Органикалық химия пәнінен 050113

жүктеу/скачать 13,06 Mb.

бет	5/45
Дата	20.06.2018
өлшемі	13,06 Mb.
	#43675

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 45

Алу тәсілдері:

Номенклатурасы: Алғашқы төрт көмірсутектер: метан, этан, пропан, бутан деп аталады, одан кейінгі көмірсутектерде бірінші мүшесінен бастап, гректің сандық атауларының түбіріне «-ан» жұрнағы қосылып айтылады. Бірвалентті радикалдар (алкил топтар) көмірсутектердің атауындағы «-ан» жұрнағын «-ил» жұрнағына алмастыру арқылы аталады.

С_nH_2n+2 жалпы формуладағы көмірсутектер атауы

р/с	Формуласы	Атауы	р/с	Формуласы	Атауы
1	CH₄	метан	9	C₆H₁₄	гексан
2	C₂H₆	этан	10	CH₃-CH-CH₂-CH₂-CH₃ CH₃	изогексан
3	C₃H₈	пропан	11	C₇H₁₆	гептан
4	C₄H₆	бутан	12	C₈H₁₈	октан
5^*	CH₃ – CH - CH₃ CH₃	изобутан	13	C₉H₂₀	нонан
6	C₅H₁₂	пентан	14	C₁₀H₂₂	декан
7^*	CH₃–CH -CH₂-CH₃ CH₃	изопентан	15	C₁₁H₂₄	ундекан
8^*	(CH₃)₄С	неопентан	16	C₁₂H₂₆	додекан

*- тарихи аты сақталған

Радикалдардың атауы

р/с	Формуласы	Атауы
р/с	Формуласы	Атауы
1	-СН₃	Метил
2	-СН₂-СН₃	Этил
3	-СН₂-СН₂-СН3	Пропил
4	-СН₂-СН₂-СН₂-СН₃	Бутил
5	-СН₂-СН₂-СН₂-СН₂-СН₃	Пентил

Тармақталмаған көмірсутектерге сәйкес бір сутегі атомы кем, бір валентті радикалдарды (алкилдер) бастапқы көмірсутек атауындағы «-ан» жұрнағын «ил»-ге алмастыру арқылы атайды.

Көміртегі атомдары тармақталған тізбек түзетін көмірсутектерді атаудың реті:

а) көмірсутек атомдарының неғұрлым ұзын тізбегін таңдап алады және тізбек нөмірленеді, оны бас тізбек деп атайды.

б) нөмірленген бүйір тізбектері бір валентті радикалдарға сәйкес орынбасар ретінде қарастырылады

в) алкандарды атағанда, әуелі цифрмен орынбасардың бас тізбектегі орны көрсетіледі, цифрдан соң сызықша қойылады, орынбасардың (бір валентті радикалдың) аты көрсетіледі, оған бас тізбектегі көміртегі атомдарына сәйкес алканның атын қосып жазады.

Мысалы:

3-метилпентан

Тізбекті нөмірлеуде ескеретін жағдайлар:

а) минималды мәндер ұстанымы.

Көміртегі тізбегін бүйір тізбегіндегі орынбасарлардың орны ең төменгі цифрге ие болатындай етіп нөмірлейді.

Мысалы:

Нөмірлеудің бағытына сәйкес бұл қосылыстың атауының екі вариантын қарастырайық.

2,3,5-үшметилгексан (А варианты)

2,4,5-үшметилгексан (В варианты)

А варианты дұрыс деп есептелінеді, метил топтарының орнын көрсететін цифрлардың реті минемалды мәндер ұстанымының талабына сәйкес (2,3,5 мәндері 2,4,5 мәндеріне қарағанда төмен).

Физикалық және химиялық қасиеттері

Қалыпты жағдайларда метан,этан,пропан, және бутан (С₁-С₄) түсі, иісі, жоқ газдар суда аз ериді Одан кейінгі гомологтары (С₅-С₁₅)-сұйықтар (20⁰С) жоғары гомологтары (С₁₆ және одан жоғары) –қатты затттар. Алкандар едәуір инертті затттар, олар текС-Н байланыстары симметриялы( радикалды) үзілуімен өтетін орынбасу реакцияларына қатысады. Бұл реакциялар қатаң жағдайда өтеді(жоғары температура,жарық)

жүктеу/скачать 13,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 45