатиялық қатынаста меморандум, нота, коммюник қолданылады; қолхат, анықтама, қызметтік хат, сенімхат, бҧйрық, ӛкім, мәлімдеме, мінездеме, хаттаманың ҥзіндісі - әкімшілік-кеңселік мәнерде; заң, мақала, параграф, нормативтік акт, шешім, шақыру, жарлық, кодекс және т.б.-заңнамалық стильде пайдаланылады.
Іскерлік стиль, ең алдымен кең таралған және жоғары мамандандырылған терминдерді пайдалану арқылы қол жеткізілетін сӛздің ең жоғары дәлдігін талап етеді. Терминдер кӛбінесе келесілерді білдіреді:
■ қҧжаттардың атауы: шешім, хабарлама, сҧраныс, келісім-шарт, шарт, акт және т.б.
■ мамандық, мәртебесі, функциясы, әлеуметтік мәртебесі бойынша тҧлғалардың атауы: мҧғалім, сот тӛрешісі, сату жӛніндегі менеджер, брокер, компания президенті, тергеуші, психолог, коммерциялық директор, маркетолог, есепші және т.б .;
■ рәсімдік сәттер, мысалы: сараптама жҥргізу, жауап алу, ҧстап алу, аттестациялау, бағалау немесе белгілі бір кәсіби іс-әрекеттер жасау (хабарлау, есеп дайындау, анықтама жазу және т.б.).
Іскерлік стиль ақпараттың объективтілігін талап етеді. Қҧжаттарда мәтінді жасайтын адамның субъективті пікірін білдіру, эмоционалды тҥрде тҥсінікті сӛздік қорын, вульгаризмді қолдануға жол берілмейді. Бҧл стиль сӛздің ықшамдылығы, қысқа мерзімділік, лингвистикалық қҧралдардың ҥнемді пайдалануымен (KИЯ - қысқа және айқын) сипатталады.
Психологиялық зерттеулерге сәйкес, ересектердің жартысы айтылатын фраза 13 сӛзден артық болса, ауызша сӛйлемнің мағынасын ҧстай алмайды. Сонымен қатар, егер сӛз тіркесі ҥзіліссіз 6 секундтан артық созылса, тҥсіну ағымы бҧзылады. 30 сӛзден асатын сӛз тіркесі қҧлаққа мҥлдем қабылданбайды.
Ресми қарым-қатынас саласы, қайталанатын стандартты жағдайлар, іскерлік сӛйлеудің тақырыптық диапазонын нақты шектеу, стандарттауды анықтайды, бҧл тек қана тілдік қҧралдарды таңдауда ғана емес, сонымен қатар қҧжаттар тҥрінде де кӛрінеді. Оларда ҧсынылған жалпы қабылданған формалар және қҧрылымдық және композициялық бӛліктердің белгілі бір қҧрылымы міндетті тҥрде кіреді: кіріспе бӛлім, сипаттама бӛлігі, реттеуші және қорытынды бӛлімдері.
Іскерлік сӛйлеуде сӛйлеу сӛздері мен ҥлгілері кеңінен қолданылады, мысалы
■ мойындауды білдіру - біз кешірім сҧраймыз;
■ ӛтінішті білдіру - біз сіздің кӛмегіңізге ӛте кӛп ҥміт артамыз;
34
■ мақҧлдау және келісуді білдіру - Сіздің пікіріңізбен толық келісемін;
■ сӛйлесуді аяқтау - бҥгін біз барлық мәселелерді талқыладық деп санаймын.
Іскерлік стиль ресми қарым-қатынаста кҥнделікті тәжірибеде кең таралған. Оны қызметкерлер кӛбірек ҧстанған сайын, мекемеде тәртіп, ӛзара тҥсіністік пен ҧйымдастырушылық мәдениет кӛп болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
