Орындаған: Төленді Ш.Қ. Қабылдаған: Шеденова Н. У. Мамандық
жүктеу/скачать 33,62 Kb.
|
Конспект - Төленді Шолпан-каз.вариант - Методология научного исслед. Новиков
| 2.2. Ғылыми таным принциптері
Қазіргі заманғы ғылым танымның үш негізгі принципін басшылыққа алады: детерминизм принципі, сәйкестік принципі және толықтыру принципі. Детерминизм қағидатының ғасырлық тарихы бар, дегенмен ол ХІХ–ХХ ғасырдың басында түсіндіруде айтарлықтай өзгерістер мен толықтыруларға ұшырады. Принциптері физикадағы жаңа бағыттардың – салыстырмалылық теориясының, кванттық механиканың және т. б. дамуына байланысты ХІХ және ХХ ғасырлар аралығында сәйкестіктер мен толықтырушылықтар тұжырымдалды, және өз кезегінде, ХVIII–ХІХ классикалық ғылымның дамуына басқа факторлар себеп болды қазіргі ғылымға ғасырлар. Детерминизм принципі. Детерминизм принципі жалпы ғылыми бола отырып, нақты ғылымдарда білімнің құрылысын ұйымдастырады. Детерминизм, ең алдымен, себептілік түрінде кез-келген оқиғаның алдында болатын және оны тудыратын жағдайлардың жиынтығы ретінде әрекет етеді. Сәйкестік принципі. Бастапқы түрінде сәйкестік принципі кванттық постулаттарға негізделген Атом теориясы мен классикалық механика арасындағы шекті ауысу түрінде тұрақты байланысты білдіретін "бас бармақ ережесі" ретінде тұжырымдалған; және арнайы салыстырмалылық теориясы мен классикалық механика арасында. Сәйкестік принципі, атап айтқанда, ғылыми теориялардың сабақтастығын білдіреді. Сәйкестік принципін ұстану қажеттілігі зерттеушілердің назарын аударуы керек, өйткені жақында гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдарда жұмыс пайда бола бастады, әсіресе ғылымның осы салаларына жаңа теорияларды, тұжырымдамаларды және т.б. жасауға тырысатын басқа, "күшті" ғылыми білім салаларынан келген адамдар жасаған., Аз байланысты немесе бұрынғы теориялармен байланысты емес. Толықтыру принципі. Толықтыру принципі бұл ХІХ және ХХ ғасырлардағы физикадағы жаңа ашылулардың нәтижесінде пайда болды, сол кезде зерттеуші объектіні зерттей отырып, оған, оның ішінде қолданылатын құрылғы арқылы белгілі бір өзгерістер енгізетіні белгілі болды. Бұл принципті алғаш рет Н. Бор тұжырымдады: көбею құбылыстың тұтастығы танымда ұғымдардың өзара ерекше "қосымша" кластарын қолдануды талап етеді. Физикада, атап айтқанда, бұл кейбір физикалық шамалар туралы эксперименттік мәліметтерді алу біріншіге қосымша басқа шамалар туралы деректердің өзгеруімен байланысты екенін білдірді (тар – физикалық – комплементарлық принципін түсіну). Қосымша көмегімен орнатылады танымның әртүрлі салаларындағы қарама-қайшылықты жағдайларды жан-жақты сипаттайтын ұғымдар кластары арасындағы эквиваленттілік (комплементарлық принципін жалпы түсіну). Толықтыру принципі ғылымның бүкіл жүйесін айтарлықтай өзгертті. Егер классикалық ғылым білім жүйесін түпкілікті және аяқталған түрде алуға, оқиғаларды біржақты зерттеуге, зерттеушінің іс-әрекеті мен ол қолданатын құралдардың ғылым контекстінен тыс, ғылымның қолма-қол қорына кіретін білімді толығымен сенімді деп бағалауға бағытталған тұтас білім ретінде жұмыс істесе, онда қосымша принциптің пайда болуымен жағдай өзгерді. Келесі маңызды: - зерттеушінің пәндік іс-әрекетін ғылым контекстіне қосу білім тақырыбын түсінудің өзгеруіне әкелді: ол қазір "таза түрде" шындыққа айналмады, бірақ қабылданған теориялық және эмпирикалық құралдар мен оны игеру әдістерінің призмалары арқылы берілген кейбір кесулер білу пәні; - зерттелетін объектінің зерттеушімен өзара әрекеттесуі (оның ішінде құрылғылар арқылы) әртүрлі, көбінесе өзара ерекше жағдайларда танымдық тақырыппен өзара әрекеттесу түріне байланысты объект қасиеттерінің әр түрлі көрінуіне әкелмейді. Ал бұл білдіреді объектінің әртүрлі ғылыми сипаттамаларының, соның ішінде бір объектіні, сол пәндік саланы сипаттайтын әртүрлі теориялардың заңдылығы мен теңдігі. Сондықтан булгаковский Воланд: "барлық теориялар бір-бірінен тұрады", - дейді. Осы кітаптың авторларына көптеген жылдар бойы сұрақ қойылды: неліктен ғылыми танымның осы үш қағидасы (кейбір авторлар ғылыми таным принциптерінің кең жиынтығын бөлсе де)? Екі емес, бес емес және т.б. бұл үш қағида жалпыға бірдей танылған, ешкім оларды күмәнданбайды немесе толықтырмайды. Соңында жауап табылды. Және жеткілікті қарапайым. Ғылыми зерттеудің мақсаты - жаңа ғылыми- дық білім. Бұл жаңа ғылыми білім байланысты: * объективті шындықпен-детерминизм принципі; * алдыңғы ғылыми білім жүйесімен-сәйкестік принципі; * білуші субъектімен-зерттеушімен-толықтыру қағидаты ("субъектісіз объект жоқ"). Бұл тәсіл ғылыми қызметті ұйымдастыру принциптерін түсіндіру үшін өте тиімді. Осылайша, осы тарауда ғылыми қызметтің сипаттамалары қарастырылған. Ғылыми зерттеу құралдары мен әдістеріне көшейік. жүктеу/скачать 33,62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|