Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық
жүктеу/скачать 64,58 Kb.
|
БӨЖ ТАРИХ[1] Бескен Аяулым[1]
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдалынылған әдебиеттер
| Қорытынды.
Барлық руникалық жазбалардың тілі мен әдеби канонының жиынтығы ежелгі түркі тайпаларының тарихи дамуындағы байланыстарын көрсетеді және ескерткіштерді кез келген халықтың тілдік және әдеби мұрасы ретінде қарастыруға негізсіз әрекеттер жасайды. Орхон-Енисей ескерткіштері – қазақ халқының жазба тарихын 7 ғасырда дәл солардан бастаған тарихи іс-әрекеті. Өкінішке орай, көшпелі өмір салты шаруашылық табиғатының бір бөлігі ғана болғанымен, «көшпенді» сөзін ғалымдар сан ғасырлар бойы түркілердің ұлттық ерекшеліктерін жете бағаламай, «көшпенділер» деп қабылдаған. Сондықтан, менің ойымыша, көп жылдар бойы тарихшылар шетел халықтарының арнайы марапаттарын қайталап, түркілердің отырықшы өмір салты ықпалына сеніп тапсыруды әдетке айналдырған. Бұл пікір дұрыс емес, өйткені қазіргі археологиялық зерттеулер Орталық Азиядағы түркі қалаларының 2000 жылдан астам уақытқа созылған тарихын, олардың маңызын, қоғамда отырықшы өмірдің болуын көрсетеді. Ғылымының табыстары нәтижесінде сол көне ескерткіштерге, шексіз сахарада мүлгіп қалған меңіреу тастарға бүгінде тіл бітіп, іргелі ел болып қанат жайған түркі халықтарының бақытты ұрпағына тарих шежіресін баян етуде. Бір кездерде сақтар жайлаған, гундер шарлаған кең атырапты заманымыздың VI-VIII ғасырлары арасында үш жүз жыл бойы ұзын найзалы, жарау атты түріктер еркін билеген. Бертінде Дешті Қыпшақ аталған, моңғолдар ат тұяғына таптатқан бұл өлкені ежелден-ақ қазіргі түркі тілдес халықтардың түпкі төркіні болып табылатын көк түріктер мекен етуші еді. Әрбір заманның елеулі, мезгілді оқиғаларын заманының мәлім ақын-жазушылары дастан-жырларға, ойшылдары тарих-шежіреге келтіріп, шеберлер сәулет шыңдарына бейнелеп сақтаған ғой. Тек түркі жұрттары мәдениетінің ғана емес, сонымен бірге бүкіл әлем мәдениетінің тарихында елеулі орын алатын ондай ескерткіштердің мәні өте зор. Сондай қымбат рухани мұралардың қазақ елінде де көптен жасалғандығы біздің халқымыз үшін үлкен мақтаныш. Пайдалынылған әдебиеттер: Қазақ әдебиетінің ежелгі дәуірі: көне Түркі ескерткіштері [https://www.zinref.ru/000_uchebniki/04000pravo_kazahstana/001_00_stati_na_kazahskom_chast10/056.htm?ysclid=lnrp7zb3k4364727765] «Этнографический обзор турецких племен Сибири и Монголии» (1883; Иркутск. 1929) - Вильгельм Томсен «Дикое Поле - Великая Степь» - В.В.Радлов Білге қағанның алтын тәжі [https://egemen.kz/article/243641-bilge-qaghannynh-altyn-tadgi?ysclid=lnrqz80ew2477613404] 5. Марғұлан Ә. «Тамғалы тас» жазуы // Жұлдыз. – 1984. 6.Білге қаған даналығы және оған арналған жазба ескерткіштің құндылығы [https://moluch.ru/archive/86/16551/ ] 7. «Этнографический обзор турецких племен Сибири и Монголии» (1883; Иркутск. 1929) - Вильгельм Томсен 8. «Күлтегін» жазба ескерткіші [https://martebe.kz/k-ltegin-zhazba-eskertkishi/?ysclid=lnrrxpmp5187801234] 9. Тоныкөк – даңғайыр жырау, данышпан білге, дарабоз қолбасшы [https://egemen.kz/article/218795-tonykok] 10. Гумилёв Л.Н. Древние тюрки. – М.: Наука 11. UNESCO 2020 жылды Тоныкөк ескерткішінің 1300 жылдығына арнады [https://massaget.kz/mangilik_el/janalyiktar] жүктеу/скачать 64,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|