Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»
жүктеу/скачать 6,93 Mb.
|
| (Әдептен озбайық: Мақалалар/Құраст. Ж. Бейсенбаев. – Алматы: Қазақстан, 1984. – 184 бет. Сексенбаева Әлия. Қызғаныш. 172-177 беттер)
*** *** *** Үлкен бөлме іші адамға лық толы. Кең пейілділіктің белгісі – мол дастарқан. Тойға келген қонақтардың дені жастар. Орта буындары да бар. Думанды кеш. Бақыт баспалдағын аттағалы отырған екі жатың үйлену тойын көңілді өткізуге әркім-ақ өз үлесін қосқысы келгендей, бәрі де білген өнерін көрсетуге асығулы. Би биленіп, ән соңынан тасқындап жыр туды. Біреулер өзінің өткір де тапқыр тілімен әртүрлі қызық әңгіме, әзіл айтып, жұртты күлкіге көмуде. Қыз-келіншектердің сыңғырлаған әсем күлкісі, жігіттердің сыпайы әзіл-қалжыңы – бәрі де кешке ажар беріп, бөлмені тамаша бір күйге бөлеп тұрғандай... Қуаныш кешін басқаруды жұрт аудандық мәдениет бөлімінің қызметкері Айдарға тапсырған. Ол әркімге орынды сөз беріп, үлкенді-кішілі дос-жарандардың жақсы лебізін білдіруіне мүмкіндік жасап отыр. Бір кезде Айдар жанарын төр жаққа: кең маңдайлы, ет-женділеу, әдеміше жігіт, осы ауданның белді қызметкері, орта буын өкілі Мұхит пен үлкен қара көзді, аққұба, сұлу келіншек Нұрсұлуға аударды. Айдар еппен ғана езу тартты да: - Ендігі сөз кезегін құрметті мұғалім, Мұқаңның сүйікті жары, жаны сұлу, жанарынан нұр төгілген, атына заты сай аяулы құрбымыз Нұрсұлуға бергім келеді, - деді. Жұрттың бәрі Нұрсұлуға қарады. Әлгіде жайдары отырған Мұхиттың жүзі бұлтты күнгі аспандай түнеріп шыға келді. Ерінің сыры өзіне мәлім Нұрсұлу қысыла-қысыла нұрлы жүзі алаулап, орнына қозғала бергенде, Мұхит атып тұрып: - Мұндай бейбастақтықты қою керек, доғарыңдар қылжақты, сөз бергеннің жөні осы екен деп, біреудің әйелін соншама сипаттап, аялап, әлпештеудің керегі не? – деп бұрқ-сарқ етіп, киіне бастады. Еш нәрсенің байыбына жетіп, түсіне алмаған жұрт аң-таң. Айдар да екі алақанын жайған күйі, таңырқап тұрып қалды. Мұхит үш-ақ аттап есікке жетті. Қатты ұялғаннан еңсесін көтере алмай, төмен қараған Нұрсұлу да жұбайының артынан шығып бара жатты ... - Міне, қызық, бұл не ғажап?! - Тамсанған жұрттың ендігі әңгімесі Мұхит пен Нұрсұлу жайлы болып кетті. Мұхиттың жодас-жоралары: - «Сырын білмеген аттың сыртынан жүрме» дегендей, ойбай-ау, оның әйеліне сөз беріп нең бар еді. Әйелінің бетіне көз қырын салған, ол туралы бір ауыз жылы сөз айтқан адам – оның қас жауы, - деп қысқаша түсіндіріп жатты. - Апыр-ай, мынасы ұят болды-ау. Тіпті қисынсыз қызғаныш қой. Нұрсұлудай асыл жанды жәбірлеу қып-қызыл қиянат емес пе? - Саналы азаматтың бірі, беделді қызметкер. Ал мына қылығы ақылға сыйымсыз-ақ. Қашан да болса осы. Өз үйінде де, бөгде ортада да жұрт бас қосқан жерде Нұрсұлуды еркек атаулыдан қызғанып, күйіп-піселдді де жүреді. Өзіне талай айттық та. Тіпті түсінбейді, «жұмыстарың болмасын, әйел менікі, бетімен жіберетін ақымағың мен емес», - деп тойтарып тастайды. - Жарар енді, тойдың шырқы бұзылмасын, Айдар, жалғастыра бер, - дегенде өзі әрең отырған ол орнынан тұрып сөйлеп кетті: - Иә, аздап ыңғайсыздау болды, оқасы жоқ. Кінә кімнен екенін өздеріңіз де байқадыңыздар. Біз, мәдениет майданының адамдары, ондай мінездерге сыңаржақтық, мәдениетсіздік деп қараймыз. Қайта мұның өзі жастарға, бүгінгі той иелеріне де ғибрат болсын. Сүйіп қосылған жарын балалы-шағалы болғанда, жеңіл ойдың жетегіне қосарлау – ақымақтың ісі. Ал, көңілді кешті көлеңке баспасын, томсырайып отырмайық, қыздар, жігіттер, ән бастаңдар! – Айдар жұртты бір серпілтіп тастады. Той думаны әрі қарай жалғаса берді. ... Мұхит үйге жеткенше Нұрсұлуға тіл қатқан жоқ. Одырайған күйі алда жүріп отырды. Табалдырықтан аттай бере-ақ: - Ал сіздің қиқағыңызға жол болсын, жұрт алдында менің беделімді түсіріп, қайдағы бір «жалаңаяқтың» сөзіне мән беріп, емеурін білдіргенің не? Тойтарып тастамайсың ба?! Менің көзімше жасағаның мынау, жоқ жерде не істеп жүргеніңді кім білсін сенің?- деп бастырмалата жөнелді. Нұрсұлу үшін бұл жаңалық емес еді. Бас құрағалы сегіз жыл. Қазір бес балалы болды. Үйленген жылдың алғашқы айларын ғана олар тыныштықпен өткізді. Келе-келе Мұхит «қызғаншақтық» атты ауруға шалдықты. Енді өзінде де, Нұрсұлуда да маза жоқ. Алғашында үйіне келген жолдас-жораларынан, кейін тіпті көшеде, транспортта, кинотеатр сияқты көпшілік арасында Нұрсұлуға біреудің көзі түсіп кетсе, не біреу тіл қатса, Мұхиттың жаны аз-ақ шықпай қалатын болды. Досты қадірлеу жоқ, үйленді сыйлау, кішіден ұялу керек емес пе? Еркек біткеннің бәрін өзіне таңа бергеніне Нұрсұлудың жаны жараланып, әбден ызасына тиіп, қарсы дау айтқанда: - Е, жаның ашып, арашалап алғың келеді ғой, - деп, ал үндемесе: «мойындап тұрсың» деп пәле салады Мұхит. Қызмет бабымен де Нұрсұлу үйден бір минут ерте кетіп, жұмыстан кеш қайтып көрмеген шығар. Күндіз мұғалімдер бөлмесінің телефоны дүркін-дүркін безілдейді де тұрады. Оған үйреніп алған жұрт: «Е, Мұхиттан басқа кім дейсің?» деп, телефонды Нұрсұлудың еншісіне тапсырғалы қашан ... Міне, абзал ана, адал жардың кінәдан пәк жаны осылай жараланып жүр. Қызғануды біреулер шын сүйіспеншіліктің белгісі дейді. Бұл пікірді құптамақ түгіл, сүю мен қызғануды қатар айтудың өзі ұят. Қызғану – сенімсіздіктен туған соқыр сезім. Ал, сенбеген адамды қалай сүйеді? Демек, махаббат пен қызғаншақтықты бір тұтас сезім деу мүлде қате. Адамның өз жарын, балаларының анасын, қоғам қызметкерін соншама төмендетіп, қол жаулық етуі, қисынсыз қызғанып, оның әрбір қимылына тек күдікпен ғана қарау - оны көпе-көрнеу қорлау, намысын аяққа басу. Ондайлар өз басының қадірін кетіреді, бейшаралығын, дәрменсіздігін көрсетеді. Адамгершілігі, жалпы білім дәрежесі, ақыл-ойы, сыртқы келбеті әйелінен не ерінен кем адамдар ғана «қызғаншақтық» қияметіне душар болуы ықтимал. Біздің қоғамда бейбастақтыққа, ұстамсыздыққа онсыз да жол жоқ. Саналы, тәрбиелі адамдардың өздері де ондай суық жолға түспейді. Бірақ қызмет бабымен әйел мен еркек жолаушы жүрсе, жұмыстан әңгімелесіп бірге қайтса, бір-біріне жарасымды, зілсіз әзіл айтса, қолпаштап мақтап жатса, әйелді сыйлап қолтығынан демеп жіберсе, пальтосын киюіне жәрдемдессе, онда тұрған не бар? Мұның бәрі біздің өмір салтымызда әдетке айналған, жан-жақты дамыған жаңа тұрпатты адамдар арасындпағы қарым-қатынастың қалыпты нышаны. Әйел ерінің еркіндегі жеке меншік мүлкі емес, отбасының берекесі, алтын қазығы, ақылшысы, күйініш-сүйінішіне ортақ жанашыры. Сондықтан қисынсыз, дәлелсіз күдік-күмәнмен әйелдің жан-дүниесін жаралап, рухын түсірмей, аялай білу – ер-азаматтардың кісілік парызы. (Әдептен озбайық: Мақалалар/Құраст. Ж. Бейсенбаев. – Алматы: Қазақстан, 1984. – 184 бет. Сексенбаева Ә. Қызғаныш. 177-181 беттер). жүктеу/скачать 6,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|