Оқулық 10-сынып 1-бөлім Е. С. Дүйсенханов, С. А. Щеглов, Д. Ханин, А. М. Фазылжанова, А. А. Сейтенова Алматы, 2019

«SHYMBULAK» КЕЙСІ
Б
із сіздермен ба 
ға 
құрумен байланыс-
ты  кейбір  мә селе лерді  қа рас ты р-
дық  — ба ға деген не екенін, ба ға 
белгілеу үшін қандай тәсілдер 
бар екенін білдік, ба ға құру 
құ ры лым ымен,  ба ға  саяса-
ты  мен  стра тегия лармен 
таныстық. Бүгін біз осы 
ұғымдардың барлығын 
Алматы да ғы  «Шымбұлақ» 
тау шаңғысы курортын да ғы ба ға белгілеу қыз ме-
тін ің  мысалында  қа рас ты рамыз.
Жағ дай ды оңайлату үшін курорт жолаушы ла-
ры ның гондольды жолды пайдаланудан алатын 
пайдаға ғана назар аударатын боламыз. Сонымен, 
курортта вагондары бар гондольды жол жұ мыс 
істейді, соның арқасында жолаушылар «Медеу-
ден» «Шымбұлаққа» дейін және одан әрі Талғар 
асуына дейін жүр е алады. Билет құнына не кіреді? 
Оған жол құрылысына шы ғын дар кіреді — тірек-
терді , фунику лер дің (қиын трассаларда адамдар-
ды тасымалдауға арналған арқанмен тартылған 
вагонша ла ры бар рельсті көлік құралы) барлық 
жүйесін, вагоншаларды және т. б. сатып алу. жер 
бе тін е  зерттеу  жүр гізу  және  жаб дық ты —  тіректер 
мен фуникулерді монтаждау, құрылысшылар мен 
басқа да мамандардың еңбекақысы, содан кейін 
жолды пайдалануға байланысты барлық шы ғын-
дар: электр энергиясы, профилактика, қыз мет 
көр се туші персоналдың еңбекақысы және т.б. 
енгізеді. Жол іске қосылғаннан кейін вагонша-
лар оның қаншалықты жүктелгеніне және онда 
бос орын бар-жоғына қарамастан, өз ба ғыт ымен 
шеңбер бойынша жоғары көтеріп және керісінше 
төменге түсіреді. Сон-
дық тан  курорт  ие ле рі нің 
алдында жолды барынша 
тиімді пайдалану мен билет 
сатудан өз пайдасын алу 
үшін вагоншаларды ба-
рынша жүктеу міндеті тұр.
Ба ға ны 
белгі леу 
кезінде курорт ие-
лері қандай қағи-
дат 
тарды басшылыққа алады? Тау шаңғысы 
ку рорты  —  маусым дық  биз нес  болған дық-
тан, біз мұнда шекті пайдалылық теориясы-
мен танысуымызға тура келеді. Оның негізінде, 
та уар немесе қыз мет құны нақты сәтте клиент ке 
қан шалықты ол маңызды болатынына байланыс-
ты болады. Бұл демалыс, мереке және жұ мыс 
күндері, сондай–ақ маусымдарға байланысты  — 
қараша айынан сәуір айына дейін (қар болған 
кезде және адамдар мұнда шаңғы тебуге келген 
кезде) және сәуір айынан қараша айына дейін 
(қар болмаған кезде және Қазақстан тау ла ры на 
барғысы келе тін жаяу туристер мен шетелдіктер 
курорттың  клиент тері  болады)  бір  қыз мет тің  ба-
ға сын  өзгертуге  мүм кін дік  береді.
Дәл осыған байланысты күндізгі ересек абоне-
мент жұ мыс күндері 6500 теңге, ал демалыс және 
мереке күндері 9500 теңге тұрады, бірақ көр се-
тіле тін қыз мет барлық уақытта бірдей болып 
қала береді. Жұ мыс күндері ба ға ның төмендеуі 
демалыс күндері шаңғышылар ағынын азайтуға 
мүм кін дік береді  — адамдардың бір бөлігі өз 
сырғанауын апта ішінде өткізіп, аз төлейді. Осы 
арқылы арқан жолы (орысша  — канатная доро-
га) аптаның барлық күндері өз пайдасын алуды 
•  Экономикалық категория ретінде бағаның мәні мен қызметін түсіну;
•  Баға құру құрылымын сипаттауды үйрену;
•  Баға саясатының мәнін түсіну;
•  Баға стратегиясын ажыратуды үйрену.
32
127

Абонемент түрі
Демалыс және мейрам 
күндері
Жұ мыс  күндері
Күндізгі ересектерге арналған офлайн/онлайн
9500 тг / 8075 тг
6500 тг / 5525 тг
Күндізгі балаларға арналған офлайн / онлайн
4500 тг / 3825 тг
3000 тг / 2550 тг
Күндізгі жастарға арналған офлайн / онлайн
9500 тг / 8075 тг
3000 тг / 2550 тг
4 сағатқа есептелген ересек офлайн / онлайн
8500 тг / 7225 тг
5500 тг / 4675 тг
Балаларға есептелген 4 сағаттық офлайн / онлайн
4000 тг / 3400 тг
2500 тг / 2125 тг
Жастарға есептелген 4 сағаттық офлайн / онлайн
8500 тг / 7225 тг
2500 тг / 2125 тг
Жаяу ересектерге арналған офлайн / онлайн  — 
балаларға арналған офлайн / онлайн  — жастарға 
арналған 
3500 тг / 2450 тг — 1500 тг / 1050 тг — 2500 тг
Талғар асуына дейін жаяу ересектерге арналған оф-
лайн / онлайн — балаларға арналған офлайн / он-
лайн — жастарға арналған
4000 тг / 2800 тг — 2500 тг / 1750 тг — 3000 тг
Шыны едені бар кабинкалар
4000 тг
Маусым дық абонемент 10.09-23.09 ересек  — бала-
лар — жастар 
220 000 тг — 115 000 тг — 160 000 тг
Маусым дық абонемент 26.11-09.12 ересек  — бала-
лар — жастар
290 000 тг — 150 000 тг — 210 000 тг
жалғастырады, ал курортта сырғанау ағынын 
бақылау мүм кін дігі пайда болады.
Енді біз өз ресурсынан  — гондольды жолдан 
пайда алу үшін «Шымбұлақ» қандай ба ға стра-
тегия ла ры н  пайдаланатынын  қа рас ты рамыз.
«Серпінді»  және  «бә се ке лі»  стра тегия  бұл 
жағ дай да қажет емес, себебі «Шымбұлақ»  — ең 
ірі және қалаға жақын орналасқан тау шаңғысы 
курорты.  Бұл  жағ дай да  ол  бә се ке лес терге 
бағдарланбай,  на рық та  ба ға ны  көтере  алатын 
айқын бә се ке лік артықшылыққа ие. Керісінше, 
бә се ке лес тер  «Шымбұлақ»  ба ға  саясатына  икем-
деле отырып, өз ба ға сын орнатады.
Бұл  жағ дай да  «шы ғын дар  стра тегия сы»  және 
ба ға ларды төмендетуді басқару ең оңтайлы болып 
табылады.  Бұл  жағ дай да  компания  клиент тер дің 
түрлі  санаттарының  қажеттіліктерін  қа на ғат тан-
ды ру үшін кейбір шарттарды өзгерте отырып, өз 
өнімі нің әр түрлі ба ға сын белгілейді. 2018-2019 жж. 
тау шаңғысы маусымы үшін өзекті «Шымбұлақ» 
қыз ме тін  тарификациялауды  қа рас ты райық.  «Оф-
лайн» белгісі билет сол орында касса да сатып 
алынғанын, «онлайн» — курорттың Интернет-сай-
ты арқылы алдын ала сатып алынғанын білдіреді.
Сіз маусым, клиент тің мәртебесі (ересек, сту-
дент, бала), апта күні, сырғанау уақыты және т.б. 
сияқты көр се ткіш терді негізге ала отырып, бір 
қыз мет тің  ба ға сы  қаншалықты  өзгеше  болаты-
нын көріп отырсыз. Мұндай әртүрлі тарифтеу 
қажеттілігі неге туындағанын толығырақ қа рас-
ты рып  көрейік.
Егер 100% деп біз касса да сатып алынған ере-
сек билеттің ба ға сын алсақ (9500 теңге), онда 
әрбір ба ға ның кемуі — пайданың жоғалуы болып 
есептеледі. Неге «Шымбұлақ» өз түсімі нің бір 
бөлігін жоғалтуға барып отыр?
Касса да және сайт арқылы сатып алынған 
билет  арасын да ғы  айыр ма шылық  касса да ғы  ке-
зекті азайтуға мүм кін дік береді, бұл клиент тер-
дің  қажеттіліктері нің  қа на ғат тануына  және  о лар-
дың осы жерге қайта оралуына әкеледі. Сонымен 
қатар, билет терді сайт арқылы сатып алу үшін 
128
2
-бөлім. 
Заманауи жағдайдағы кәсіпкерлік

курорт клиент тері арнайы пластикалық картаны 
сатып алуы тиіс. Оның бір реттік құны — 2000 тнг. 
Осылайша, курорт осы пластикалық карталарды 
сату арқылы пайданың бір бөлігін алады.
Демалыс және жұ 
мыс күндері сырғанау 
арасын да ғы  ба ға  айыр ма шылығы  демалыс  және 
мереке күндері курортта адамдардың тым көп 
болуын болдырмауға (клиент терге тау баурайын-
да сығылыспай ыңғайлы болу үшін), сондай-ақ 
жұ мыс күндері арқан жолының жұ мыс ын өтеуге 
мүм кін дік  береді.
Ересек терді ң , жастар мен балалар тарифтері-
нің  арасын да ғы  айыр ма шылық  та быс тың  бір 
бөлігін алып жатса да, ақырында, тиімді болып 
табылады. Ата-аналар, бәлкім, балалар үшін 
толық құнын төлегісі келмейді, бірақ ба ға ның 
төмендеуі оларға ақшаны оңай жұмсауға мүм-
кін дік береді. Сонымен қатар, курортқа келген 
балалар нұсқаушылар (инструкторлар) мен жаб-
дық 
тарды жалға алу клиент 
теріне айналады, 
өйткені о лар дың өз шаңғысы жоқ және олар әлі 
де қырдан сырғанау кезінде өзін сенімді сезін-
бейді.  Осылайша,  ба ға да ғы  айыр ма шылық  басқа 
ілеспе қыз мет тер дің құны есебінен өтеледі.
Толық билетті төлеу үшін жеткілікті қа ра жат ы 
жоқ жастар халықтың ең белсенді бөлігі болып 
табылады. Сон дық тан құнын төмендетіп, курорт 
қайта-қайта келе тін тұрақты клиент терді тарта 
алады. Ал уақыт өте келе ересектер санатына 
ауысып, «Шымбұлақта» сырғанау әде тін е ие бо-
лып, оларды бұрын тартуға жұмсалған барлық 
шы ғын дарды  өтейді.
Бұл ретте сырғанағысы келмей 
тін 
, бірақ 
«Шымбұлақ» немесе Талғар асуына көтерілгісі 
келе тін жаяу туристер қа лып отыр. Олар бұл 
жолды жаяу немесе қоғам дық көлік  — құны 800 
теңге болатын «Медеуден» жүр е тін экологиялық 
маршруттарды пайдалана алады. Олармен бә-
се ке лес у үшін курорт сырғанауға арналған або-
ненттермен салыс тыр ғанда соншалықты жоғары 
емес ба ға белгілейді. Клиент тер өздерін ұтыста 
сезінеді және маршрутқа отыру үшін ұзақ кезекте 
тұрудың қажеті жоқ.
Клиент 
тер сондай-ақ жоғары жайлылық 
қыз ме тін таңдай алады және шыны еден және 
барлық жағынан толық шолуы бар кабиналармен 
көтеріле алады. Қыз мет тартымды болып, ол өз 
кезегінде курортқа қосымша пайда әкеледі.
Сонымен бірге, сайып келгенде, науқан дық 
маусымда абонементтер қосымша пайда табуға 
мүм кін дік  береді,  ал  о лар дың  ба ға сы  курорттың 
жүктелу уақытына байланысты өзгереді (қаңтар 
айына жақынырақ бол са соғұрлым қымбат, ба ға-
ның шарықтау шыңы жаңа жыл дық мерекелерге 
келеді). Абонементті сатып алғандардың көбісі 
оны толығымен пайдаланып «сырғанап таста-
майды». Себебі абонементтер атаулы, яғни олар-
ды басқа біреуге беруге немесе сатуға болмайды, 
сон дық тан курорт оларды сатудан өз пайдасын 
алып отыр.
«Шымбұлақ» мысалында біз дұрыс қол да ныл-
ған ба ға стра тегия сы қаншалықты тиімді бола-
тынын және ба ға қа лып тастыру барынша тиімді 
жұ мыс істеуі үшін қанша факторларды ескеруге 
болатынына көз жеткіздік.

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: