Бұхардың әмірі болған Бек-Нияз кім еді?

– Қала әкімі Болат Жылқышиевтің газ ақшасын қалай төлеп жүргенін білейікші, – деді қонақтардың бірі.

– Абонент ақысын алдын ала төлепті, – деді оператор қыз.

– біздің бүгініміз, жарқын болашағымыз үшін бастарын бәйгеге тігіп, ел іргесінің бірлігі, тәуелсіздігі жолында құрбан болған ата буын аруағына құрмет;

– тоталитаризмнің асыра сілтеу саясатынан ашаршылық нәубетінде опат болған, елім-айлап жансауғалап үдере көшіп, шет ел асқан қазақ халқының рухына құрмет;

– сталиндік тәртіптің сорақы ұлттық саясатының ылаңынан туған жерлерінен айырылып, Қазақстанды паналап, бүгінде қазақты бауыр етіп, «Қазақстан – Отаным» деген жер аударылған халықтар рухына құрмет;

– Құрметті Бердібек Мәшбекұлы, бұл бір ойламаған жерден келген түйткіл болды, – дедім.

– Табиғи сөз дайындықсыз шығады, – деді өзіміздің Өмекең.

– Қонақжай елге, азаматтардың ықыласына рахмет! Қазақтың басын қосып, төбе болған оңтүстікке талай ұлт пен ұлыстың ұйтқысы болып, үлгі болған, солтүстіктің сәлемін ала келдік, ағайын! Біздің облыс басшысы Өмірзақ Естайұлы осы өңірдің төл баласы болса, бүгіндер Қостанайдың өз баласы болды. Қостанайлықтардың ел басқарған сол өз баласына деген құрмет-ықыласы ерекше. Бүгіндер облысымыз серпінді даму жолына түсті. Халықтың тынысы кеңейді. Сол үрдіс жалғаса бергей. Екі ел арасындағы достық қарым-қатынас нығая берсін. Елдің бірлігі, көңілдің кеңдігі, рухтың асқақтығы үшін! – дедім.

– Бабаларымыздың аты-жөні мына тақтада жазулы, – деді қасиетті тақта жанына жол бастап.

– «Қостанай жұртшылығының алғысына бөлендің, Темеке». Елдің үлкен-кішісі өзіңе риза, – дедім. – Төлеген Шоланов ағаң Сізді аузынан тастамай айта жүреді.

Осы тектес тілегімді мұражайға келушілердің пікірі кітабына жазып, Марс Итпаев, Жәзит Құдайқұл, Жанұзақ Аязбеков және басқаларымыз қол қойдық.
3. Жазушы Еркінбек пен ақын Ақмарал

Бәйдібек ауданында берілген қонақасыда осы елдің қадірмен ақсақалы, жазушы Еркінбек Тұрысовпен қатар отырдық. Ол Бәйдібек бабасын зерттеп, талай кітап шығарған ел зиялыларының бірі.

– Інім, – деді ол маған бұрылып, – осы ауданға Бәйдібек бабамыздың атын бергенде Президентіміз Нұрсұлтан Назарабев болған еді. Ол кісі тап мынау өзің отырған орындыққа отырып, дәм татқан.

– Апыр-ай, Ереке, мынау бір айта жүретін жақсы ырым болды ғой, – дедім.

Белгілі айтыс ақыны Ақмарал Леубаева безілдетіп отыр. Қонақтардың әрқайсысына қаратып әдемі де астарлы әзіл айтады. Ғажап, мүдірмейді-ау, мүдірмейді. Мұндай маржан сөздер қайдан шыға береді деп таң қаласың. Бізге де, Марат Бекжановқа да, Марат Төлебаевқа да, Асылжан Мамытбековке де, Жанұзақ Аязбеков пен Қыдырәлі ініме де небір жыр маржанын төгеді.

Талантты қыздың өнеріне риза болған жұрт шашу шашқандай теңгелері мен долларларын лақтырып жатыр.

– Өнеріңе бас идік, Ақмарал! Қостанайда Әсия, Шымкентте Әселхан мен өзің болып, рухымызды асқақтата беріңдер, – деп бата бердік.

– Бағила Бірмағамбетқызы тұла бойы тұнған ерекше идеолог, – деп бір-ақ кесті. Шындығы да солай еді. Қаршадай қыз кезінен билік басында шыңдалған Бағила қарындасымыздың алғырлығына, істің көзін табатын іскерлігі мен кішіпейіл-қамқорлығына көпшілік қауым риза.

– Ay, құда, қайдасың, – деп Жәкеңді іздеп жатады. Жәзит Кәрімұлы да елгезек.

– Осындай құдағидан айналдық, – деп жік-жапар болады.

Арыстан баб кесенесінен шыққан бетте дүңгіршектен сыйлық алып:

– Қасиетті сапардан ескерткіш болсын, – деп құдағиына ұсынып жатты.

– Аға, сіз білесіз бе, мен осы Шаянда туғанмын, – демесі бар ма?

– Жоқ, мен сені өзіміздің Қараталдың баласы деп жүргенмін.

Мәселе мынада екен. Анасы осы өңірге қыдырып келгенде уақыты жетпей толғақ қысып, осы Қыдыр-екең іңгәлап жар салған болып шықты. Қыдырып келген ана баласына Қыдырәлі деп ат қойыпты. Енді сол Қыдырәліміз Өмірзақ ағасының еліне, өзінің туған жеріне келіп сайраңдап жүр.

– Сәке, мында келіңіз, – деп шақырды бірде Меңдіқара ауданының әкімі Құмар Ақсақалов інім, – мен сізді жерлес туысымызбен таныстырайын.

• 
  Әуесхан деген ініңізбін, сол Меңдіқара жігітімін.
  

– Тоғызыншы, оныншы класта оқығанда талай қыздарды алып келіп «вечер» жасаған үй ғой бұл, – дейді.

– Үйге келген соң балалығы еске түсіп отыр ғой, – деп толғанады Тұрсын ана.

Елдің азамат болған ұлына деген пейіл-ықыласы да ерекше екен. Өмірзақ Естайұлы да әкесі Естай марқұмның көзін көрген, дос-сырлас болған ақсақалдар алдында сәби болып шыға келді. Менің ойыма ақын Ақұштап Бақтыгерееваның туған жер туралы жазған мына бір жыр жолдары келді:

«Есейдім, ерсі демессіз,

Іні деп көпке айта алам.

Ол жерде бірақ себепсіз,

Бала боп кетем қайтадан».

Расында да кім-кімге болмасын кіндік кесіп, кір жуған туған мекен ерекше ыстық, ерекше қасиетті ғой...
7. Аспанда тапсырылған сыйлық

Сенбі күні түске таман Шымкенттен ұшып шықтық. Әуежайда облыс, қала басшылары, осында танысып, достасып кеткен журналист әріптестер Кеңес Ысмайылов, Қуандық Оразбекұлы шығарып салды.

Ұшақ облыс аумағына енген сәтте облыс әкімінің орынбасары Тобылбек Омаров келіп:

– Сәке, Өмірзақ Естайұлы шақырып жатыр, – деді.

Өмекеңдер отырған салонға келсем, Бағила Бірмағамбетқызы, Соколов-Сарыбай кен өндірістік бірлестігінің президенті Мұхамеджан Турдахунов, «Қонай» құрылыс фирмасының президенті Марат Бекжанов, Тобылбек ініміз отыр екен.

Өмірзақ Естайұлы:

– Сәке, біз сіздің Түркістанда мәңгілік тыныс тапқан бабаларымызды қайта тірілту, олардың ерлік-өнегелі істерін насихаттаудағы еңбегіңізді жақсы білеміз. Сол қасиетті мекеннен оралып келе жатқан сәтте Қостанай меценаттар клубының арнайы сыйлығын тапсырғалы тұрмыз. Оны қазір Марат Бекжанов тапсырады, – демесі бар ма?

Мен аң-таңмын, төбеден түскен тосын жаңалық. Марат інім қолымды қысып, мәртебелі сыйлықты ұстата берді.

Толқып тұрмын. Ауызға сөз түсер емес. Бар айтқаным:

– Беделді сыйлықты беделді адамдардың аспанда тапсырғаны тарихта бірінші рет болып тұрған оқиға шығар. Рахмет! Азды-көпті еңбегімді бағалағандарыңыз ол да болса сол бабалар аруағының қолдағаны шығар, – дедім.

***

Құрметті оқырман! Оңтүстік Қазақстан облысына сапар жайлы жаза отырып, өзіме қатысты кейбір деректерді алға тартқаным үшін кешірім өтінемін. Оның өзімді дәріптеу мақсатынан емес, жалпы облыс делегациясының осы сапарынан толығырақ, қызықтырақ мағлұмат беру мақсатында туындады. Осы жазбаларға «Сапар сырлары» деген тақырып қоюымда да сондай мән бар. Өйткені оқырманнан жасырар сыр жоқ қой бізде.