Оқулық Алматы, 013 Әож 911. (075. 8) Кбж 26. 82 я 73 м қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Оқулық»

 
98 
құндылықтары  әртүрлі  екендігіне  назар  аударамыз.  Топырақ 
биотаның 
– 
микроорганизмдердің, 
омыртқасыздардың, 
балдырлардың, жоғары сатыдағы өсімдіктердің және басқа да тірі 
организмдердің  өмір  сүру  ортасы  болып  табылады.  Сондықтан 
топырақтың қасиеттері мен ондағы үдерістердің тәртіптемелері* 
топырақ  жамылғысының  өмір  сүру  ортасы  ретіндегі 
ерекшеліктерін  едәуір  мөлшерде  анықтайды.  Қолданбалық 
жағынан  табиғи  жүйедегі  топырақ  түзілу  үдерісінің 
заңдылықтарын  анықтаудың  ерекше  қызықтығы  және 
маңыздылығы  бар.  Белгілі  бір  климаттық  белдемге  жататын 
нақты  аумақ  үшін 
R
 
шамасы  салыстырмалы  түрде  тұрақты 
болып  табылатыны  және  топырақ  түзілу  үдерісі  мен  топырақ 
жамылғысының  ерекшеліктері  тығыз  байланысты  екендігі 
белгілі.  
Өсімдіктер  мен  топырақтың  сыртқы  ортаның  жағдайларына 
қоятын  талаптарын  суреттеу  міндетін  уақыттың 
i
 
сәті  үшін  бір 
себепші  шарттардың  үлгісін  жасау  арқылы  шешіп,  одан  соң 
оларды  көп  себепші  шарттарды  үлгілерге  құрамдас  бөліктер 
ретінде  кіргізуге  болады.  Ол  үшін  сынақтық  өлшемдердің 
себепші  шарттары  ретінде  (
R
) 
себепші  шартын  аламыз,  сонда 
өсімдіктердің  және  топырақтың  өнімділігін  келесі  функциялар 
арқылы бағалауға болады:  
 
∫
=
)
(
R
Y
  
және   
∫
=
)
(
R
П
 
 
Бұл  ауылшаруашылық жерлерінің  өнімділігін интегралдық 
көрсеткіштер  мен  критерийлердің  көмегімен  мөлшерлік  бағалау 
мүмкіндігін береді. 
Уақыттың 
i
 
сәтіндегі  сыртқы  ортаның 
j
 
себепші 
шарттарына  қойылатын  талаптарды  суреттейтін  есепті  құрудан 
бұрын, келесі белгілеулерді енгіземіз: 
max
/
)
(
Y
i
Y
R
S
=
  - 
сыртқы 
орта жағдайларының 
R
 
себепші шарттары бойынша оңтайлылық 
дәрежесі  (өсімдіктердің  салыстырмалы  өнімділігі),  мұнда 
i
Y
- 
өсімдіктердің ағымдағы өнімділігі,  max
Y
- 
өсімдіктердің әлеуетті 
өнімділігі,  ол  күн  энергиясын  пайдалану  деңгейіне  байланысты 
анықталады; 
max
/
)
(
П
i
П
R
П
=
  - 
сыртқы  орта  жағдайларының 

 
99 
R
 
себепші  шарттары  бойынша  оңтайлылық  дәрежесі 
(топырақтың салыстырмалы өнімділігі), мұнда 

жүктеу/скачать 3,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: