«Наука и образование в современных реалиях»

209 
ВОЛЕЙБОЛ ОЙЫНЫНДАҒЫ ӘДІСТЕМЕЛІК ТӘСІЛДІҢ 
ДАЙЫНДЫҚТАРЫ 
 
Исламов В.В. 
Шымкент университеті
Ғылыми жетекшісі: Профессор Асубаев Б.А
 
Аннотация
Волейбол ойынының қозғалысы адам баласына аса пайдалы табиғи 
қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан жүгіру, жүру, секіру, лақтыру 
т.б. жаттығулардан тұрады.
 
Бҧл ойынды он жасар баладан бастап аи жеста балансы ойкай бередя. 
Сондықтанда, волейбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең 
тиімді де ағзаға пайдалысы болып табылады.Ойын барысында нақты 
қозғалыс нәтижесінде ең бастысы адамның кординациясы қалыптасады. 
Қандай жаттығу балансы, қозғалыс барысында нақтылы орындалады. 
Айталық, шабуылдау кезінде допты қарсыласының алаңға дәл тҥсіру, 
болмаса допты әріптесіне дәл бере білу, допты қарсыласының алаңына 
алдап тастау т.б. Демек адамның барлық қабілет-қасиетін қалыптастыратын 
ойынның бір тҥрі.Волейбол ойынында ең әуелі, бастапқы тҧрыс–ойын 
барысында еңкейіңкіреп, екі қолды шынтақтан бҥгіп, басты кӛтеріп алдыға 
қарап тҧру. Ҧшып кележатқан допты қағып алу ҥшін әртҥрлі қозғалыстар 
орындалады. Алдыға, оңға, солға, аттау, допты қағу ҥшін секіріп барып 
қолға қҧлап тҥсу т.б. қозғалыстар орындалады.Волейбол ойынында 
орындалатын бҧрылыстар ойын процесінде негізгі рӛл атқарады. Себебі, 
ойыншы ҧшып келе жатқан допты қабылдап алу ҥшін міндетті тҥрде 
бҧрылыстар орындайды. Ойыншы орнында тҧрып бҧрылуды, ҧшып келе 
жатқан доптың бағытына қарай орындайды. Егерде доп тура келетіндей 
жағдай болғанда алдыға адымдап барып допты қайтарады. Жалпы бҧл 
қозғалыстың 
барлығы 
доптың 
бағытына 
байланысты 
орындалады.Ойыншылар допты ойынға қосудың бірнеше тҥрін игереді. 
Бірінші–жоғарыдан шабуылдап ойынға қосу. Допты шабуылдап ойынға 
қосқанда қарсы жақтың ойынын қиындатады. Әдетте, допты мҧндай 
тәсілмен беруді меңгеру ҥшін, иық-шынтақ буындарының қимылдығы мен 
білектін кҥші жеткілікі болуы керек. Қарсыластарға допты қатты ҧшырып 
беру ҥшін қолын сермегенде иық-шынтақ буындары бос қалады. 
Шабуылдың барлық әдістерін игеру –икемділік, кҥш, секіру мен қатар, 
денені ауакеңістігінде ҧстай білу т.б. қасиеттерінің дағдылануына 
байланысты. Бҧл қҧбылыс дененің ҥнемі қозғалыста болу қабілеттілігін 
арттыратын 
арнаулы 
жаттығуларды 
орындау 
нәтижесінде 
іске 
асырылады.Екінші – бҥйірден жоғарыдан шабуылдап беру. Бҧл әдісте әрине 
қарсыластың ойындарын қиындата тҥседі. Бҧған да допты жоғарыдан 
шабуылдап ойынға қосқан сияқты дағдылану керек.Ҥшінші–допты астынан 

210 
тура беру. Бҧл әдіс допты жоғарыдан шабуылдап ойынға қосу сияқты емес, 
қарсыласына онша қауіп тӛндірмейді. Берілген бҧл допты қарсыластар оңай 
қайтарады.Тӛртінші–допты астынан жанамалап беру. Бҧл допты да 
қайтарып беру ҥшін қарсыластарына қиыншылық тудырмайды. Міне, 
осындай әдістермен доп ойынға қосылады.Қарсыластардың берген добын 
қағып алып, ӛзара ойнап қарсыластарына шабуыл ҧйымдастырады. Енді осы 
қарсылас жағынан ҧшып келген допты қабылдаудың екі тҥрі бар. 
Біріншіден–екі қолмен допты астынан қағып алады. Ӛз әріптестеріне бередя, 
ал ӛз кезегінде шабуыл ҧйымдастырады. Доп қисынсыз ҧшып келген 
жағдайда, онда бір қолменде қағып алуға болады.Қорғаныс кезіндегі 
алаңдағы, яғни доп тҥсетін орынды біліп тҧру–ойыншының ерекше 
қасиеттері болып табылады. Доп тӛмен қарай және тез берілсе, ондай 
жағдайды тез бағдарлау, тез қозғалып допқа ҧмтылып қҧлай тҥсіп, болмаса 
айналып барып қабылдау–жеңіс бастамасы болып табылады. Демек, доп 
ҥнемі бақылауда болады. Бҧл әдістерді ҥйренуде акробатикалық 
жаттығулардың пайдасы осындай да керек. Сӛйтіп, арнаулы дайындық 
жаттығулары сабақ барысында волейбол айла–тәсілдерін ҥйренуде негізгі 
рӛл атқарады. Алаңның қарсы бетінде 6 ойыншы қорғаныс жҥйесінде алға 
қарай бҧрыш жасап, қарсыластарының шабуылын қайтаруға дайын тҧрады. 
Қарсы беттегі нӛмері 6, 3, 4, 2 алаңдарында орналасқан ойыншылар допты 
ӛзара біріне-біріберіп, тордың ҥстінен шабуыл жасайды. Яғни, шабуылшы 
допты бар кҥшімен қарсыластарына қарай ҧрады. Осы кезде қарсыластар 
тобы тосқауыл қояды. Осы сәтте, 6-нӛмірдегі ойыншы 2-нӛмірдегі 
шабуылшының орнын қорғауға барады.Қазақстанда алғашқы жарыс 1926 
жылы Қызылордада ҧйымдастырылды. Қазақстан волейболы 20 ғасырдың 
60-жылдары жақсы дамыды. Ол спортшебері, КСРО-ның еңбек сіңірген 
жаттықтырушысы Октябрь Жарылғаповтың есіміне тікелей байланысты. 
Оның қҧрған «Буревестник» ерлер командасы 1969 жылы КСРО-ның, 1970 –
19 71 жылы Еуропа чемпиондарының кубогін жеңіп алды. Қазақстанда 
тәрбиеленген Валерий Кравченко, Олег Антропов, Надежда Смолеева 1968 
жылы Мексикада ӛткен 19-Олимпиялық ойындардың, 1969 жылы Жәнібек 
Саурамбаев Еуропаның чемпионыатанды. Мҧндай табысқа 1988 жылы 
Сеулдегі 26-Олимпиялық ойындарда Ольга Кривошеева, Елена Чебукина, 
ТатьянаМеньшовалар жетті. Алматының АДК әйелдер волейбол командасы 
1984 жылы КСРО-ның чемпионы атанды. Волейболшылардың халықаралық 
одағы 1924 жылы қҧрылған; 1992 жылдан осы одаққа Қазақстан 
Республикасының Волейбол федерациясы мҥше.Әр тҥрлі қимылдарды тҥрлі 
қарқында, бағытта, тҥрлі жылдамдық пен орындай отырып, адам ағза 
жҥйесінде және ішкі қҥрылыстарына жақсы әсер алады.Адам ойын ҥрдісі 
кезінде жоғары эмоциялды жҥктеме және ҥлкен қуанышқа бӛлініп, 
қанағаталады. Дене тәрбиесі жҥйесінде волейбол ойынының маңызы 
зор.Балалар және ҥлкендер қажетті дағдыларды иемдене отырып, ӛз бетінше 
ҥнемі дене шынықтыруды жетілдіруге, денсаулықты сақтауға, кӛңіл кҥйін 
котеруге және ҧзақ ӛмір сҥруге мҥмкіндік бар. Жас волейболшыларды 
кәсіби-педагогикалық дайындау технологиясы оның жеке басының кәсіби-

211 
педагогикалық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған іс-әрекеттердің, 
операциялардың, іс-шаралардың тҧтас жиынтығы. Мҧндай жеке тҧлғаның 
қалыптасқандық деңгейін анықтау, ҥйрету мен шынықтырудың нақты 
нәтижелерін айқындайтын кӛрсеткіштер жҥйесі деңгейінде қарастырылады. 
Бҧл дайындықтың мәні ретті, педагогикалық шынайылықты тану ҥдерісінің 
қисынына сай, танымдылықты және тәжірибелік сабақтар арқылы жҥзеге 
асып отырады. Оқытушы-бапкердің кәсіби-педагогикалық дайындық 
технологиясын тҥзу оның теориялық-әдістемелік негіздемесінің тікелей 
жалғасы болды.Волейболшылардың кәсіби-педагогикалық дайындаудың 
мақсаты мен нәтижесі ретінде, оның тиімділігінің кӛрсеткіштерін негіздеу 
мен мақҧлдау ҥшін оның кәсіби-педагогикалық мәдениетін қалыптастыру 
қарастырылды. Оның бірқатар негізгі қҧрамдас бӛлімдері болады, атап 
айтқанда, 
жеке 
тҧлғаның 
спорттық-педагогикалық 
бағыттылығы, 
субъективті ҧстанымы, әдістемелік ҧғынуы, рефлексия, педагогикалық іс-
шаралар мен операцияларды меңгеруі. Осыған орай, ҥйрету мен 
шынықтырудың нақты нәтижелерін айқындайтын мақсаты тҥзілді. Жаттығу 
барысында тҥрлі ақпараттық - технологияларды қолдануда студенттердің 
ойынға деген қызығушылығы мен ынталары артуда. Жаттығу сабақтарында 
ақпараттық-технологияларды қолдану арқылы колледж командасы кӛптеген 
жарыстардан жҥлделі орындарды иеленуде.Нәтижеге бағытталған қҧзыретті 
маман дайындау мақсатында ҧсынылған баяндамамның қорытындысы. 
Жоғары оқу орнында дене шынықтыру қазіргі заманға сай маман 
тҧлғасының жалпы және кәсіби мәдениеттілігі мен студенттердің 
гуманистік тірбиелеу жҥйесін қалыптастыруға арналған. Азаматтың және 
болашақ маманның маңызды әлеуметтік болымысының кҧралы ретінде 
ӛзінін әлеуметтік функцияларын тәрбиелеу жҥйесінде толығымен жҥзеге 
асырады. Дене шыныктырудың ӛзектілігі - ӛз алдына жеке бір сана, іс-
әрекетінің процесінде ӛзгеше, кҧралы мен амалы жеке тҧлғаның дене 
жегілдіруін қалыптастырады. Жоғары оқу орындарындағы «Дене 
шынықтыру» 
пәнінің 
мақсаты 
студенттердің 
әлеуметтік-тҧлғалық 
компетенциясын қалыптаетыру және дене шынықтыру және спорт 
қҧралдарын денсаулықты сақтап нығайтуға және кәсіби іс-әрекеттік 
дайындыққа қолдану. «Дене шыныктыру» пәнінің компетенциясы білім 
берудің жалпыға міндетті Мемлекеттік білім стандартының талаптарына сай 
бітіруші тулек білу керек: - дене шынықтырудың адам дамуындағы және 
маман дайындаудағы ролін; - Казакстан Республикасының дене шыныктыру 
және спорт саласындағы мемлекеттік саясат негіздерін; - дене 
шынықтырудың және салауатты ӛмір сурудін теориялық әдістемелік 
негіздерін; - Қазақстан Республикасының дене шынықтыру және спорт 
саласындағы негізгі жегістіктерін; - дене шынықтыру және спорт 
сабақтарынын гигиеналык және ҧйымдастыру негіздерін білуге міндетті; 
жасай білуі керек: - денсаулықты сақтауды және нығайтуды қамтамасыз 
ететін, психофизикалық амалдар мен қасиеттерді дамытып және жетілдіру 
арқылы практикалық ептілік пен дағдыны ӛмірде қолдануды; - ӛмірлік және 
кәсіби мақсаттарға жету ушін спорттык іс-әрекеттің тәжірибесін қолдануды; 

212 
- спорт турлерін және дене жаттығуларының сабақ ӛткізу барысында 
қауіпсіздік ережелерін қолдануды жасай білуі міндетті. Жоғарыда 
кӛрсетілген мақсаттардың орындалу шешімі тӛмендегідей: - студент 
болашақ маманның кәсіби тҧлғасын қалыптастыруға дене шынықтырудың 
әлеуметтік рӛлі мен қҧндылығын тҥсініп, қабылдау; - дене шынықтырумен 
салауатты ӛмір сҥруде білімді ғылыми-биологиялық, әдістемелік және 
практикалық меңгеру; - дене шынықтыруға мотивациялық-қҧндылықты 
қалыптастыру, дене шынықтыру жаттығулары мен спорт турлерін 
кҥнделікті кажеттендіру; 4 - дене шыныктыру және спорт кҧралдарын 
аурудан сақтанудан, психикалык жақсаруға, тҧлғаның қасиеті мен сапасын 
дамытуға және жетілдіруге қолдану. Волейбол ойыны - еліміздегі ең кӛп 
таралған ойындардың бірі. Ойын ережесінің жеңілдігі, қажетті - 
жабдықтардың ӛте кҥрделі болмауы, тартымдылығы оны бҧқаралық сипатқа 
ие етеді. Онымен барлық жастағы адамдар айналыса алады. Волейбол 
олимпиадалық ойындар бағдарламасына 1964 жылдан кіргізіліп келеді. 
Қазақстан волейбол командасы 1966 жылыдан бері сенімді ойын жолына 
кӛшкен.Әр тҥрлі қимылдарды тҥрлі қарқында,бағытта,тҥрлі жылдамдықпен 
орындай отырып,адам ағза жҥйесінде және ішкі қҥрылыстарына жақсы әсер 
алады.Адам ойын ҥрдісі кезінде жоғары эмоциялды жҥктеме және ҥлкен 
қуанышқа бӛлініп,қанағат алады. Дене тәрбиесі жҥйесінде волейбол 
ойынының маңызы зорБалалар және ҥлкендер қажетті дағдыларды имене 
отырып,ӛз бетінше ҥнемі дене шынықтыруды жетілдіруге,ден саулықты 
сақтауға,кӛңіл кҥйін котеруге және ҧзақ ӛмір сҥруге мҥмкіндік бар. 

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: