Оқу жылы Аңдатпа Зерттеудің мақсаты

Ағылшын ертегілерінің ерекшеліктерін, олардың өзгешілігін зерттеу.

- ағылшын ертегілерінің шығу тегін қарастыру;

- ағылшын ертегілерінің құрылымын зерттеу;

- қазақ және ағылшын ертегілерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау.

- ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді зерттеу;

- анкеталық сұрақ- жауап;

- педагогикалық бақылау.

• 
  Дайындық кезеңінде жұмыс бойынша ақпараттар жинақталды.
  
• 
  Мектеп оқушыларының арасында сауалнама жүргізіліп, ағылшын ертегілерін білу деңгейі зерттеліп, көрсетілді.
  
• 
  Қорытынды кезеңде жұмыстың нәтижесі шығарылды.
  

Изучить особенности английских сказок, их своеобразие.

- рассмотреть происхождение английских сказок;

- изучить структуру английских сказок;

- определить сходства и различия казахских и английских сказок.

- изучение научно-методической литературы;

- анкетный вопрос - ответ;

- педагогический контроль.

• 
  В подготовительный период былп накоплена информация по теме исследования.
  
• 
  Было проведено анкетирование среди учащихся школы, был изучен и продемонстрирован уровень знания учеников школы английских сказок.
  
• 
  На заключительном этапе были подведены итоги работы.
  

2. Негізгі бөлім. Қазақ және ағылшын халық ертегілеріне жалпылама талдау

2.1. Қазақ халық ертегілеріне жалпылама талдау..................................6 бет

2.2. Ағылшын халық ертегісіне жалпы талдау жасау..............................8 бет

2.3. Қазақ және ағылшын ертегілерін салыстыру...................................11 бет

3. Практикалық бөлім.Сауалнама қорытындысы.........................................15 бет

4. Қорытынды............................................................................................18 бет

1.Кіріспе.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі.

Әлем халықтарының ертегілері бүгінгі күнге дейін де өзекті, олар білімқұмарлықты, басқа халықтарға, олардың мәдениетіне қызығушылықты оятады. Ертегілер арқылы халықтардың сөйлеу бейнелелігі мен мәнері сақталады. Ертегілер шабыттандырады, адамның көңілін көтеріп жауатады, көркемдік талғамды тәрбиелейді. Ертегілер балаға рухани ләззат беріп, қиялға қанат қағып бітіретін, жақсылық пен әділдікке үйретеді, жас баланың рухының өсіп жетілуіне қажетті нәрсенің мол қоры бар рухани азық.

Оқыған ертегілерін бала өз өміріне пайдаланады, жақсылық пен жамандықты ажыратып, өмірге дұрыс көзқараста болады.

Әр халықтың өз жолы мен өз тағдыры, өз тілі мен шарттары бар. Бірақ әлем халықтары бір планетада өмір сүреді, тарихтың жалпы заңдары бойынша дамиды, сондықтан да әртүрлі құрлықтарда өмір сүретін халықтардың ертегілері ұқсас, сол себептен әлемнің түрлі елдерінің адамдарын жақындастырады. Сөйтіп, дүниежүзіндегі халықтардың бәрінің де айтып жүрген ертегілері жалғыз сол халықтың өзі ғана тудырған ертегілер емес, қайта өзге де көп-көп халықтарға ортақ мүлік боп шығауы жиі кездеседі. Мысалы: әр елдің ертегілерінде өзіндік жаужүрек батырлары мен әділ хандары менн ханшайымдары көптеп кездеседі. Ағылшын ертегілері- халық өмірін, бай тарихын, оның сипатын, даналығын, жоғары моральдық қасиеттерін бейнелеудің тәсілі; бұл а ағылшындар тілінің рухани мәдениетінің құрамдас бөлігі.

Ағылшын тілінде жазылған ертегілер ел халқының салт-дәстүрімен, мәдениетімен және халық ауыз әдебиетінің шығармашылығымен танысуға мүмкіндік береді.


2. Негізгі бөлім. Қазақ және ағылшын халық ертегілеріне жалпылама талдау
2.1. Қазақ халық ертегілеріне жалпылама талдау
Қазақ халық ертегілері —қазақ ауыз әдебиетінің ертеден келе жатқан көлемді саласының бірі болып табылады. Қазақ халық ертегілері – қазақ халық ауыз әдебиеті ішінде атадан балаға мұра ретінде беріліп, ерте заманнан бастап бүгінгі күнге дейін даму, өсу, толығу үстінде келе жатқан асыл мұра. Қазақ халық ертегілерінің асылдық қасиеті, оның дүниеге келуі сонау ерте заман болса да, бүгінгі біздің дәуірімізде қажеттілігі күшейіп мән — мағынасының артып отырғандығында. Ертегілер халқымыздың тарихын, дүниетанымын, тұрмысы мен салтын, әдет-ғұрпын, нанымы мен сенімін білдіреді. Ертегілер қоғам дамыған сайын адамның да ой-санасын өскен, өмірге деген көзқарасы өзгереді. Қазіргі заманның жетістіктерін көре отырып, ертегі оқиғаларындағы халық арманының іске асқаның байқаймыз. Қазақ ертегілері өзінің тақырыптары, көтерген мәселелері, мазмұнына байланысты қиял-ғажайып ертегілері, түрмыс-салт ертегілері, хайуанаттар туралы ертегілер, шыншыл ертегілер болып бөлінеді.

Қиял-ғажайып ертегілердің оқиғасы қиялға, фантазияға құрылады, өмірде болмайтын нәрселер туралы баяндалады. Кейіпкерлері қиялдан туған жалмауыз, жезтырнақ, мыстан кемпір, алып дәу және солармен күрескен батырлар болып келеді. Сонымен қатар адамға көмектесетін қанатты тұлпарлар, құстар да қиялдан туған бейнелер. Қиял-ғажайып ертегілері адамдардың арманы мен қиялын танытады, болашаққа деген сенімін білдіреді. Ертегінің қарапайым кейіпкері арманына жету үшін жолында кездескен барлық кедергілерді ақылмен, айласымен, достарының көмегімен жеңіп отырады. Қиял ғажайып ертегілер: «Ер Төстік», «Керқұла атты Кендебай», «Ыста тас», «Алтын сақа», «Тас болған шаһар».

Қазақ халық ертегілерінің ерекшелігі — өмірде болатын жағдайлар мен болмайтын нәрселердің араласып отыруы. Тұрмыс-салт ертегілеріне «Бозынген», «Аю, түлкі және қойшы», «Арыстан мен кісі» сияқты шағын, тәрбиелік мәні зор ертегілер жатады. Жан-жануарлар туралы ертегілері барлығымызға жақсы таныс, олардың кейіпкерлері: қу түлкі, қорқақ қоян, озбыр қасқыр. Бұл топқа «Аю, қасқыр, түлкі, бөдене», «Аю, түлкі және арыстан», «Қоянның зары», «Күшік пен мысық» т.б. ертегілер жатады.

Қазақ халық ертегілері жас ұрпақты тәрбиелеумен қатар, олардың бойына өз халқының игілігін дарытып, ана тілінде ойлау және мәдениетті сөйлеуіне, сауатты жазу дағдыларына барынша мол әсерін тигізеді. Сонымен қатар, қазақ халық ертегілерін пайдалану оқушыларды қызықтырады, дұрыс сөйлеуге үйретеді, логикалық ойын жетілдіреді.

Ерте заманнан ертегілер үш үлкен топқа бөлінгенін білеміз. Бірақ олардың арасын нақты айырып тастауға ең алғаш ертегілерді В.В.Радлов, Ы.Алтынсарин, Потаниндер жинап бастады. Олар ертегілерді халық аузынан жазып сақтап қалуға тырысты. Ертегі жинаушылар халық шығармашылығын өз қалпында жазылуын және басып шығарылуын қолға алды.

Хайуанаттар туралы ертегілер ең көне ертегілерге жатады. Ертегі кейіпкерлері қасқыр, бөдене, түлкі, құмырсқа «Түлкі мен ешкі», «Ақымақ қасқыр», «Құмырсқа мен бөдене». Әдетте барлық оқиға бір жануардың айналасында өтеді, мысалы түлкі – айлакер, қу. Қазақ ертегілерінде түлкі кейде жеңіліске де ұшырап қалады. Мысалы «Түлкі мен тырна» ертегісінде тырнаға қонаққа келген түлкі одан аш кетеді. « » ертегісінде өз ақымақтығынан аңшылардың қолына түседі.

Қазақ халық ертегілерінде құмырсқа еңбекқор, төзімді, ақылды болып көрсетілген. Ол тыным таппай еңбектенеді. Өзі кішкентай-ақ бола тұра алып күштің иесі. «Құмырсқаның қанағаты», «Бөдене мен құмырсқа» Халқымызда қай тақырыпта да табылатын, тілге жеңіл, жүрекке жылы тиерлік ертегілері қаншама?! Ол ертегілер арқылы бала өз халқының тілін, мәдениетін, дәстүрін біледі және ой-өрісі, қиялы дамиды және адамгершілікке тәрбиеленеді. Мысалы: «Жақсымен жолдас болсаң – жетерсің мұратқа, жаманмен жолдас болсаң – қаларсың ұятқа» деген мақалды, «Жаман дос жолдасын жолда қалдырар» деген мақалдарды «Екі дос», «Кедей мен бай» атты ертегі желісінен оқуға болады.

«Бай баласы мен жарлы баласы» атты қызықты ертегі арқылы еңбек адамның кез келген қиыншылықты жеңуге үйрететінін және өмірлік тәжірибесі арқылы жеңіске жететінін көреміз және «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деген мақалды дәлелдей түседі.

«Мақта қыз бен мысық» ертегісі өте тартымды, қызықты. Бұл ертегіде мақта қыздың досы мысық мақта қыздың тілін алмай қатығын төгеді де, оны қайтарып беру үшін көптеген сынаққа жолығып, көп қиыншылық көріп барып, қатықты төлей алады. Бұл жерде адамды әрбір іс қимылына жауап беруге, үйренуге қателік тәрбиелейді.

Қазақ халқының салт-санасы мен ата-бабасынан келе жатқан дәстүрін өз бойындағы ерекше қасиеттерін талантымен, дарындылығымен, өзгелерден ерекше табиғи қабілеті арқылы биіктерден көрсеткен. Қасиетті ертегілер арқылы тәрбие берген, салт-дәстүрін сол қалпында сақтап қалған. Сонымен қатар еліміз егемендік алғалы мемлекеттік тілде сөйлеуіне, бұл қасиетті ертегілердің халық ауыз әдебиетінде ең маңызды орын алатыны сөзсіз екенін салыстырып көрсету.

Халқымызда «Ізденген жетер мұратқа» деген сөз бар. Яғни, әр нәрсені білуге талпынып, білімнің тереңіне бойлау-дамуды кемелдікке жеткізеді, рухани байытады. Дүние жүзі балалары «Ол кім?», «Бұл не?», «Неліктен?», «Қайда?», «Қашан?» деген сұрақтарға жауап іздеп, бір тыным таппайды. Олардың осылайша ізденімпаздық танытуы табиғи заңдылық. Қазақ халық ертегілері – тәрбиенің айнымас көмекші құралы, олар бізге түсінікті тілде өмір туралы, қиын жағдайлардан шығу жолдарын көрсетеді. Ертегілер өмір бойғы тәртібімізді, қарым-қатынасымызды қалыптастырады,шыдамдыққа, қайсарлыққа, болашаққа міндеттер қойып, соған жетуге үйретеді. Ертегі ойлау қабілетін, қиялдауға да көп септігін тигізеді.

2.2. Ағылшын халық ертегісіне жалпы талдау жасау.

Ресей, Германия және Франция елдеріне қарағанда Англияда ертегілерді жинақтау және жазып алу жұмыстары әлдеқайда кеш басталған. Ағылшын халық ертегілерінің алғашқы топтамаларын жинақтау XIX ғасырдың соңында басталған. 1854-1916 жылдар арасында ең алғашқы ағылшын халық ертегілерінің жинақталған екі томы Джозеф Джекобсқа тиесілі болған.

Ағылшын фольклор үйірмесінің президенті Джозеф Джекобсқа ағылшын халық ертегілерін жинақтау өте қиынға түсті, өйткені ертегілердің көбісі ұмытылып кеткен еді. Германиялық ағалы-інілі Гриммдер, Франциялық Шарль Перро немесе Ресейлік А.Н.Афанасьевтер сияқты Джозеф Джекобс ертегілерді әдеби өңдеуден өткізбеді. Ол өзінің алдына ертегілерді өз тыңдаушыларына халық қалай жаратқан болса, солай жеткізуді мақсат етіп қойды. Көптеген прозаиктерді, ақындарды және драматургтерді қанағаттандырған нәрсе ағылшын халық ертегісінің отандық фольклорға өте бай күйінде Англияға танымалдығы болды. ХIX-XX ғасырларда бұл жанр үшін өз ақындық шабыттарын тапсырған албандықтар қатарына: Чарлз Диккенс,Уильям Мейкпис Теккерей, Льюис Кэрролл, Эдвард Лир, Оскар Уайлд, Редьярд Киплинг, Беатрис Поттер и Памела Трэверс, Джеймс Барри, Алан Милн, Джон Толкин, Дональд Биссеттер болатын. Айнаның арғы бетінде болып келген Алисаның, Мэри Поппинстің, бақытты Ханзада мен Питер Пэннің, қонжық Винни-Пух және ізгі ниетті ергежейлілер образдарының дүниеге келуіне халықтан шыққан әдемі қиялдар негіз болған.

Басқа елдер сияқты Англияда да ертегілерге болған қызығушылық сонау романтизм заманынан бастап әр түрлі кейіпте қалыптасып келген. Жазушылармен бір сапта халық жаратқан образдарға қарсылық жасаған, бірақ өздері қиялмен жаратқан әлемдерін жөн көрген филолог-ғалымдар да еңбек еткен.Олар алғашқы дүниеге келген кейіпкерлерді мойындамау мақсатында көптеген Британдық фольклордың естеліктерін және алғашқы туындыларын жинақтап, олардың диалектикасы және этнографиялық өзгешеліктерін зерттеп шықты. Сонымен фольклорлық жазбалардың өңдеуге ұшыраған және алғашқы дүниеге келген туындылардың ортасында тағы бір жіңішке стилистикалық өңдеуге ұшыраған формасы пайда болды. Яғни, ертегілер алғашқы кейіпкерлерін сақтап қалған түрде жаңадан жазылды. Бұл арадағы ең үлкен еңбек баспадан басып шығарушылармен аудармашылардың еншісіне тиді. Аудармашылардың еңбектері халыққа ұнады. Өйткені ертегілерді оқып-түсіну оңай болу мақсатында аудармада жалпы ағылшын тілін қолданылды. Британия аралдарында халық ертегілерінің жинақталуы және дамуы ең күрделі тарихи кезеңге тура келді. Ол кезеңдегі халық ертегілерге, мифтерге және ондағы орындалған діни рәсімдерге сенген және дамытып барған. Осыдан христиандардың дүниетанымының басталуы қалыптасқан. Сол кездегі ертегілердегі кейіпкерлер, аңыз адамдар, жауыздар, мейрімді жандар, сиқыршылар, періштелер, су перілері, ойдан шығарылған аңдар халық арасында өмір сүруді жалғастыра берді. Ағылшын халық ертегілеріндегі жауыздарға қарсы күреске қиялдан туған алып батырлары, мейірімді жануарлар, құдайлар немесе жай ғана шаруалар кейпіндегі кейіпкерлер өмір сүрді. Мысалы: ағылшан халық ертегісіндегі адам жегіштерге және қара күштерге қарсы күресуші кейіпкерді жай шаруаның ұлы Джек деп таныстырылған. Джек өте күш-қайратты, еңбексүйгіш, мейірімді, адал және шыншыл болғандықтан, халықтың арасында мұндай адамдарды халық батырлары деп атаған. «Adventures of Jack the Giant-Killer» ертегісіндегі Джек өз Отанының азаттығы үшін күрескен революционеріне айналады Ағылшын халық ертегілеріндегі кейіпкерлер барлық кезде мұндай батырларға айнала бермей, кейде оларды шық бермес Шығайбай капиталистер кейпінде де таныстырылады. Мұндай кейіпкерлерді Англиядағы буржуазиялық капитализмнің дамуының бірінші кезеңіндегі капиталистерге теңейді. Мысалы: «Molly Whuppie» ертегісіндегі адам жегіш жауыз адамдарды алдаған қыз Молли және «Jack and the Beanstalk» ертегісіндегі Джек өздерінің жақын жуықтарына, дос-жарандарына сонымен қатар айналасындағы барлық адамдарға өздерінің ерлігімен бақыт сыйлайды.

Ағылшын халқына тән күлкілі кейіпкерлерді яғни юморды да осы ертегілерден таба аламыз. Ағылшын халық ертегісі барлық кезде байқаған болсаңыз, өте бақытты және баянды аяқталады. Ертегілердегі кейіпкерлердің ертегі соңында қайғы-қасіретке ұшыраудан аулақ болады. Ертегінің соңында ешқашан жаман мотивтерді қолданбайды. Мұның бәрі ертегі оқушыларының тәрбиесіне жақсы әсер етеді. Ертегідегі кейіпкерлер сияқты мақсаттарына жетуді армандайды.

Мысалы «The Cat booted» атты ағылшын ертегісіндегі «By stranger hands well to rake up a heat» деген мақалға назар аударайық. Бұл ертегідегі мысық ешқандай еліктеуге мысал бола алмайды. Өйткені, мысық өз мақсатына жету үшін кінәсіз жандарды алдайды. Өзін-өзі дөрекі көрсететін бұл мысыққа ешкандай еліктеуге болмайды. Осы мысалдан келіп шыққан қорытындыда жоғарыда назараударған мақаланың мағынасы «Өзгелердің қолымен өз пайдаңды жасау» деген мағынаны ұғуғаболады. Ал «Adventures of Jack the Giant-Killer» ертегісіндегі Джек, жай шаруаның ұлы, ертегідегі жауыз адам жегіштерге қарсы күреске түскенде алғашқыда тек марапат туралы ойлаған, ал ертегі соңында ол бостандық үшін күресетін нағыз халық батырына айналады. Ертегіні оқыған балаларды бас кейіпкер айбындандырады, оның әрекеттерін жан-жақты талқылап дұрыс бағалай бастайды және бала өзіне қажетті жақсы және дұрыс тәрбиені алады. Жамандықпен жақсылық, қорлықпен зорлық, өтірікпен шындық, сүйіспеншілікпен жеккөрушілік ешқашан жауапсыз қалмайтындығына бала көз жеткізеді.

Ертегідегі келесі қарап шығуды қажет ететін тағы бір қасиет — ол ізгі сезім тәрбиесі. Тәлім-тәрбие жұмысында ізгілікке жетелейтін сезімдер ертегіде ешқашан соңғы рөлді ойнамайды. Сол себепті оны оқыған бала ертегі кейпкерлерін өздерінің туыстарындай, өзіне ең жақын адамындай жақсы көреді және оған еліктейді. Қорытынды Ертегі баланың өмірінде маңызды рөл ойнайды.

Ертегі баланың рухани әлемін, Отаншылдық тәрбиесін, өз халқының өткенін қадірлеуін, адамгершілік тәрбиесін, қоғамға деген сүйіспеншілігін нығайтады. Ертегі бала тілінің дұрыс дамуына әсер етеді. Ой-қиялын, қоғамға деген көзқарасын, өнер тапқыштығын дамытуда ертегінің орны өте маңызды.

Ертегі арқылы атадан балаға мұра болып келе жатқан ақыл-кеңестерді, мақал-мәтелдерді, әдет-ғұрыптарды жеткізе аламыз. Ертегі оқу арқылы тарихта сақталып қалған құнды ақпараттармен танысамыз. Білімді, мәдениетті, жан-жақты дамыған жас ұрпақ тәрбиесінде ертегінің орнын ешбір шығарма баса алмайды деп санаймын.

Кейбір персонаждар өзіндік жаман, жақсы қасиеттері арқылы салғастыру арқылы анықтала алады. Мысалы: Ағылшын халық ертегілеріндегі кейіпкерлер барлық кезде мұндай батырларға айнала бермей, кейде оларды шық бермес Шығайбай капиталистер кейпінде де таныстырылады. Мұндай кейіпкерлерді Англиядағы буржуазиялық капитализмнің дамуының бірінші кезеңіндегі капиталистерге теңейді. Мысалы: «Molly Whuppie» ертегісіндегі адам жегіш жауыз адамдарды алдаған қыз Молли және «Jack and the Beanstalk» ертегісіндегі Джек өздерінің жақын жуықтарына, дос-жарандарына сонымен қатар айналасындағы барлық адамдарға өздерінің ерлігімен бақыт сыйлайды [3, 175б.].

тәрбиесіне жақсы әсер етеді. Ертегідегі кейіпкерлер сияқты мақсаттарына жетуді армандайды.

Бұл екі ертегіде де ата мен әженің балаларының болмауы. Олардың баланы зарығып күтуі. Армандарының орындалып, балалы болуы. Екі отбасының балаларының басқа балалардан ерекшелігі олар өте кіп-кішкентай болатын. Олардан көз жазып қалу өте оңай еді. Сондықтан да бұл екі кішкентай балалар көптеген қиыншылықтар мен кедергілерге тап болады. Ертегі соңында екі кейіпкерімізде отбасына аман-есен, оралып, бақытты ғұмыр кешеді.

Бұл екі ертегіде де ұқсастықтар өте көп. Екі ертегіде кедей қызға хан үйленеді. Екі ертегіде де қыз қолынан бәрі келеді деп алдайды. Хан оны тексеру мақсатында тапсырма береді. Қыз не істерін білми дал болып отқанда адам да емес, жануарда емес, жәндікте емес бір мақұлық келіп қызға көмектесетінін айтады. Тек қана бір шарт қояды. Егер мақұлықтың атын тапса жайына қалдыратынын айтады, ал таппаса өзімен бірге алып кететінін айтады. Қыз неше түрлі есімдерді айтып таба алмайды. Бірақ хан жорыққа кеткенде әлде бір мақұлықтың әндетіп өз есімін айтып отырады. Қыз осылайша мақұлықтың есімін біліп алады. Мақұлық келіп, оның есімін айтқан кезде мақұлық жоқ болып кетеді. Осылайша, қыз бен хан баққытты өмір сүрген екен.

1-ші ,«Саған ертегілерді оқу ұнайды ма»? деген сұраққа 16 оқушы «ия» деп,ал 7 оқушы «жоқ» деп жауап берді.

2-ші, «Сен әлі де ертегілерді оқыйсың ба?» деген сұраққа 16 оқушы «ия» деп,ал 7 оқушы «жоқ» деп жауап берді.

3-ші ,«Ертегілердің адам өміріндегі орны» а) тәрбиелік ; ә) халықтың дәстүр-салтын насихаттау; б) ойын-сауық; в) әлем тарихын тану.

Үшінші сұрақ бойынша оқушылар ертегінің маңызы қандай деген сұраққа қызығушылығы -60 %, тәрбиелік мәні - 20%, халықтың дәстүр-салтын насихаттау-12%, әлем тарихын тану -8% екендігін көрсетті.

4-ші, «Ағылшын халық ертегілерін білесің бе?» деген сұраққа 75% «жоқ», ал «25%» деп жауап берді.

5-ші сұрақ: «Саған қандай ертегілер ұнайды?»

Бесінші сұрақ бойынша сыныптың 5 оқушы тұрмыс – салт ертегісін (21%), 6 оқушы жануарлар туралы (26%), 12 оқушы қиял-ғажайып ертегі (53%) түрін ұнататындығын айтты.