Өсімдік шаруашылығы практикумы қайта өңделіп, толықтырылып екінші шығарылуы



бет5/76
Дата01.04.2017
өлшемі13,01 Mb.
#13048
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   76

ТАПСЫРМА

  1. ФБР кірісі бойынша өртүрлі екпе дақылдардың өнім деңгейін анықтау өдістемесін меңгеру.

  2. Екпе дақылдардың өртүрлі өнім деңгейіне ФБР коэффициентін (ФБР-дің ПӘК) есептеу өдістемесін меңгеру.

  3. Егістіктің фотосинтетикалық потенциалы (ФП) мен фотосинтездің таза өнімін (ФТӨ) есептеу өдістемесін меңгеру.

Жоспарланган өнім шамасын фотосинтетикалық белсенді радиация (ФБР) кірісімен есептеу.

Өсімдік биомассасындағы органикалық заттардың 90-96% фотосинтез процесівде түзіледі, совдықтан өнімді бағдарламалау төсілі егістіктің фотосинтетикалық қызметін оңтайлаңцыру арқылы іске асады.

Есеіггеулер тепе-теңдік (баланс) қүрастыруға негізделген, оның бір жағына бір өлшем алаңға түсетін ФБР (кірісі), екінші жағына алаңға жинақталған биомасса өніміндегі энергия мөлшері жазылады (шығысы).

Солтүстік Қазақстанда ФБР кірісінің шамасы температураеы +5°С-дан жоғары болған кезенде 14,4-15,1 млрд КДж/га, температурасы 10°С-дан жоғары болған кезенде -12,4-12,9 млрд ҚЦж/га, ал оңгүстік Қазақстан облыстарында олар тиісінше 18,2-18,9 жөне 16,6-16,9 млрд КДж/га, Мысалы, Төжікстанның алқаптарывда бүл көрсеткіштер 28,2-29,7 жөне 20,1-20,9 млрд КДж/га жетеді. Қазақстанның үш пункттерінде - Астана, Алматы және Қостанай - орташа айлық ФБР кірісі 14-кестеде келтірілген.

14-кесте Қазақстанның үш жерінде жылы кезендегі ФБР (млрд КДж/га) көрсеткіші


Айлар

Астана

Қостанай

Алматы

Сәуір

2,3

2,3

2,4

Мамыр

з,о

3,1

3,3

Маусьм

3,3 и

3,3

3,4

Шілде

2,9

3,3

3,9

Тамыз

2,6

2,6

2,9

Қыркүйек

1,9

1,7

2,1

Қазан



0,9

1,6

ФБР кірісі бойынша потенциальды өнімді есепгеу мьшадай тәртіппен жүргізіледі: Дақылдардың өсіп-жетілу кезеңінің нақты *гізақтығы белгіленеді, содан кейін ай сайынғы ФБР көрсеткіштерінің Шынтығы анықталады.

Құрғақ заттар өнімінде жинақтаған энергияның шамасы (Оө) 'еіына анықтамамен есептеледі: «] Оө=Өқ*Қ

Мнвда Өқ - құрғақ биомасса өнімі, кг/га;

Қ - құрғақ биомассаньщ калориялығы, КДж



Бірқатар екпе дақылдардың калориялығы 15-кестеде келтірілген. иомасса калориялығы шамамен есептеу үпіін оның 1 кг-да 16,76 103 Щж бар деп альшады.

Дәнді дақылдармен жинақталған энергияны анықтағанда сабан Өнімін астық өнімінің 1,0:0,8-1,0 қатынасындай деп есептейді. Егер

«ептеулерде тамыр



15-к е с т е Екпе дақылдардың 1 кг құрғақ биомассасының калориялығы,

ҚДж, орташа

Дақылдар

Өсімдік мүшелері



бүтін

өсімдік


негізгі өнім

қосалқы өнім

тамыр жүйесі

Бидай,арпа, сұлы және т.б.

17600

18000

16700

16970

Асбұршақ, ноқат, ноғатық жөне т.б.

18800

19600

16750

16760

Жоңышқа жөне т.б. бұршақ тұқымдастар

21750

21750

21750

16750

Еркекшеп және т.б. 1 астық тұқымдастар

16800

16800

16800

16200

Біржылдық шөптер

17500

17500

17500

16700

Жүгері жөне т.б. сүрлемдік дақылдар

15600

15600

15600

15600

Мал азықтық тамыр жемістілер

15400

15600

14800

14400

жүйесінің массасын ескеру қажет болса, онда ол дөнді дақылдармен біржылдық шөптерде жер беті массасының 20-30%, көпжылдық шөптерде 65-100% деп есептеледі. Тепе-теңдікгің (баланстың) шығыс пен кіріс бөлігі мьшадай:

Офбр * Кфбр = Өқ * Ққ * 100,

Мұнда Рфбр - өсімдіктің өсіп-жетілу кезеңіңцегі ФБР кірісі, КДж/га; КфБР - ФБР пайдалану коэффициенті (ПӘК); Өқ- абсолют құрғақ биомассасы енімі, кг/га; Ққ ~ Құрғақ заттың калориялығы, КДж.

Сондықтан, баланстан кіріс белігі дақылдың өсіп-жетілу кезеңіндегі және оны егістікпен пайдалануын ескере отырып 1 га келетін ФБР түсуі (КДж), шығыс бөлігі 1 га егістікге өсімдіктер биомассасы мен жинақталған энергия мөлшері (Өқ * Ққ) (Кдж).

Мұндай жағдайда өнім деңгейін баланстан шығарып мынадай анықтамамен есептеуге болады:Егістікгегі ФБР-дің пайдалану коэффициенгін (Кфбр) нақты, немесе жобаланған өніммен баланстық анықтаманы түрлендіріп есептеуге болады:

Солтүстік Қазақстанның өндіріс жагдайында Кфбр шамасы (ФБР-дің ПӘК) орта есеппен өртүрлі дақылдарда 0,3-1,0% құрайды, тек қана суармалы жерлерде бүл көрсеткіш 1,5-2,5%-ға жетеді.

Барлық егістіктерді ФБР-дің ПӘК бойышпа АА.Ничипорович төмендегідей топтарға бөлді: әдетте байқалатындары — 0,5-1,5%; жақсылары - 1,5-3,0%; рекордтылары — 3,5-5,0%; теориялық мүмкіндері — 6,0-8,0%.

Есептеулерді жүргізгенде дөнді дақъгадардың ылғалдылығы (астықтың) 14%, көпжылдық және біржылдық шөптердің жасыл балаусасында 65-80%, ал пішенінде 16%, жүгері, шай жүгері, күнбағастың жасыл балаусасының ыжалдылығы 75-85% деп алынады.

Егістіктің фотосинтегикалық потенциалы (ФП) мен фотосинтездщ таза өнімділігін (ФТӨ) есептеудің әдістемесі. Екпе дақылдардың қолайлы жапырақ бетінің ауданы 35-40 мың м2/га деп есептеледі, алайда дақылға жөне ылгалдану жагдайларьша қарай бл көрсеткіш Солтүстік Қазақстанда 9-15 м2/га-дан (суарылмайтьш жерлер, денді дақылдар, еркекшөп) 30-40 мың м2/га-га дейін (жүгері) өзгереді, суармалы жерлерде 60-120 мың м2/га (жүгері, жоңышқа) оның үстінде жапырақ беті ауданы үлкен егістіктерде өдетге айтарлықтай жоғары өнім қалыптасады, дегенмен егістіктің фотосинтетикалық қызметін фотосинтетикалық потенциал (ФП) мен фотосингездің таза өнімін (ФТӨ) есептеп барып анықтауға болады. ФП белгілі бір уақыттағы жапырақ ауданы қызметінің ұзақтығын сипатгайды (тәулік м ).

ФП=Жб«Т,

Мұнда, Жб - жапырақ беті, мың м2/га; Т - кезеңнің ұзақтыға, тәулік.



Фотосинтетикалық потенциал ерте пісетін сорттар мен дақылдарда 2,0-2,5, ал кеш пісетіндерінде 2,5-3,0 млн м2 тәулік қолайлы деп есептеледі.

Фотосинтездің таза өнімділігі (ФТӨ) тәулігіне 1м2 жапырақ беті ауданымен қанша абсолют құрғақ зат жинақталатынан сипаттайды. Есеіггеу мына анықтамамен жүргізіледі:,

мұнда Ві — алдынғы анықталған өнім массасы, г/м ; кейінгі анықталған өнім массасы, г/м2;

Т- кезеңінің ұзақтығы, тәулік (күн). Қаралып отырған уақыттағы жапырақ беті



ауданының орташа көрсеткіші жапырақ ауданының жұмыс істеген уақытына көбейтілген (ФП) м2әулік.

Тексеру сұрақтары

1. Ауыл шаруашылық дақылдарының өнімін бағдарламалау туралы түсінік. Бағдарламалаудың теориялық негізі, ғылымның зерзаттары мен төсіддері.

2. Шатилов И.С. жөне Каюмов М.К. тұжырымдамасы бойынша өнімді бағдарламалаудың негізгі үстанымдарының мөні.

3. ФБР туралы түсінік. Әр географиялық нысан бойынша әр түрлі ауылшаруашылық дақылдардың өсіп-даму кезеңіне ФБР есептеу өдістемесі.

4. Егістікгердің пайдалы әсер коэффициентін есептеу әдістемесі (Кфбр).

5. Белгілі ФБР бойынша потенциальды өнімділікті анықтау өдістемесі.

6. Әр түрлі мал азықтық дақылдардың калориялығының орташа көрсеткіштері және калория туралы түсінік.



  1. Егістіктердің пайдалы өсер коэффициентіне (Кфбр) байланысты өнім деңгейін қалыптастыру мүмкіншілігі жоне егістіктерді ФБР пайдалану коэффициенті бойынша топтастыру (А.А. Нигипорович бойынша).

  2. Фп және ФТӨ туралы түсінік, оларды есептеу өдістемесі.

  3. Өсірілетін дақылдардың жапырақ беттерінің аумағы, ФП және ФТӨ, олардың өр түрлі топырақ-климат жағдайывдағы оңтайлы мәндері. Бүл керсеткіштердің қоршаған орта жағдайьша төуедділігі.

БИОКЛИМАТТЫҚ КӨРСЕТКІШТТЕРДІ БАҒАЛАУ ЖӘНЕ НАҚТЫ ТОПЫРАҚ-КЛИМАТ ЖАҒДАЙЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ДАҚЫЛДАРДЫҢ ЖӘНЕ СОРТТАРДЫҢ ӨСІРУ МҮМКІНШІЛІГІ МЕН ПОТЕНЦИАЛЫН АНЫҚТАУ. ТАПСЫРМА

  1. Белгілі аймақтың биоклиматтық көрсеткіштерін бағалау өдістемесін меңгеру.

  2. Аймақтың биоклиматтық бағалауын жүзеге асыруының негізгі көрсеткіштерін оқып үйрену жөне бүл көрсеткіііггердің негізгі параметрлері.

  3. Белгілі топырақ-климат жағдайларында дақыддар мен сорггардың өсіру мүмкшшілігін және потенциалын бағалау өдістемесін меңгеру.

Өнімді бағдарламалауды іске асыру үшін шаруашылықтың биоклиматтық жағдайын бағалау өте қажет, бүл жағдайда маңызды деп келесі көрсеткіштерді есептеуге болады: түсетін жауын-шашьш мөлшері жөне олардың жыл бойы бөлінуі; орташа төуліктік температура жиынтығы; ауаның орташа тәуліктік температурасы 0°, +5°,+10°, ауысу күндері жөне бұл кезеңнің ұзақтығы; көкгемде-бірінші, күзде-сощы бозқырау түсетін күндері және аязсыз кезеіщің үзақтыгы; дақылдар мен сорттардың бүл көрсеткіштерге қоятьш талабы жөне тағы да басқа көрсеткіштер. Сонымен қатар тиімді қүнарлығы бойынша топырақты бағалау және осы көрсеткіш бойынша нақты мүмкін өнімді есептеу жатады. Қазақстанның орташа көпжылдық жауын-шашын мөлшері далалы және орманды-дадалы аймақтарда 250-ден 335 дейін, таулы аймақтарда 450-дан 560 мм дейін ауытқып, шөл аймақтарында 100-150 мм дейін төмендейді (16-кесте).

16-кесте* Қазақстанның бірқатар аудандарында түсетін орташа көпжылдық жауын-шашын мөлшері және онын жылы кезең айларында бөлінуі (мм)

Аудандары (пункттері)

Жылдық

ылғал мөлшері


Оның ішінде

жылы кезеңде

(IV-X)


Оның ішінде айлар бойынша







IV

V

VI

VII

VIII

IX

X




Петропавл

335

260

19

30

51

59

46

30

25




Қостанай

278

216

19

26

36

48

34

25

26




Арқалық

270

178

14

17

29

38

35

20

25




Көкшетау

281

227

15

29

42

53

37

28

28




Астана

302

210

17

24

40




34

24

24




Павлодар

247

177

13

24

32

34

36

19

19




Қарағанда

315

204

22

27

41

42

28

21

23




Орал

295

186

20

32

25

30

27

21

31




Семей

275

180

16

24

35

35

25

20

25




Өскемен

452

312

29

46

55

62

44

35

41




Қызыл-Орда

109

49

14

11

5

5

3

4

7




Шымкент

524

233

70

41

13

2

4

7

33




Тараз

287

154

44

36

21

9

6

8

30




Талды-Қорған

323

192

37

44

27

22

12

19

31




Алматы

560

369

90

90

54

36

24

27

48



17-кесте




+5°,+100,+15°-тан жоғары температура

кезеңдеріндегі орташа тәуліктік

температура жиынтығы




Аудандар




Температура жиынтығы "С,

жоғары








пункттер




0и



+5и

+ 10°

+ 15°




Петропавл




2415




2342

2081

1513




Қостанай




2665




2597

2359

1860




Арқалық




2842




2780

2552

2094




Көкшетау




2571




2492

2241

1681




Астана




2602




2526

2295

1756




Павлодар




2796




2725

2486

1979




Қарағанда




2654




2577

2343

1800




Орал




3140




3053

2821

2375




Семей




2789




2713

2442

1935




Өскемен




2629




2538

2275

1755




Қызыл-Орда




3950




3876

3647

3240




Шымкент




4511




4385

4065

3527




Тараз




3840




3760

3506

2960




Талды-Қорған




3526




3448

3173

2597




Алматы




3760




3674

3411

2826





























































'Ескерту: 16-23 кесте "Справочник агронома" Кайнар. А-Ата, 1985 кітабында мазмүндалған жадығаттар бойынша құрастырылған.Кестеде түсетін жауын-шашын мөлшерінің жыдцық кезеңдері мен айлары бойышпа көпжылдық орташа көрсеткіштері келтірілген, ол дақылдардың өсу-даму кезеңінде ылғалмен қамтамасыз етілуін бағалауға мүмкіншілік береді.

Республикамыздың солтүстік облыстарында 0°С жоғары температура жиынтығы 2415°-тен 2800°-қа дейін ауытқиды және оңгүстікте 3526°-тен 4511°-қа дейін, +5°С жоғары тиісінше 2300-2700°С және 3400-4400°С жөне +10°С жоғары 2080-2400°С жөне 3200-4065°С (17-кесте).

Ауылшаруашылық дақылдарының жылуға қажеттілігін салыстыра отырып өртүрлі пісу тобына жататын дақылдар мен сорттарды өсіру мүмкіншілігіне қорытынды жасауға болады.



18-кесте 55 ендік градусында ауылшаруашылық дақылдарының өсіп-даму кезеңінде жылуға қажеттілігі

Дақылдар

Сорт, буданның пісу тобы

Белсенді температура

жиынтығы, °С

Жаздық бидай

ерте пісетін

1200-1400

(жұмсақ)

орташа пісетін

1300-1500




кеш пісетін

1450-1700

Жаздық бидай

орташа пісетін

1400-1500

(қатш)

орташа пісетін

1500-1600




кеш шсетш

1600-1700

Арпа

ерте пісетін

950-1250



орташа пісетін

1200-1350 -



кеш пісетін

1300-1450

Сұлы

ерте пісетін

1000-1250



орташа пісетін

1250-1450



кеш пісетін

1400-1550_,

Тары

ерте пісетін

1400-1570



орташа пісетін

1600-1675



кеш пісетш

1700-1875

Қарақұмық

ерте пісетін

1200



орташа шсетш

1300



кеш пісетін

1400

Жүгері*

ерте шсетш

2200



орташа шсетш

2600



кеш тсетін

2900-3000

Шай жүгері

ерте пісетін

2000-2200



орташа пісетін

2500



кеш пісетін

3000

Күнбағыс

ерте пісетін

1850




орташа пісетін

2000




кеш пісетін

2300

Мақта

өте ерте шсетш

2900



ерте пісетін

3100



орташа пісетін

3400



орташа кеш пісетін

3600



кеш пісетін

4000

Май бұршақ

өте ерте шсетін

1700-1900




орташа пісетін

2500-2800




кеш пісетін

3000-3200

Сорттардың пісу тобына байланысты белсенді температура жиынтығының қажеттілігі (астықтьщ І-тобына +5°С жоғары) 950 градустан 1700°-қа дейін ауытқиды (18-кесте), ал жылу сүйгіш, дақылдарға белсенді жиьнтық температурасы +10°С-тан жоғары басталатьшдар, ал мақтаға +15°С-тан жоғарыларға тиісінше 2200-3000 С жене 2900-4000°С.

Көпжылдық мал азықтық дақылдарды жемшөпке шабьшмалы пісу кезеңіне дейінгі (масақтану, бүрлену-гүлдену) қажетті белсеңці температура жиынтығы (+5° жоғары) 700-ден 900° дейін, тұқымның толық пісуіне дейін 1100-1500°С, біржылдық шөптерде (судан шөбі, итқонақ) тиісінше 1100-1200°С жөне 1600-1800°С (19-кесте).



19-кесте Көпжылдық шөптерді жем-шөпке және тұқымға өсіргенде өсіп-даму кезеңіндегі жылуға қажеттілігі

Дақылдар

Өсіргендегі белсенді температура жиынтығы



жемшөшсе

тұқымға

Жоңышқа

800-890

1200-1500

Эспарцет

650-800

1100-1200

Түйе жоңышқа

750-900

1200-1400

Еркекшөп

700-750

1200-1300

Қылтықсыз арпабас

800-900

1200-1400

Судан шөбі _,

110-1200

1800-2200

Итқонақ

110-1200

1600-1800

Рапс

500-600

950-1100

Соңдықтан өр түрлі пісу тобындағы дақылдардың, сорттардың, будаңцардың жылуға (белсенді температура жиынтығы) қажеттілігін және осы факгор мен қамтамасыз етілуін салыстыра отырып, осы дақылдар мен сорттардың нақты жағдайда есіру мүмкіншілігін бағалауға болады.

Бірақ мұнда тәулік температурасы 0°С, +5°С, +10°С, +15°С ауысуы жөне осы температуралардың ұзақтық кезеңін есептеу қажет. Көктемде тәулік температурасы +5° асқанда жылуға қажетсінуі жоғары емес дақылдардың жөне көпжылдық шөптердің егін көгі өсіп шығады, 10°С-тан жоғары температураларда жылы сүйгіш дақылдардың тұқымдары өніп шығады.

Солтүстік Қазақстан облыстарында орташа тәуліктік температура +5°С-тан ауысуы кектемде сәуір айының екінші жартысында басталады, ал осы көрсеткіштің күзде ауысуы қазан айының 1-ші онкүндігінде және 160-170 тәулік құрастырады, 10°С ауысуы-мамыр айының 1-ші онкүвдігінде (20-кесте).Республикамызда онтүстік облыстарында температура + 5С ауысуы солтүстік аймаққа қарағанда бір ай бұрын өтеді наурыз айының екінші жартысында, ал күзде қазан айының соныңда қараша айының басында және орташа 208 ө 244 тәулік қалыптасады, ол 50-80 тәулік көбірек, +10 С жоғары температура кезенінің ұзақтығы солтүстікте 130-140 тәулік, онтүстікте 170-200 тәулік құрайды, ол нақты аймақта тиісті дақылдар тобын өсіру мүмкіншілігіне қорытынды жасауға мүмкіндік береді.



20 кете Ауаның орташа тәулік температурасы 0, +5,+10,+15 С- тан ауысу күндері және ауа температурасы сол шектен жоғары күндер саны







Пункг




+5°

+Ю"

+15°

Петропавл

11/ІУ

23/1Ү

9/У

2/Щ



22/Х

5/Х

17/1 X

28/УІП



193

164

130

86

Қостанай

9/IV

20/IV

4/\

26/'V



25/X

8/Х

21/IX

4/IX



198

174

145

105

Арқалық

8/ IV

18/ IV

1/У

23/V



24/X

10/X

24/IX

6/IX



198

174

145

105

Көкшетау

9/IV

21/IV

6/Ү

29/V



25/X

8/Х

21/IX

31/VIII



198

169

137

93

Астана

10/IV

22/IV

5/У

28/V



24/X

7/Х

20/IX

1/ІХ



-196

167

137

95

Павлодар

7/IV

19/IV

4/Ү

25/V



25/IX

11/Х

25/IX

5/IX



200

174

143

102

Қарағанда

7/IV

20/IV

4/\

28/V



25/X

8/Х

22/IX

3/ІХ



200

170

140

97

Орал

2/IV

13/IV

27/IV

5/Ү



2/Х

16/X

28/ІХ

11/IX



213

185

153

118

Семей

5/IV

18/IV

4/У

24/V



27/X

12/X

23/IX

3/ІХх



204

176

141

101

Өскемен

6/IV

20/1^

7/Ү

28/V



28/X

12/X

21/IX

1/ IX



204

174

136

95

Биоклиматтық потенциалды бағалауда гидротермиалық коэффициешті есептеу керек (ГТК), ол жер аумағыньщ (территорріяның) ылғалдылығын білдіретін көрсеткіш болып табылады. Г.Т. Селянинов бойынша ГТК орташа төуліктік ауа температурасы 10°С-тан жоғары кезеңнің жауын-шашын жиынтығы (г) мм, сол уақыттағы он рет азайтылған температура жиышығына (I) қатынасы, яғни ГТК-ны ауылшаруашылық дақылдарының өртүрлі аймақтарда ылғалмен қамтамасыз етілуін анықтау үшін ауылшаруашылық климаттың бағалауына қолданады: ГТК неғұрлым төмен болса қуаңшылық соғұрлым қатты және 1-ден төмен көрсеткіш климатгың қуаңшылығьш дөлелдейді. Республикамыздъң аймақтарында өсіп-даму кезеңівдегі орташа керсеткіштері: орманды дала жөне далалы аймақта 0,8-0,9, құрғақ дала жөне шөлейтге 0,3-0,6, шөлде 0,1-0,2-ден келмек. ГГК-ны өсіп-даму кезеңінің жеке бір бөлігіне де есептеуге болады:ГТК<0,4 қуаңшылықтың ете қатты белгісі, ГТК=0,4-0,5-қатгы, ГТК-0,6-қуаңшылықтың орташа белгісі.

Дақылдардың өсіп-даму кезеңі, әсіресе жылу сүйгіштердің аймақтың белсенді температура жиынтығы мен қамтамасыз етілуімен ғана емес жөне аязсыз кезеңнің ұзақтығымен, дақылдардың бозқырауға төзімділігімен де шектеледі.



Республикамыздың солтүстік облыстарывда көкгемнің соңғы бозқьфау түсетін орташа күндері 15-22 мамыр, ал кейбір жылдары соңғы бозқыраулар осы аудавдарда 10-15 және 22 маусымда да болуы мүмкін (21-кесте), ал оңтүстік аймақтарда көктемгі бозқьфаудың орташа күндері сөуір айының екішпі жартысында түседі.

21-кесте Бірінші және соңғы бозқырау түсетін күңдері және аязсыз кезеңнің ұзақтығы

Пункт

Соңғы

бозқыраудың

түсетін күні



Алғашқы бозқыраудьң түсетін күні

Аязсыз кезеңнің ұзақтығы, тәулік



орташа

өте ерте

өте кеш

кеш


орташа

өте ерте

өте

кеш


орташа

ең азы

ең көбі

Петропавл

18/У

16/ІУ

11/УІ

20/ІХ

19

8/Х

124

88

169

Қостанай

21/У

8/У

13 /VI

16/ІХ

25/УІІІ

6/Х

117

84

144

Арқалық

5/У

20/Ұ

28/У

21/ІХ

7/ІХ

10/Х

138

112

160

Көкшетау

22/У

27/ІУ

22/УІ

20/ІХ

25/УІІІ

12/Х

120

78

147

Астана

15/У

21/ІУ

10/ҮІ

16/ІХ

25/УІП

6/Х

123

86

156

Павлодар

13/У

17/ІУ

13/У

21/К

4/ІХ

14А

130

107

166

Қарағанды

18/У

23/ГУ

13/УІ

21/ІХ

26/УШ

9/Х

125

88

157

Орал

6/У

3/Г/

ь 10/УІ

28/ІХ

4/ІХ

22/Х

144

114

177

Семей

18/Ұ

-

-

12/ІХ

-

-

116

-

-

Өскемен

14/Ү

16/ІУ

26/У

18/ІХ

26/УІІІ

10/Х

126

92

-

Қызыл-Орда

13/ІУ

4/ІУ

12/IX

16/Х

-

-

173

-

-

Шымкент

9/IV

29/И

13/У

16/Х

18/ІХ

15/ХІ

189

152

244

Тараз

22ДУ

24/ПІ

30/У

1/Х

6/ГХ

7/ХІ

161

114

211

Талды-Қорған

3/ІУ

20/ IV

30/У

30/IX

16/ІХ

19/Х

149

117

178

Алматы

18/ІҮ

22/ІП

30/У

14/У

23/ІХ

3/ХІ

176

118

214

Күзгі бозқыраудың орташа түсетін күндері солтүстік аудандарда-қыркүйек айының 2-піі онкүндігі, бірақ кейбір жылдары тамыз айының 2-ші онкүндігіңце де болуы мүмкін. Бұған байланысты аязсыз кезеңнің ұзақтығы 80-тәуліктен 150 тәулікке дейін ауытқиды, ал оңгүстікге 114-115-тен 180-240 төулікке дейін.

Сөйтіп, аймақтың биоклиматтық жағдайьн толықтырьп бағалау үшін аязсыз кезеңці есептеу қажет немесе көкгемгі жөне күзгі бозқыраудың орташа күндерін, сонымен қатар өсімдікгердің өр түрлі өсіп-даму кезендерінің бозқырауға төзімділігін ескерген жөн.

Егін көгі кезеңінде бозқырауға ең төзімділері-көпжылдық шөитер-қылтықсыз арпабас, еркекшөп, жоңьшқа, эспарцет және т.б., дөнді дақылдар-бидай, сұлы, арпа, асбүршақ (22-кесте), егін көгі немесе қайта көкгеу кезеңінде (көп жылдық шөптер) тиісінше 9-20° жөне —7-10° бозқырауды көтереді. Гүлдену

жэне пісу кезеңцеріңце олардың төзщцілігі -1-2°-тан 4°С-қа дейін төмендейді. Бозқырауға төзімсіздер - жүгері, тары, судан шөбі, шай жүгері, итқонақ, қонақтары. Егін когі кезеңінде 2-3°-қа дейін бозқырауды көтереді, өте қатты бозқырау оларды қүртады. Мақта, күріш, қарақұмық шамалы бозқырауға да (-0,5-1 С)өте сезімтал.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   76




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет