Особенности химического состава новых нефтей южного казахстана

Іn this article of the considered use of language of Pascal at programming appendix of the application programs and methods the use their educational process.

Қазақстан инженерлі-педагогикалық халықтар Достығы университеті,Шымкент,Қазақстан

Киікті қазақ киелі жануар деп есептейді. Ел арасында оларды атқан адам бақытсыздыққа ұшырайды деген сенім бар. Киіктің қаншалықты киелі екендігін кім білсін, бірақ өте ақылды және қандай табиғи ортада болмасын, тез бейімделіп кететін жануар екендігі анық. Ақбөкендердің басына қаншама зобалаң заман туғанмен, миллиондаған жылдар бойы тұқымын сақтап қала алды. Осының өзі ақбөкендердің өмірге өте бейімділігін, өсімталдығын аңғартады. Егер ақбөкендердің басқа түз тағыларынан ерекшеліктері болмаса, ежелгі мамонттармен бірге құрып кетер еді.

Кең даланың киесі – ақбөкенге қару кезенген қаскөйлердің қатары азаяр емес. Халқымыз сахараның кербезін ежелден киелі санаған. Ерекше қадірлеп, қастерлеген. Алайда, бүгінде киелінің қадірін түсінуден қалып барамыз. Елімізде ақбөкендерді атуға 2020 жылға дейін тыйым салынған. Осыдан 10 жыл бұрын бұл жануардың саны 1 миллионнан астам болса, бүгінде олардың саны күрт азайып, небәрі 2 пайызы – 20-25 мыңдайы ғана қалды. Бұл, ақбөкендер саны 40 есе азайған деген сөз. 2002 жылы дүниежүзілік табиғат қорғау одағы ақбөкенді «cr», яғни, «жойылып кету қаупі бар» деген санатқа енгізген. Бүгінде ақбөкендер тек қазақстан, өзбекстан мен ресейдің астрахань облысы мен қалмақстанда және батыс моңғолияда мекендейді.

Браконьерлердің жануарлардың бұл түріне ерекше қызығушылық танытуларының бір себебі – ақбөкен мүйізінің ғажайып емдік қасиетінде жатыр. Осы жағдайға байланысты 2012 жылғы 6 сәуірден бастап Қазақстанның барлық аумағында 2020 жылға дейін ақбөкендерді атуға тыйым салынған. Алайда, әлі күнге бұл заңды белшесінен басып жүргендер жетерлік. Қазіргі таңда бұл дерек бойынша ҚР ҚК-нің 288-бабының 1-бөлігімен қылмыстық іс қозғалып, тергеу жүргізілуде. 

Үстіртте киелі жануарлар-киіктердің жойылып кету қаупі бар. Оны халықаралық сарапшы-мамандар жүргізген жыл сайынғы санақ көрсетті. Жалпы Батыс аймақтағы бөкендердің бетпақ дала түрімен салыстырғанда біршама көбейгені байқалады. Бірақ олардың үстірттегі үйірлерінің тым сиреп кетуі мамандардың алаңдаушылығын тудыруда.

Қазақстанда ең көп мекен ететін ақбөкендердің Орал өңірінде өмір сүретін бұл түрі бірер жыл бұрын 38-мыңға жуық болғаны белгілі. Алайда пастериоз ауруымен 12 мыңға жуығы қырылды. Қазір аталған өңірде олардың 27-мыңдайы ғана қалды. Киіктерді қорғау рейдтік және арнайы жоспар негізінде жыл он екі ай бойы жүргізіліп отырады. Өкініштісі, қарақшылар мен табиғи-техногендік апаттар бөкендердің санына кері әсер етіп отыр.

«Ақбөкен» инициативасының негізгі міндеттері:

• Ақбөкеннің бетпақдала популяциясының келешекте тұрақты тіршілік етуіне жəне оның мекендейтін жерлеріне əсер ететін негізгі қауіптерге көңіл аударуі; мысалы, браконьерлікке жəне мекендейтін қоныстарындағы өзгерістерге.

• Ақбөкен жəне сол сияқты құлан, қарақұйрық, дуадақ жəне тарғақ қоныстарына əртүрлі статусы бар қорғалатын территория жүйесін ұйымдастыру жəне қоныс аударатын жолдарында жануарлар өтетін коридорлар қалдыру.

• Жануарлардың негізгі қоныстарында оларға жергілікті тұрғындардың жəне басқада мүдделі адамдардың əсерін анықтау, мүмкіндігінше оларға көмектесу, адамдардың əл-ауқатын жақсарту жəне ауыл шаруашылығын дамыту.

• Табиғат қорғау шараларын жоспарлап, енгізу үшін қазақ даласы мен шөлейтті жерлері туралы, оларда мекендейтін жан-жануарлар туралы мəліметтержинау.

• Далалық аймақты жəне онда мекендейтін ақбөкен сияқты хайуанаттарды сақтап қалу үшін үгіт-насихат жұмыстарын күшейту қажет.

Сайгаки сколько бы не пережили трудности жизни, не изменяют свои семя сквозь миллиона лет.

Saigas how many difficulties of life did not outlive, it does not change a seed through million years.

Қазақстан инженерлі-педагогикалық халықтар Достығы университеті, Шымкент, Қазақстан

Топырақтану ғылымының негізін орыс ғалымы В.В.Докучаев қалады. Оның Петербургте басылып шыққаң «Орыстың қара топырағы» (1883 ж.) атты еңбегінде топырақтың дүрыс анықтамасы, оның қасиеттері туралы ғылыми негізделген түсініктер берілген. В.В.Докучаев топырақ түзілу процесінің бес факторға байланысты екенін анықтады. Оларға: бастапқы аналық жыныстар, ауа райы, жер бедері, уақыт және өсімдіктер мен жануарлар жатады.

Топырақтың тығыздылығы деп оның қатты фазасы массасының 4 С-тағы судың сондай көлемдегі массасына қатынасын айтады.

Механикалық құрамына байланысты топырақта оны өңдеудің, егістік жұмыстардың жүргізілуіне, тыңайтқыш шашу мөлшеріне және ауылшаруашылық өнімдерін себу жағдайлары өзгереді: Егер құмды және құмдақ топырақтар жылдам өңделгенмен, оларда гумуспен пен ылғал аз болады және олар жел эррозиясына төзімсіз келеді.

1. 
   Методика обучения ботаники ред. Н.В. Падалко, В.Н. Федоровой. М. Просвешения 1982.
   
2. 
   Колченко А.К., Энциклопедия педогогических технологий, изд. КАРО, 2002.
   
3. 
   Зверев И.Д. Мягкова А.Н. Общая методика предподорвание биологических вузов по биологическим специальностям. М., Просвешение, 1984.
   
4. 
   Кейран Л.Ф. Структура методике обучения как науки. М. Просвешение 1979.
   
5. 
   Максимова В.Н., Груздева Н.В. Межпредметные связи в обучении биологии. М. Просвешение 1982.
   

Қазақстан инженерлі-педагогикалық Халықтар Достығы университеті,Шымкент, Қазақстан

Эндокринді без – анатомиялық құрылым, шығару өзегі жоқ, басты қызметі гормондардың ішкі секрециясы. Оларға: гипофиз, эпифиз, қалқанша без, бүйрек үсті безі (милық, қыртыстық бөлігі), қалқанша маңы безі.

Асқазан асты жәнежыныс бездері олар аралас секрет бөлуші мүшелер. Ішкі секрецияның безі атқаратын қызметі әр түрлі гормонды синтездей алады. Мысалы, қалқанша безі тироксин, тирокальцитонин. Сонымен қатаратқаратын қызметі бір, бірақ синтездеуші эндокринді бездері әр түрлі. Мысалы, жыныс бездер синтезделеді: жыныс бездері мен бүйрек үсті безімен.

Гормондардың жалпы қасиеттері:

• 
  физиологитялық әсер – қатан спецификасы
  
• 
  жоғары биоактивтілігі: гормондардың физиологиялық әсері аз дозада (10-6-10-10 моль\л)
  
• 
  әсер етудін дистальды сипаты: гормон түзілу жерінен әдетте нысана-жасуша алыс орналасады
  
• 
  генерализденген әсері (жайылынқы)
  

Гормонның метаболиттік әсері түрлі жолдармен жүзеге асады. Оның ішінде ең маңыздысы:

• 
  жоғары, төмен ферменттін активтілігін
  
• 
  жасуша мембрана өткізгіштігінің активтілігін
  
• 
  энергетикалық, биосинтетикалық реттеушілік
  

синтезі, қанға өтуі, тасымалдау түрлері, гормонның әсер етуінің жасушалық механизмі.

Гормондардың әсер ету механизмі. Жасушалық деңгейде гормондардың әсер етуі 2 негізгі механизімі белгілі: жасуша мембранасының сыртқы қабатындағы эффектінің реализациясы, гормон ішіне енгеннен кейін реализация. Гормондардың биологиялық эффекті, рецептормен байланысатын, плазмалық мембранада орналасқан, бұл процесс екінші реттік өткізгіштік арқылы жүзеге асады оны мессенджер деп атайды. Оны атқаратын заттын жіктелуіне байланысты гормондарды бөледі:

Гормондардың инактивациясы көбінесе эффекторлы мүшелерде өтеді – бауырда. Гормондар ағзада мынадай қызметтерді атқарады:

• 
  бойдын реттелуі, ұлпалар мен мүшелердің дамуы мен дифференцировкасы, физикалық, жыныстық, ақыл-ойдын дамуы.
  
• 
  сыртқы ортанын өзгергіштігіне бейімделушілік
  
• 
  гомеостазды қалыпта ұстау
  

• 
  Гормондардың биосинтезі
  

Сигналдық пептидті алыа тастағаннан кейін, препрогормон прогормонға айналады. Гольджи комплексінде прогормон секреторлық везикулаларға еңеді және активті гормондардың шығуымен жеке протеолиз жүреді.

Бұл гормондар гипоталамуста пайда болады. Нейрогипофизде олар жиналады. Гипоталамус клеткасының супраопты және паравентрикулярлы ядросында окситоцин мен антидиуретикалы гормонның синтезі жүзеге асады.

Ұйқы безі аралас қызмет атқаратын бездерге жатады. Эндокриндік қызметі панкреатикалық аралшықтын (Лангерганс аралшығы) гормон өндіруімен іске асады. Аралшықта бірнеше жасуша түрі бар. Альфа жасушалар глюкагон өндіреді, бета жасушалар инсулин өндіреді, d-жасушалары инсулин мен глюкагон секрециясын тежейтін соматостатинді өндіреді.G-жасушалар гастрин өндіреді. Негізгі массаны инсулин өндіретін бета-жасушалары құрайды.

Бүйрек үсті безі қыртысы 3 зонаға бөлінеді: сыртқы, ортаңғы, ішкі. Сыртқы зонасында негізінен минералокортикоидтар шығарылады, ортаңғыда –глюкокортикоидтар,ішкіде-жыныс гормондары (андрогендер).

Бүйрек үсті безінің милы қыртысы катехоламиндер; адреналин мен норадреналиндерді өндіріп шығарады. гормоналды секрецияның 80% адреналиннің үлесіне, 20%-норадреналинге бөлінеді.

Адреналин мен норадреналин секрециясы тирозиннің аминқышқылынан ромаффинді клеткаларында жүзеге асады.

Жыныс бездері

Жыныс бездері немесе еркектердің ұрықтары (аталық жұмыртқа) және әйелдердің аналық жұмыртқалары аралас секреция бездеріне жатады.

Еркектің және әйелдің жыныс гормондарының секрет шығару процесін және олардың қанға бөлінуін ішкі секреторлық функция атқарады.

Еркектің жыныс гормондары /андрогендер/

Аталық жұмыртқанаң интерстициальді клеткасы /лейдиг клеткасы/ еркектің жыныс гормондарын өндіреді.

Бұл гормондар әйелдің жыныс безі – аналық безде, жүктілік кезде- баланың жолдасында, сондай-ақ еркектің ұрығындағы Сертиоли клеткасында болады. Аналық бездің фолликулы экстрогендердің синтезін жүзеге асырады, аналық бездің сары денесінде прогестерон өндіріледі.

Баланың орны- жүктілік кезде пайда болатын орган. Ол ана организмі мен ұрықты байланыстырады, яғни оттегімен және нәрлік заттармен қоректенуді реттейді. Сонымен қатар баланың жолдасы ұрықты зиянды заттардан қорғайды.

Эпифиз /жоғарғы ми қосалқысы, пинеальды без, томпақша без/ нейроглиалды бездің туысы болып табылады. Эпифиздің негізгі атқаратын қызметі күнделікті биологиялық ритмді, эндокрин функциясы мен метоболизмнің организмнің жарық кездегі ауыспалы әрекетке қалыптасуын реттеу болып табылады.

1. Сейтембетова А.Ж., Лиходий С. Биологиялық химия., Алматы, «Білім», 1994ж.

2. Сейтов З.С. Биологиялық химия, Алматы, «Қайнар», 1992ж.

3. Биохимия: учебник /под ред. Е.С.Северина, -2-е изд., испр.-М. ГЭОТАР-МЕД, 2004.- 784 с.

5. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия – М.: Медицина, 1998.
Резюме

Гормоны внутренней секреции выполняют основную роль в обмене веществ.

Казахстанский инженерно-педагогический университет Дружбы народов,Шымкент, Казахстан

Целью настоящей работы является количественное изучение адсорбции на активированном угле. Известно, что адсорбция на границе твёрдое тело – раствор представляет собой изменение концентрации растворённого вещества (т. е. количества вещества в единице объёма) в поверхностном слое по сравнению с его концентрацией в объёме жидкой фазы.

Для исследования в качестве адсорбента нами выбран аптечный активированный уголь. Это наиболее распространённый пористый адсорбент, который получают из каменного угля, дерева, животных костей, ореховых косточек и др. Адсорбирующее действие активированного угля обусловлено его большой удельной поверхностью, что позволяет использовать его для различных целей: извлечение из растворов посторонних веществ, поглощение газов и т. д. В качестве адсорбирующего вещества (адсорбата) мы используем водные растворы уксусной кислоты.

Исходя из вышесказанного, можно определить следующие задачи исследования :

─ опытным путём определить адсорбцию уксусной кислоты из растворов различной концентрации на аптечном активированном угле;

─ освоить навыки проведения количественного анализа методом титрования;

─ построить изотерму адсорбции.

Количественное определение адсорбции.

Изучение адсорбции уксусной кислоты на активированном угле основано на определении концентрации раствора до контакта с адсорбентом С₀ и после наступления адсорбционного равновесия С. Количество адсорбированной кислоты рассчитывается по формуле:

где V – объём раствора, из которого идёт адсорбция, дм³.

Тогда удельная адсорбция:

а = ν / m = V(C₀ – C) / m, (2)

где а – количество вещества, адсорбированного одним граммом адсорбента; m – масса адсорбента, г.

После определения адсорбции из серии растворов различной концентрации строится график изотермы адсорбции в координатах «а – с».

Согласно адсорбционной теории Лэнгмюра все участки поверхности адсорбента считаются однородными, энергия адсорбции всех молекул одинакова, молекулы, ударяющиеся об адсорбированные молекулы, отражаются без задержки.

Титрование – это постепенное прибавление рабочего раствора известной концентрации к анализируемому раствору. Основной реакцией метода нейтрализации является реакция нейтрализации, которая происходит при взаимодействии кислот с основаниями и выражается уравнением:

Этот метод применяется для количественного определения кислот и щелочей. В методе нейтрализации в качестве индикаторов применяют вещества, изменяющие свою окраску в зависимости от изменения концентрации ионов водорода в растворе. Так как цвет раствора зависит от цвета ионов и недиссоциированных молекул, то в качестве индикаторов применяют слабые органические кислоты или основания, у которых цвет недиссоциированных молекул отличается от цвета ионов.

Если индикатор – слабая кислота, то её формулу можно обозначить через HInd. Такой индикатор распадается на ионы по схеме:

HInd ↔ H⁺ + Ind^─ (4)

При прибавлении к раствору кислоты индикатор находится в недиссоциированном состоянии вследствие влияния одноимённого иона Н⁺. Так что цвет индикатора в достаточно кислой среде соответствует окраске его недиссоциированных молекул HInd. По мере титрования кислоты щёлочью в растворе уменьшается концентрация ионов водорода, следовательно, возрастает количество диссоциированных молекул индикатора. Этим объясняется изменение окраски раствора при титровании.

С_щ – концентрация титрованного раствора щёлочи, моль/ дм³

V_к – объём кислоты, взятый на титрование, см³

V_щ – объём щёлочи, затраченный на титрование, см³

1). Технические весы.

2). Фарфоровая ступка.

3). Конические колбы на 100 см³ – 15 шт.

4). Мерная колба на 25 см³ – 1шт.

5). Бюретка для титрования на 25 см³. 6) Градуированные пипетки на 2, 5, 10 и 25 см³. 7). Водный раствор уксусной кислоты СН₃СООН (0,5 моль/дм³). 8). Водный раствор гидроксида калия КОН (0.01 моль/дм³). 9). Фенолфталеин. 10). Фильтровальная бумага. 11). Активированный уголь.

При этом идёт процесс:

Титруют до устойчивой розовой окраски.

1.Расчёт концентрации пяти приготовленных растворов уксусной кислоты:

С₀ = С_исх.V_исх./ V_м.к., где V_исх. – объём исходного раствора уксусной кислоты (таблица), см³; С_исх. = 0,5 моль/дм³; V_м.к. – объём мерной колбы, равный 25 см³.

2. Расчёт концентрации уксусной кислоты после адсорбции по формуле (5).

3. Расчёт удельной адсорбции по формуле (2).

Результаты эксперимента

Таблица. Исходные данные и результаты эксперимента.

Номер пробы	1	2	3	4	5
Объём исходного раствора СН3СООН Сисх= 0,5 моль/дм3, взятый для приго­тов­ления растворов для адсорбции Vисх, см3	1,000	2,500	5,000	10,000	25,000
Концентрация приготовленных растворов СН3СООН до адсорбции, С0, моль/дм3	0,020	0,050	0,100	0,200	0,500
Объём пробы раствора, взятый на титрование, после адсорбции Vк, см3	10,000	10,000	5,000	5,000	2,000
Расход щёлочи на титрование после адсорбции, Vщ, см3	1,000	2.000	1,500	11,000	30,000
Навеска угля, г	0,310	0,340	0,350	0.350	0,360
Концентрация СН3СООН после адсорбции С, моль/дм3	0,001	0,002	0,003	0,022	0,150
Адсорбция а, моль/г х 10─2	0,153	0,353	0,693	1,271	2,431

Полученные результаты заносятся в таблицу (столбец 5). Полученные значения G и C используются для построения графика изотермы адсорбции G= f(C) (рис.1) и далее проводят ее анализ.

Рис.1. Изотерма адсорбции G= f(C) (рис.1)