11.1-кесте. АҚ капиталының безбенделген
орташа құнының есебі
Қаражат көздері
|
|
Қаражат
|
көздерінің
|
Баланс
|
пассивіндегі
|
|
|
орташа құны %-бен
|
дереккөздің
|
үлесі
|
|
|
|
|
(бірлік үлесінде)
|
|
Жай акциялар
|
|
40
|
|
0,5
|
|
|
Артықшылықты
|
|
20
|
|
0,1
|
|
|
акциялар
|
|
|
|
|
|
|
Корпорациялық облига-
|
25
|
|
0,05
|
|
|
циялар
|
|
|
|
|
|
|
Кредиторлар
|
|
10
|
|
0,20
|
|
|
Банктердің
|
қысқа
|
23
|
|
0,15
|
|
|
мерзімді кредиттері
|
|
|
|
|
|
Барлығы
|
|
-
|
|
1,0
|
|
|
КБОҚ=40х0,5+20х0,1+25х0,05+10х0,20+23х0,15= 28,7%.
Тəуекелдік тұрғысынан КБОҚ капиталға салынған пайда мен ақша мөлшерінің қауіп-қатерсіз бөлігі ретінде анықталады. КБОҚ тұжырымдамасы жан-жақты əрі бірнеше калькуляция жүргізуді болжайды. Сондықтан күнделікті тəжірибеде банктік пайыздың мөлшерлемесін КБОҚ деп қабылдайтын жеделқабыл-əдіс пайдаланы-луы мүмкін. Мұндай тəсіл қисынды, себебі инвестиция нұсқаларын таңдаған кезде инвестиция пайдалылығының болжалды нұсқасы кре-дит үшін төленетін орташа пайыздық мөлшерлемеден жоғары болуы тиіс. Алайда, ол кəсіпорынның дивидендтік саясатын ескермейді.
11.3. Капитал құрылымын оңтайландыру
Капитал құрылымын оңтайландыру корпорация қаржысын басқару үдерісіндегі ең күрделі рəсімдердің бірі.
Капитал құрылымын оңтайландыру үдерісі:
бірнеше кезеңдегі капитал құрамын талдау;
капитал құрылымын анықтайтын факторларды бағалау сияқты тізбектілікпен жүзеге асырылады.
Осы факторларды ескере отырып, капитал құрылымын басқару екі негізгі міндетті шешуді:
меншікті жəне қарыз капиталды пайдалануда қолайлы үйлесімді анықтауды;
қажет болған жағдайда ішкі жəне сыртқы капиталды тартуды қамтамасыз етуді болжайды.
Мысал: Корпорация қолында 110 млн теңге капиталы бар жəне қарыз қаражат тарту есебінен сату көлемін ұлғайтуды болжамдайды. Активтердің пайдалылығы 30%-ға тең, кредиттің ең төмен пайыздық ставкасы 15%-ға тең. Капиталдың қандай құрылымында меншікті капиталдың пайдалылығы артатындығын анықтау қажет.
11.2-кесте. Келтірілген көрсеткіштерді есептеу нұсқалары
Көрсеткіштер
|
І
|
ІІ
|
ІІІ
|
IV
|
V
|
VI
|
VII
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Меншікті капи-
|
110,0
|
110,0
|
110,0
|
110,0
|
110,0
|
110,0
|
110,0
|
тал (млн теңге)
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Қарыз
|
0
|
27,5
|
55
|
110,0
|
165,0
|
220,0
|
275,0
|
капиталдың
|
|
|
|
|
|
|
|
көлемі (млн теңге)
|
|
|
|
|
|
|
|
3. Капиталдың
|
110,0
|
137,5
|
165
|
220,0
|
275,0
|
330,0
|
385,0
|
жалпы көлемі (1
|
|
|
|
|
|
|
|
жол + 2 жол) (млн
|
|
|
|
|
|
|
|
теңге)
|
|
|
|
|
|
|
|
4. ҚК/МК
|
0
|
0,25
|
0,5
|
1,0
|
1,5
|
2,0
|
2,5
|
берешектерінің
|
|
|
|
|
|
|
|
коэффициенті,
|
|
|
|
|
|
|
|
үлестері,
|
|
|
|
|
|
|
|
бірліктері
|
|
|
|
|
|
|
|
5. Активтердің
|
30,0
|
30,0
|
30,0
|
30,0
|
30,0
|
30,0
|
30,0
|
пайдалылығы, %
|
|
|
|
|
|
|
|
6. Кредит үшін
|
15,0
|
15,0
|
15,0
|
15,0
|
15,0
|
15,0
|
15,0
|
төленетін ең
|
|
|
|
|
|
|
|
төмен пайыздық
|
|
|
|
|
|
|
|
мөлшерлеме, %
|
|
|
|
|
|
|
|
7. Сыйақыны
|
0
|
15,0
|
15,5
|
16,0
|
16,6
|
17,0
|
17,5
|
есептегендегі
|
|
|
|
|
|
|
|
кредиттік
|
|
|
|
|
|
|
|
тəуекелдік үшін
|
|
|
|
|
|
|
|
төленетін ең
|
|
|
|
|
|
|
|
төмен пайыздық
|
|
|
|
|
|
|
|
мөлшерлеме, %
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8. Кредит үшін
|
330
|
41,25
|
49,50
|
66,00
|
82,50
|
99,00
|
115,50
|
төленетін пайыз-
|
|
|
|
|
|
|
|
ды есептегендегі
|
|
|
|
|
|
|
|
бухгалтерлік
|
|
|
|
|
|
|
|
пайда (3*5 жол)
|
|
|
|
|
|
|
|
171
9. Кредит үшін
|
0
|
4,125
|
8,25
|
16,50
|
24,75
|
33,00
|
41,25
|
төленетін
|
|
|
|
|
|
|
|
пайыздың сомасы
|
|
|
|
|
|
|
|
(2*6 жол), млн
|
|
|
|
|
|
|
|
теңге
|
|
|
|
|
|
|
|
10. Кредит
|
33,0
|
37,125
|
41,25
|
49,50
|
57,75
|
66,00
|
74,25
|
үшін төленетін
|
|
|
|
|
|
|
|
пайыздың сомасы
|
|
|
|
|
|
|
|
есептелмейтін
|
|
|
|
|
|
|
|
бухгалтерлік пай-
|
|
|
|
|
|
|
|
да (8*9 жол), млн
|
|
|
|
|
|
|
|
теңге
|
|
|
|
|
|
|
|
11. Пайдаға
|
0,15
|
0,15
|
0,15
|
0,15
|
0,15
|
0,15
|
0,15
|
салынатын салық
|
|
|
|
|
|
|
|
мөлшерлемесі,
|
|
|
|
|
|
|
|
бірлік үлесі
|
|
|
|
|
|
|
|
12. Пайдаға салы-
|
4,95
|
5,568
|
6,187
|
7,425
|
8,662
|
9,90
|
11,137
|
натын салықтың
|
|
|
|
|
|
|
|
сомасы (10*11
|
|
|
|
|
|
|
|
жол), млн теңге
|
|
|
|
|
|
|
|
13. Таза пайда (10-
|
28,05
|
31,55
|
35,063
|
42,07
|
49,08
|
5,610
|
63,11
|
12 жол), млн теңге
|
|
|
|
|
|
|
|
14. Меншікті
|
25,5
|
28,68
|
31,875
|
38,25
|
44,625
|
51,0
|
57,375
|
капиталдың таза
|
|
|
|
|
|
|
|
рентабельдігі
|
|
|
|
|
|
|
|
(13/1 жол), %-бен
|
|
|
|
|
|
|
|
15. Меншікті
|
0
|
3,188
|
3,1875
|
6,37
|
6,375
|
6,375
|
6,375
|
капиталдың таза
|
|
|
|
|
|
|
|
рентабельдігінің
|
|
|
|
|
|
|
|
таза өсуі, %
|
|
|
|
|
|
|
|
Кестеде көрсетілгендей, меншікті капиталдың таза рентабельдігінің ең үлкен өсімі 6,375 жоғарыдағы нұсқадан алынған. Əрі қарай бұл көрсеткіш көрсетілмейді, себебі берешек коэффициентінің оңтайлы мəні 1-ге (110/110) жетеді. Бұл жерде жаңадан қарыз алу орынды. Аталмыш көрсеткішті арттыру үшін жасалу қажет жағдайлар – кредит үшін төленетін пайыздық мөлшерлеменің орташа мəніне қатысты ак-тивтер рентабельдігінің мəнін арттыру. Дəл осындай жоғары нəтиже нұсқада алынды, осыған сəйкес, аталмыш көрсеткіштерді пайдалана отырып, көп нұсқалы есептерді жүзеге асыру меншікті капиталдың таза рентабельдігінің өсімін жоғарылататын капиталдың оңтайлы құрылымын анықтауға мүмкіндік береді.
Корпорация капиталының құрылымын оның құнын төмендету критерийі бойынша оңтайландыру КБОҚ-ны нұсқалы есептеу мен қаражат тартудың əртүрлі жағдайындағы меншікті жəне қарыз қаражатты шекті бағалауға негізделеді.
Мысал: АҚ шаруашылық қызметін жүзеге асыру үшін 60 млн теңге көлемінде актив қалыптастыру қажет. Дивидендтердің бол-жанып отырған ең төмен 10% мөлшерінде кəдімгі акциялар 15 млн теңгеге сатылуы мүмкін. Олардың сатылу көлемінің əрі қарай ұлғаюы дивидендтік төлемдер мөлшерінің ұлғаюын талап етеді. Кредиттің ең төменпайыздықмөлшерлемесі15%.Капиталдыңқандайқұрылымында оның безбенделген орташа құнының өлшенген ең төмен орташа мөлшеріне қол жеткізілетінін анықтау қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |