ТИЛЛАРНИ ЧОҒИШТИРМА ЎРГАНИШНИНГ ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ С.П.Кудайбергенова –
ассистент ўқитувчи Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети Таянч сўзлар: лингвокультурология, қиѐсий метод, семантик, концепция, лексик-семантик майдон, табиий семантик
Метатил назарияси.
Ключевые слова: лингвокультурология, сравнительный метод, семантика, концепт, лексико-семантическое поле, теория
естественно-семантического метаязыка.
Key words: linguoculturology, comparative method, semantics, concept, lexical-semantic field, Natural Semantic Metal language
theory.
Тилларни қиѐслаб ўрганиш муаммоси қадимда
тилшунослар эътиборини жалб этган. Когнитив аспект-
да лексикани қиѐсий баѐн қилиш сўзлар ва луғатлар
блокида оғзакилаштирилган ахборотнинг кенгайти-
рилган
ҳажмини
ҳисобга
олиб
лексиканинг
функционал-семантик таснифини яратишга имкон бе-
ради.
И.А.Бодуэн де Куртенэ шундай ѐзади: «Биз тиллар-
ни мутлақо уларнинг яқинлиги, улар орасидаги ҳар
қандай тарихий алоқалардан қатъи назар қиѐслашимиз
мумкин. Тилларни қиѐслашнинг бундай тури жуда кенг
лингвистик умумлаштиришлар учун асос бўлиб хизмат
қилади» [2].
Тилшунос Л.B.Щерба ҳар бир тил грамматикаси ва
луғати бошқа тиллардан ҳоли тузилиши керак ва уму-
ман ўзида лотин тили, рус тили грамматикаси ва
луғатини ўзида намоѐн қилмаслиги керак, деб
ҳисоблайди. У ҳар бир тил бутунлай ўз эхтиѐжини
қоплайдиган даражада кўриб чиқилиши керак, фақат
сўнг методик, икки томонлама ўрганишни енгиллашти-
риш мақсадида икки тил тизимини қиѐслашни ўтказиш
мумкин, деб ѐзади [11].
Тилларни қиѐсий ўрганиш ғояси В.Гумбольдтнинг
фалсафий-тилшунослик концепцияси, тил ва тафаккур
ҳакидаги таълимотидан келиб чиқади. В.Гумбольдт ҳар
бир тил мундарижасида ўзига хос таркибий қисмлар
мавжудлигини кўрсатиб, инсон тафаккури бирлигини
рад этади. В.Гумбольдт фикрига кўра, ҳар томонлама
категориялар - яна қайта яратиш олдинда турган фикр-
лаш элементларининг идеал тизими, тайѐр мантиқий
схемага йўналтирилган грамматика тилнинг умумий
асосини ҳосил қилади, мантиқий грамматика -бу грам-
