Орындаған: Айдаралиева А. 2022 – 2023 оқу жылы Химиялық байланыс туралы ілімнің дамуы
Молекуланың кеңістіктегі құрылысы
жүктеу/скачать 48,6 Kb.
|
хим-қ байланыс
- Бұл бет үшін навигация:
- Будандасу (гибридтену) теориясы
- Молекула типі Будандасу түрі Геометриялық түрпішіні (формасы)
| Молекуланың кеңістіктегі құрылысы
Молекулалардың кеңістіктегі құрылысын түсіндіру үшін химияға Л.Полинг енгізген атомдық орбитальдардың будандасуы туралы түсінікті пайдаланады. Будандасу (гибридтену) теориясы бойынша химиялық байланыс түзердің алдында атомның әр түрлі орбитальдарының формалары мен энергиялары өзгеріп, саны бастапқы орбитальдардың санына тең формалары және энергиялары бірдей, кеңістікте симметриялы түрде орналасқан жаңа гибридті орбитальдар пайда болады. Әрекеттесуші орбитальдардың сипатына тәуелді болатын будандасудың түрлі типтері бар (1- кесте). кесте
Айталық, қоздырылған күйдегі бериллий атомының 1s22s12р1 конфигурациясы болады. Хлор атомдарымен бериллий атомы әрекеттескенде бір 2s- және бір 2р- орбитальдар бірдей екі будандық орбитальға айналады (sр - будандасу), олар біріне бірі 180º бұрышта бағытталады. Сондықтан BeCl2 молекуласы сызықты формада болады. Химиялық байланыс түзілгенде BCl3 молекуласындағы бор атомында (қоздырылған күйдегі электрондық құрылым 1s22s12р2) будандасуға бір s-электронды және екі р-электронды орбитальдар қатысады (sр2 – будандасу жүреді). Бұл үш будандық орбитальдың түзілуіне әкеледі, олар бір жазықта 120º бұрышпен орналасады; молекула жазықтық құрылымда болады. Метанның СН4 молекуласындағы байланыс түзілгенде қозған күйдегі көміртек атомы (1s22s12р3) сутектің төрт атомын қосып ала алады. Мұндайда көміртек атомында бір s- және үш р-орбитальдар будандасуға (sр3 – будандасу) душар болады, бұл төрт будандық орбитальдың түзілуіне әкеледі. Олар кеңістікте симметриялы орналасады және тетраэдр төбесіне 109028′ бұрышпен бағытталған. Электрондық бұлттардың қайта жабылу сипаты бойынша мына байланыстарды ажыратады: - σ (сигма) – байланыс, ол әрекеттесуші атомдардың центрін қосатын, ось бойымен электрондық бұлттардың қайта жабылуы кезінде түзіледі. Сигма – байланысы келесі орбитальдардың қайта жабылуы кезінде пайда болады: s-s; s-р; р-р; d-d; d-s; d-р; ƒ-ƒ және т.б. Бұл байланыс, әдетте, екі атомды қамтиды да олардың шегінен шықпайды, сондықтан екі центрлік локализденген байланыс болады. Сигма – байланыс жалқы және ол бір сызықшамен белгіленеді; - π (пи) – байланыс, ол атомдардың перпендикулярлық центрін қосатын осьтің бойымен электрондық бұлттардың бүйірден қайта жабылуы тұсында түзіледі. Пи- байланыс келесі орбитальдық қайта жабылу кезінде түзіле алады: р-р; р-d; d-d; ƒ-р; ƒ-d; ƒ-ƒ; - δ (дельта) – байланыс төрт жапырақшаның бәрімен де қайта жабылғанда түзіледі. π – байланыстар σ – байланыспен түйіскенде қос байланыс түзіледі, мысалы: оттектің, этиленнің, көміртек диоксиді молекулаларында. Қанықпаған қос байланыс екі сызықшамен өрнектелінеді: О=О, О=С=О. Екі π – байланыс бір σ – байланыспен түйіскенде үш байланыс түзіледі, мысалы: азоттың, ацетиленнің және көміртек (IV) оксидінің молекуласында. Үштік байланыстар үш сызықшамен өрнектелінеді: N≡N, –С≡С–, –С≡О. Жай және қос байланыстың ұзындығымен және энергиясымен салыстырғанда, үш байланыстың энергиясы жоғары, ал байланыстың ұзындығы қысқа. Қос және үш байланысты еселі байланыстар деп атайды. Электрондардың таралуын көрсету молекуланың тек аз сандары үшін мүмкін. Әдетте, ковалентті байланысы бар екі атомдық және көп атомдық жүйелер үшін жуықтаған есептеу әдістерін: валенттік байланыстар әдісін (ВБӘ) және молекулалық орбитальдар әдісін (МОӘ) пайдаланады. жүктеу/скачать 48,6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|