Оқулық Алматы «Атамұра» 2018 (ХVІІІ-ХІХ ғасырлар) ҚазаҚстан тарихы

7
жіті назарында болды. Ресей Қазақстан мен Орта Азияға 
назарын күшейтті. Қытай мен Ресей империясы Қазақ 
хан дығы мен Жоңғария хандығы сияқты көшпелі мемле-
кеттердің әлсіреуіне мүдделі болды. Жалпы алғанда, бұл 
кезде шегаралық аймақта өте күрделі де қауіпті жағдай 
қалыптасты. 
XVIII ғасырдың басында Қазақстан аумағына қауіп 
төндіріп тұрғандар
Еділ 
қалмақтары 
Жоңғарлар 
Башқұрттар 
Орал 
казактары 
Сібір 
казактары 
2. Жоңғар мемлекетiнiң құрылуы.
 1635 жылы Батыр 
қонтайшы бас таған Жоңғар хандығы құрылды. Ол Қа-
зақстанның  оңтүстiк-шығыс  жағында  едi.  1640  жылы 
жоңғарлар «Да лалық жарғы» деген атпен әскери және 
азаматтық  заңдар  жинағын  шығарды.  Жоңғар лар дың 
бiрлiгi нығайды, әскери күш-қуаты арта түстi. Әскердегi 
тәртiп күшейтілді. Майдан алаңын тастап кеткендерге 
мал-мүлiктiк айып салынды. Сатқындар қатаң жазала-
нып,  өлiм  жазасына  кесiлдi.  Соғыс  жағдайы  кезiнде 
жоң ғарлардың  әрбiр  рулық  тобы  өте  қысқа  мерзiмнiң 
iшiнде жауынгерлiк бiрлiк күшіне айналып шыға келдi. 
Жоңғар хандығы жауынгерлерiнiң жалпы саны 100 мың-
ға дейiн жететiн қуатты атты әскер шығара алатын едi. 
Жоңғар әскерiнiң қатарында мылтықпен қаруланғандар 
да  болды.  ХVIII  ғасырдағы  немiс  ғалымы  И.  Геор ги: 
«Олар мылтықтарын аттан түсiп ататын», –
 деп жазды.
Жоңғарлар соғысуға ма шықтанған  едi. Оқ-дәрiнi селитра мен күкiрттен 
өздерi қолдан жа сап алатын. Олардың қолынан қылыш, сауыт, дулыға 
және бас қа қару-жарақ түр лерiн жасау да келетiн. ХVII 
ғасырдың аяғына  қарай жоңғар ларда бiлтелi мылтық пай-
да болды. Жоңғарлар тiптi зеңбiрек жасау ды да үйренiп 
алды. Зеңбiрек құюды оларға тұтқын бо лып қолға түс-
кен  швед  Иоган  Густав  Ренат  үйреттi.  Жоңғарлар мен 
шегаралас  жат қан  мемлекеттердiң  аумағында  жүрiп, 
құпия ақпараттар жинау мен айналысатын тыңшылар жүйесi құрылды.
анықта!
Жоңғар мемле-
кетінің күшеюіне 
әсер еткен жағ-
дайлар.
анықта!
Иоган Густав Ре-
нат жоңғарларға 
қалай тұтқынға 
түсті? 
Сыртқы жаулар дың 
қазақ же рі не басып 
кіру інің себебі неде 
деп ойлай сыңдар?
8-беттегі картадан 
Қазақ стан аумағына 
кімдер қауіп төнді-
ріп тұрға нын көрсет. 

8

жүктеу/скачать 9,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: