ОӘК 042-14 01. 20. 21/03 2013 № басылым

Іс жүзінде сораптар паралель және тізбектеліп қосылып жұмыс істейді.

Параллель қосылып жұмыс істегенде сораптардың жалпы сипаттамасы, әр сораптың сипаттамасының абсциссаларының қосындысына тең болады.

Тізбектеліп қосылған кезде сораптардың жалпы сипаттамасын, әр сораптың тегеурінін қосу арқылы алады.

Сораптардың бірігіп жұмыс істеуі мүмкін, мысалы, ортадан тепкіш және поршенді. Егер поршенді сораптың іс жүзінде шексіз тегеурін туғызатынын ескерсек, ортадан тепкіш сораптар үлкен берілісті болады, олар жүйеде бірігіп жұмыс істегенде оларды көбінесе параллель қосады.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.

1. Сораптардың бірігіп жұмыс істеуі қандай мақсатта қолданылады? Тиімді жұмыс істеу шарттарын көрсетіңіз: параллелді қосылғанда және тізбектей қосылғанда. 2. Сораптардың бірігіп жұмыс жасағандағы жұмысшы нүктесін қалай анықтауға болады? Сәйкес график тұрғызыңыз. Жұмыс істеу принципі бойынша әртүрлі сораптардың бірігіп жұмыс істеуі мүмкін бе? 3. Қалақшалы сораптардың жұмысы кезіндегі кавитация құбылысының физикалық мәні неде? 4. Кавитация құбылысының алдын-алу шартында сорапты орнату биіктігін қалай анықтайды? Руднев формуласын жазыңыз. 5. Ортадан тепкіш сораптың сору биіктігіне сұйықтың температурасы қалай әсер етеді? 6. Кавитация коэффициенті дегеніміз не? 7. Егер сору және айдау құбырларының диаметрі әртүрлі болса, олардың қайсысы үлкен болады?

Гидравлика, гидравлические машины и гидроприводы /Т.М. Башта, С.С. Руднев, Б.Б. Некрасов и др./ – М.: Машинажасау, 1982. – 423 б.– 186 – 225 бет;

Шлипченко З.С. Насосы, компрессоры и вентиляторы. – Киев: Техника, 1976. – 368 б. –213 – 231 бет;

Вильнер Я.М., Ковалев Я.Г., Некрасов Б.Б. Справочное пособие по гидравлике, гидромашинам и гидроприводам. – Минск: Жоғарғы мектеп, 1976. – 416 б. – 219 – 231 бет.

Дәріс жоспары.

1. Көлемді сораптар. Жалпы түрлері, жұмыс істеу принциптері, жалпы құрамы және жіктелуі. Қолдану аймағы. Поршенді сораптардың құрлысы, құрылымдық сұлбасы және қолдану аймағы.

2. Беріліс графигі және оларды теңестіру тәсілдері. Индикаторлық диаграмма. Поршенді сораптардың ПӘК-і. Сору биіктігін анықтау. Поршенді сорап берілістерін реттеу. Ауалық қалпақтар.

3. Роторлы сораптардың жіктелуі, жұмыс істеу принципі. Әртүрлі роторлы сораптар құрылғысы және ерекшеліктері: а) роторлы-поршенді; б) пластиналы; в) винт тәрізді; г) шестернялы. Жұмысшы көлемдерін анықтау. Беріліс және оның біркелкілігі. Берілісті реттеу. Сораптардың сипаттамасы, олардың жұмысы.
Жұмыс істеу принципіне байланысты көлемді сораптарға поршенді сораптар жатады.

Поршенді сорғылар элетроқозғалтқыш арқылы айналады да, кривошипті-шатуды механизм жәрдемімен поршен цилиндр ішінде ілгерінді-кейінді жылжиды. Піспекті оңнан солға қарай жылжығанда цилиндр ішінде қысым пайда болады. Соның салдарынан сору клапаны жабылып үрлеу клапаны ашылады. Сұйық үрлеу клапаны арқылы айдау құбырына ығыстырылып шығарылады. Негізгі кемшілігі жұмыстың инерциондығы және сұйықты берудің біркелкеместігі.

Роторлы сораптарды тұтқырлығы жоғары және ластанған сұйықтарды тасымалдау үшін пайдаланады. Роторлы сораптарда клапандар және ауалы қақпақтар болмайды.

Роторлы сораптардың көлемі кішкене, ПӘК көп, поршенді сораптарға қарағанда берілісі біркелкі және реттеу мүмкін. Осы қасиеттеріне байланысты, сонда ақ жылдамжүрістілік және үлкен сенімділігіне байланысты роторлы сораптар гидрожетектерде және басқа да гидрожүйелерде қолданылады. Поршенді сораптар конструкциялық ерекшеліктері мен технологиялық міндеттеріне байланысты келесі түрлерге бөлінеді

1. Айдау және сору циклдарының саны бойынша бір екі жүрісті сораптарды біржақты жұмыс істейтін және екіжақты жұмыс істейтін деп ажыратады.

2. Поршендер немесе плунжерлер саны бойынша сораптар бірпоршенді, екіпоршенді, үшпоршенді және көппоршенді болады. Көппоршенді сораптарда жалпы кривошипті біліктен бір уақытта бірнеше біржақты немесе көпжақты әсердегі цилиндрлер жұмыс істейді. Бірақ әрбір цикл уақыт бойынша жылжиды, оның нәтижесінде берілістің бірқалыпсыздығы азаяды.

3. Сорғыш конструкциясы бойынша – сұйықты цилиндрден соратын жұмысшы орган, поршенді сораптар дискілі поршенді, плунжерлі, дифференциалды поршенді, сол сияқы мембраналы болады.

4. Жетек түрі бойынша – сораптар тура әрекетті және кривошиті механизмді.

5. Цилиндрлердің орналасуы бойынша – сораптар кеңістіктегі цилиндрлерінің орналасуы бойынша горизонтальды және вертикальді.

6. Клапандардың түрі бойынша – тәрелкелі клапанды және шарлы клапанды.

Құрылған диаграмманың ордината шамасы беріліс диаграммасы деп аталады, ол поршеннің берілген жылдамдығы кезіндесораптың лездегі секундтық беріліске пропорциональды. Берілісті реттеудің тағы бір әдісі гидропневматикалық аккумуляторларды (ауа қалпақтарын) қолдану.