Негізгі капиталды инвестициялау ұғымы, түрлері жəне инвестициялық үдерісті қаржыландырудың көздері

Негізгі қорлардың ұдайы жаңғыртылуын инвестициялау арқылы жүзеге асырылады.

Инвестициялар – компанияның активтерін жəне табыстарын арт-тыру мақсатындағы ұзақ мерзімді қаржы шығындарының, еңбек жəне материалдық ресурстарының жиынтығы.

Тікелей инвестициялар – өндірістік жəне өндірстік емес арналымдағы негізгі қорларды құруға жəне ұдайы өндіріске салынған салымдар. Тікелей инвестициялар негізгі қорларды салу, кеңейту, ма-шиналар, құрал-жабдықтар, көлік құралдарын жəне т.б. сатып алу арқылы жүзеге асырылады. Жоғарыда аталғандардың барлығы капи-тал салымының құрылымы ретінде қарастырылады.

Қаржылық инвестициялар шығындары басқа кəсіпорындардың жарғылық қорына үлестік қатысуы арқылы бағалы қағаздар портфелін қалыптастыру болып табылады.

Венчурлық инвестициялар – салынған қаражаттардың жылдам өтемділігіне есептелген қаражаттар. Тəуекелді капитал салымда-ры тəуелсіз кіші инновациялық фирмаларды қаржыландыру жаңа технологияларға байланысты зеттеулер жүргізу барысында орын ала-ды.

Инвестициялық қызметтің субъектілеріне: инвесторлар, тапсы-рыс берушілер, жұмыс орындаушылары, инвестициялық қызмет объектілерін пайдаланушылар, қаржылық сипаттағы заңды тұлғалар, соның ішінде шетелдік заңды тұлғалар да, сондай-ақ мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар жатады. Инвесторлар меншікті, қарыз жəне тартылған қаражаттарын инвестиция салымдары ретінде жүзеге асы-рады жəне олардың мақсатты пайдалынуын қамтамасыз етеді.

Инвестициялық қызметтің объектілері: барлық экономика сала-ларында қайта құрылған жəне модернизацияланған негізгі қорлар, бағалы қағаздар, мақсатты ақша салымдары, ғылыми техникалық өнім

Мемлекет инвестициялық үрдістерді реттейді, ынталандырады жəне арнайы даму институттарын құрады:

1. 
   Ұлттық Инвестициялық Қор – ұлттық экономиканың барлық са-лаларын қолдау жəне дамыту мақсатында;
   

2. 
   Ұлттық Инновациялық Қор – инновациялық жобаларды ынта-ландыру мақсатында;
   

3. 
   Мемлекеттік Сақтандыру Компаниясы – тауар мен қызметтер экспортын қолдау, саяси жəне реттеуші тəуекелдерді сақтандыру мақсатында;
   

4. 
   Қазақстанның Даму Банкі – экономиканың шикізаттық емес секторында қызмет ететін кəсіпорындарды кредиттеу көлемін ұлғайту мақсатында.
   

Мемлекет келесі инвестициялық преференциялар арқылы инвестициялық үдерісті реттейді жəне ынталандырады:

1. 
   Инвестициялық салықтық преференциялар – тіркелген активтерді инвестициялау көлеміне байланысты анықталатын 5 жылдан төмен мерзімге беріледі.
   

2. 
   Кеден баждарынан босату – бір жыл ішінде импорттық құрал-жабдықтар бойынша жүзеге асырылады.
   

3. 
   Мемлекеттік заттай гранттар – инвестициялаудың 30% мөлшерінде жүзеге асырылады.
   

Инвестицияларды қаржыландырудың көздеріне меншікті, қарыз жəне тартылған қаражаттар жатады.

Қаржыландырудың меншікті көздеріне амортизация – қызмет ету мерзімі ішінде активтердің амортизациялық құнын жүйелі қайта бөлу сипатындағы тозудың құндық сипаты.

Амортизациялық аударымдардың əдістері:

б) жеделдетіп есептен шығару əдісі:

Негізгі құралдардың құны бойынша амортизацияны бірқалыпты (түзу сызықты) есептеу əдісі оның пайдалы қызмет уақытына жəне салықтық заңнамамен бекітілген амортизацияның шекті нормасына негізделген.

Мысалы: активтің бастапқы құны 30000 теңге, жойылу құны 3000 теңге, активтің қызмет ету мерзімі 12 жыл.

А= (30000-3000)/12=2250/12=187.5.

А=(12000-1000)/500000=0.22 көшірме х 110000=2420/12ай=201,67 – айлық амортизация.

А=(12000-1000)/10000=1.1т/сағ х 1900=2090/12ай=174,17– айлық амортизация.

1. 
   Қалдықты сандардың жиынтығы бойынша (кумулятивтік əдіс) есептен шығару əдісі есептік коэффициентті анықтаудан тұрады, мұнда бөлгіш пайдалы қызмет жылдарына, ал бөлінгіші кері реттегі қызмет ету мерзімінің соңына дейінгі жылдар санына тең.
   

Мысалы:дизельдікқұрылғыныңқызмететумерзімі5жыл.Бастапқы құны 10000 теңге, жойылу құны 1000 теңге, онда коэффициентінің бөлгіші 15 (1+2+3+4+5) тең болады, 15 кумулятивті сан болып табыла-ды. Əр жылдың есептік коэффициенті 5/15, 4/15, 3/15, 2/15, 1/15 тең.

10000-1000=9000 амортизациялық құн.

Қалдығын азайту жолымен есептеп шығару əдісінде аморти-зация нормасы екі еселенеді жəне əрқашан тек қалдық құнға ғана қолданылады. Мысалы, активтің бастапқы құны 10000 теңге, жойылу құны 1000 теңге. Тұрақты амортизация нормасы 20% (тікелей əдісте), онда жеделдетілген амортизацияда коэффициенттің 2 екенін ескерсек, бұл норма 40 % құрайды жəне қалдық құнның тіркелген мөлшері бо-лып табылады.

Қнқж=Қб+Қ*К/12-Қ₁(12-К)/12, мұндағы

Қб – жоспарлы жылдың басындағы негізгі құрал-жабдықтардың бастапқы құны;

Қ₁ – жоспарлы жылда істен шыққан негізгі құрал-жабдықтардың құны;

• 
  –жоспарлыжылдағыжұмысістейтіннегізгіқұрал-жабдықтардың толық ай саны;
  

Инвестицияны қаржыландырудың меншікті көздеріне сондай-ақ кəсіпорынды ұйымдастыру кезіндегі жарғылық қор қаражаттарының капиталы жатады.