ОҚулық Атыраулық заманауи жазушылардың қазақ және орыс тілдеріндегі шағын прозалық жинағы

Бір күні мен ұйқыдан зәре ұшып ояндым да өз атымның жоқ екенін сезіндім.
Мен кіммін?
Мен бұл лашыққа қалай кірдім? Менен басқа мұнда кімдер тұрады?

Және де, сұраққа жауап ретінде, лашыққа бақандай кісі енді. Әлде адам, әлде айуан.

Оның түрін бір қарағаннан сипаттай алмайсың да. Бір сөзбен айтқанда Сұмдық.
Ол ұстаның қолдарына ұқсас қысқаштарымен менi иығымнан ұстап алды да, аяғыма тұрғызды.
Ол түсініксіз бұрмаланған тілде менің есімімді сұрады.
Менің есіме өз есiмім жадымда жоқ екені түсті және жауап ретінде тек қолымды жайдым.
Адамның бетіне онша ұқсай қоймайтын оның тұрпатына кекесін күлiмсiреуге ұқсас бiрдеңе пайда болды.
Ол майысып қалған темір үйiндiсін еске түсiретiн өзінің кеуде тұсын түртіп, дәл сондай темір дауысы- мен былай деді: «НИК».
Ал сосын, кенет менiң кеудеме де түртіп қалып, онысымен менің кеудемді тесіп жібере жаздап былай күрілдеді: «ТЕЛЬ». Тель болса, Тель болсын. ЕШКІМ атты мырза атанған жақсырақ ғой.
Айтпақшы, мырза туралы. Ник, бастапқы барлық дөрекi әңгімесіне, қарым-қатынасына қарамастан бір түрлі жылы шырайланды және өзінің менің құлым екенін сездірді. Ол:
- Ник - құлНИК, Тель – мырзаТЕЛЬ,- дегенде бір түрлі күлкілі болып кетті.
Менiң мүлдем «беймәлімсіздік» жағдайымда бiреудің мырзасы болу маған әдiлетсiз көріндi. Сондықтан мен бiздiң белгіленген қатынастарымыздағы оның әрекеттерiн бірден қабылдай алмадым.
- Тель мырза емес, Ник құл емес, Тель және Ник - до- стар, - бұл ретте қауiптiлiкпен достықты бекiту үшiн өз қолымды берiп тұрып, бiздiң жағдайымызды мен осылай белгiлеуге талаптандым. Бiрақ Ник адам нанғысыз нәзiктiкпен менiң қолымды алды және өзінің зiмпаралы бетiне оны үйкеледі.
- Ник - құл, Ник - шәкіртНИК, Тель - мырза, Тель - ұстазТЕЛЬ.

Однажды я проснулся и с ужасом обнаружил отсут-

ствие своего имени. Кто я?

Как я попал в эту лачугу?
Кто здесь кроме меня обитает?
И, словно ответ на последний вопрос, в хижину вва- лился огромный детина. То ли то человек, то ли зве- рина.
Вид его с первого раза и не опишешь. Одним словом, это был Ужас.
Он схватил меня за плечи своими клещами похожими на руки кузнеца, поставил на ноги.
На каком-то ломаном языке он спросил, как меня зо-

вут.
Имени я своего не помнил и в ответ лишь развёл ру-

ками.
На его физиономии, мало напоминающей человече- ское лицо, появилось нечто вроде язвительной ус- мешки.
Ткнув себя в область груди, напоминающей груду ис- корёженного металла, он таким же металлическим го- лосом произнёс: «НИК».
А потом, неожиданно ткнув в грудь и меня, отчего чуть её не разорвал, пробасил: «ТЕЛЬ». Ну, Тель, так Тель. Всё же лучше, чем быть господином Никто.

Кстати, о господине. Ник, при всём грубом первона- чальном общении, и обращении со мной, как-то по- теплел и дал понять, что он мой раб. Смешно стало, когда он произнёс:
- Ник - рабНИК, Тель - господТЕЛЬ.

В моём положении абсолютного «неведомства» быть ещё и господином кого-то показалось мне несправед- ливым. Поэтому я стал сразу отвергать его попытки предназначения наших отношений.

- Тель не господин, Ник не раб, Тель и Ник - друзья,

- так я попытался обозначить наше положение, с опа- ской при этом подав свою руку, для скрепления друж- бы. Но Ник с какой-то невообразимой нежностью взял мою руку и потёр ею свою наждачную щёку.

- Ник - раб, Ник - учеНИК, Тель - господин, Тель - учиТЕЛЬ.

66 67

Мен ендi Никтің өжеттiк көрсетуін немқұрайлы қабылдадым. Менiң есiме бір кездерде мұғалім не оқытушы болғаным туралы бiрдеңелер түскендей болды. Иә, ал солай болсын. Мұғалiм, жарайды мұғалiм болсын. Бiрақ мен бiреуді қалай оқытамын, егер мен тiптi кім екенімді, менің қайдан, не білетінімді білмесем.
Бiрақ, бәрі бiр, бiреудің жанымда болғаны жаман емес, мүмкiн, мен туралы бiрдеңе еске түсер, жады- ма бір сiлтеме берер, менің мұнда қалай келгенімді түсіндірер.
Бiрақ менi Никпен болған қызу таныстық шаршатып жіберді, басым айналып кетті, сондықтан мен жатып қалдым. Мен жатқан күйімде өз басымды сипаладым, онда қатқан қанды сездiм.
Демек, мен жараланғанмын, сондықтан есімді жоғалттым. Мен табанда өзіме науқастың атын қойғаныма, басымда ойлау қабілетінің бар екеніне таң қалдым. Бұның өзі жадым қайта оралатыны- нан үмiт бере бастады, ал әзiрше ойлау қабiлетiн жоғалтпағаным да жетеді.
Бiрақ Ник қайда жоғалып кетті?
Ник жоғалмаған екен, ол әлде құлдың, әлде шәкірттің бе, әйтеуір өз қызмет бабындағы мiндеттердi орындап жүр.
Ол күйеден қап-қара болған қазаннан сорпаға ұқсас, буы бұрқыраған тамақ әкелді. Оны добал ойылған ағаш қасықтан нәзiк құштарлыққа ұқсас сезімін көрсеткендей болып, дедектеп маған осы сұйық асты бере бастады.
Сорпа әжептәуiр дәмдi болды, бiрақ мен тек 3-4 қасықты ғана жұта алдым. Менi барынша аштық емес, беймәлімсіздік тынышсыздандырды.
Бiрақ сұрақтарды ақырындап қою керек еді, кенет мен әрқалай келеңсiз жағдайға ұшырап қалармын.
- Ник, сен мұнда жалғыз тұрасың ба? - деп мен жұпыны лашыққа көз сала отырып сұрадым.
- Ә, жоқ! – деп күлімсіреп, мені әуестендіргендей бо-

лып саңқ етті.

- Біз енді екеуміз тұрамыз – деп көңілімді сәл бәсеңдетіп, бірақ мені сүйсіндіре отырып жауабын аяқтады.
- Ал, Ник мен мұнда қалай келдім? – деп мен шыдай алмай маңызды сұрақты қойдым.
Ник өзінің саусағын жоғары көтеріп, құрметпен әрі маңыздылықпен жауап берді:

Я уже как-то равнодушно принял упрямство Ника. Что-то в моей памяти щёлкнуло, словно напоминание о том, что я был когда-то учителем или преподавате- лем. Ну, да ладно, Учитель, так учитель. Но как мне учить кого-то, если я даже не знаю, откуда я, кто я, что я знаю?

Но, всё равно, неплохо, что кто-то есть рядом, может быть, он кое-что напомнит обо мне, даст какую-то за- цепку для моей памяти, объяснит, как я попал сюда.

Но бурное знакомство с Ником уже утомило меня, за- кружилась голова, поэтому я прилёг. Лёжа я ощупал свою голову, почувствовал на ней запекшуюся кровь.

Значит, я травмирован, поэтому-то и потерял память. Я тут же сам удивился своему диагнозу, присутствия логики в голове. Уже это стало подавать мне надежду на то, что память вернётся, а пока достаточно того, что не потерял способности мыслить.

Но куда пропал Ник?

Ник, оказывается, не пропадал, он выполнял свои служебные обязанности то ли раба, то ли ученика.

В чёрном от копоти казане он принёс дымящуюся пищу, наподобие супа. Из грубо вырезанной деревян- ной ложки он стал суетливо кормить меня этим ва- ревом, выказывая при этом нечто вроде нежной при- вязанности.

Суп был довольно вкусным, но я сумел проглотить лишь 3-4 ложки. Меня больше волновал не голод, а неведомость.
Но вопросы следовало задавать осторожно, вдруг я каким-то образом попаду впросак.