ОҚулық Атыраулық заманауи жазушылардың қазақ және орыс тілдеріндегі шағын прозалық жинағы
жүктеу/скачать 34,49 Mb.
|
- Күрестен бастаймыз, - деп бірден жауап берді ағайым, - кім менімен жекпе-жекке шығады? лей этой подставы, попросилась в посёлок на другую работу, не изложив начальству причину своего реше- ния. То есть попросту не пожаловалась на дядю. После отъезда поварихи козёл обрёл привычку бо- даться. Причём он бодал тех, кто в своих речах на- зывал имя Анастасии, будто заступался за неё и наказывал заговорщиков за неблаговидный и неспра- ведливый поступок. - Привяжи своего козла, а то мы пустим его на беш- бармак, - угрожали косари, поэтому дядя привязал его к колу, отпуская на волю лишь для того, чтобы он подчищал пятачок вокруг стола, постоянное место ку- рильщиков. Козёл постепенно угомонился, перестал пускать в ход рога, будто понял, что на привязи жизнь у него не ка- пуста и не табак. Да и самим косарям без Анастасии стало туго, а без её ежедневных с дядей словесных состязаний и вовсе скучно. Пока искали новую повариху, готовили те, кто как- то был знаком с кулинарией. Но остальные, недо- вольные качеством приготовленных блюд, ворчали и больше всего корили дядьку за его слишком плоскую выходку. Дядя не выдержал этих упрёков и в один из дней по- дался в посёлок. Никто не знает, как он уговорил Ана- стасию вернуться назад, но это произошло. Возвращение Анастасии было отмечено с широким размахом - дядя привёз с собой не только её, но и два ящика водки, чтобы загладить свою вину. На полевом стане был устроен грандиозный пир. Вод- ка лилась рекой, закуски было также вдоволь. Захме- левшие косари, изрыгая обычные простецкие шутки, оглашали бескрайнюю степь своим первобытным хо- хотом. И тут дядя, не удержался, чтобы не придумать новую забаву. - Вы всё время сталкиваете меж собой молодь, а са- мим посостязаться в удали и силе слабо? – бросил он клич в толпу возбуждённых мужчин. Сначала на- ступила пауза, каждый переваривал информацию по- своему. - А как? – решился спросить кто-то из толпы, – на ку- лаках или будем бороться?
50 51
Қайтадан тыныштық орнады. Тракторшының алып денесіне өзара көз салып, мұның өзін-өзі өлтіруге ба- румен бірдей деп шешкен секілді. - Сенімен тек қана Анастасия үйлеседі, - сен өзің айтып жүрсің ғой ол еркектердің жонын сындыруға шебер деп, - бір мұрынбоқ әзілмен құтылып кеткісі келіп. - Ал, олай болса, бір біріңмен күресесіңдер, ал мен төреші боламын, - деп, хабарлады ағайым, алдын ала бәрі осылай болатындығын біліп алғандай. Менің қамқоршыммен күреспейтіндіктеріне қуанып кеткен топ дуылдасып келісімдерін бері. - Ақмет, шық, шалғыншылар тобының өкілі боласың, сен де, күйеу бала, шөп байлаушылардың бригада- сын масқаралама, - деп менің ағайым басқару тетігін қолына ұстап үлгеріп. - Жарайды, жақсы, - деп үндемес айтып үлгерді, және ортаға шықты. Күйеу бала да, маған әлі күнге дейін кімнің күйеу баласы болғаны белгісіз, пайда болған аренаға ол шықты. «Қазақша-күрестің» ережесі қарапайым, - қарсыла- сыңның белбеуіне жабыс, ал ол сенікіне жабысуы ке- рек, - және де қолыңнан келсе оны құлат. Айқаса қалды. Айналғанда, аспанға шаң көтерілді. Көрермендер, жанкүйерлер екі лагерьге бөлініп, дауы- стап айқайлап, айтақтап жатты. Үндемес Ақмет күйеу баланы жерден жұлып алды да, кеудесімен денені жа- ныштап, жерге гүрс еткізіп лақтырып жіберді. Жеңіл- ген күрескер де өз өлермендігін көрсетті. - Бұлай болмайды, мен дұрыстап ұстап үлгермедім, қайтадан күресеміз, - деп ызаланған дауыспен айқа- йлап жіберді. - «Жығылған күреске тоймайды», - кәдуілгі далалық мәтелмен раунды қорытындылай отырып, естен кет- пестей болатын оқиғадан дәмеленіп отырғандай, төрешінің кезекті шешімін жариялады: «Мейлi солай- ақ болсын, күрессе, күресе берсін!» Ахметке қарсыласының жекпе-жекке шақыруы мен ойынның төрешілерінің шешімін қабылдаудан басқа ештеңе қалмады. Бірақ бұл жолы күйеу бала өзін ше- бер күресуші ретінде көрсете білді. Ахмет әзірге икемсiз оқталып құлаштап соғайын деп жатқанда, күйеу бала қарсыласының әлде көкiрек тұсынан, әлде шап тұсынан мықты соққы жасады. Үндемес тек уhiлеп үлгердi және сол жерде ауырсынып бүк түсіп қалды. - Соққы дұрыс болмады!- топтағылар айқайлай баста- ды. Снова наступила пауза. Примерившись к гигантской фигуре тракториста, видимо, каждый решил, что это предприятие подобно самоубийству. - С тобой может сладить только Анастасия, - ты же сам говоришь, что она мастер ломать хребты мужи- кам, - хотел отделаться шуткой какой-то сморчок. - Ну, тогда будете бороться меж собой, а я буду арби- тром, - заявил дядя, как будто он заранее знал, что так и произойдёт. Обрадованная тем, что с моим шефом им бороться не придётся, толпа дала своё шумное согласие. - Ахмет, выходи, будешь представлять команду коса- рей, и ты, зятёк, не осрами бригаду прессовщиков, - уже успел взять бразды правления в свои руки мой дядя. - Жарайды, хорошо, - выговорил молчун, и вышел в круг. Зятёк, правда, до сих пор мне не ведомо, чьим он был зятем, тоже вышел в центр образовавшейся арены. Правила «казакша-курес», борьбы по-казахски, про- сты, - хватайся за пояс соперника, а он должен схва- тить твой, - и вали его, если сможешь. Схватились. Закружились, поднимая пыль к небесам. Зрители и болельщики, разделившись на два лагеря, громко кричали, улюлюкали. Молчун Ахмет ловко оторвал зятька от земли и, поддав тело грудью, бро- сил, грохнув оземь. Побеждённый оказался настыр- ным малым. - Так не пойдёт, я не успел, как следует, зафиксиро- вать хватку, будем биться на кулаках! – кричал он воз- мущённо. - «Жыгылган куреске тоймайды», - «не насытить борьбой поверженного», - комментируя итог раунда обычной степной поговоркой и, видимо, предвкушая незабываемое зрелище, дядька, вынес свой очередной вердикт арбитра: «Так и быть, биться, так биться!» Ахмету ничего другого не оставалось, как принять вызов своего визави и решение рефери. Но на этот раз зятёк проявил себя как умелый кулачный боец. Пока Ахмет неуклюже замахивался, чтобы ударить по-крестьянски наотмашь, затёк нанёс противнику сильнейший удар в область то ли солнечного сплете- ния, то ли в пах. Молчун только охнуть успел и тут же согнулся от боли. - Нечестный удар! – закричали в толпе. 52 53
- Ер-азаматтың қасиетті жеріне! - Жоқ, iшке тура тиді! - Егер iшке болса, онда мен өзімдегі «әйел бақытын» кесіп берейін, мейлi Анастасия сендерге түскі асқа пiсiріп берсін! – деп бір сөз тапқыш шырылдады. - Бiз сендердің шабылған шөптеріңді ғана емес, өздеріңді де жаныштап тастадық! - Олай болса шығыңыз, бірге бір шығыңдар! – деп отқа май құйды ағайым. Ұрыс бастала кетті... Жекпе-жекке еттері үйренген әрі жиі бола бермейтін жағдайды сүйсіне бақылап тұрған тіркеушілер және олардың жәрдемшілері де тек тұра алмай, өз бригадаларының абыройларын қорғауға табанда тап бердi. Топтың ашынған ырықсыз сезімі жұғып кетті ме теке де оларға қарай шапты, өзінің сүзеген мүйiздер қайта есіне түскен болы керек. Тек қана Анастасия аузын ашып, не жасау керектігін, және кiмге не қылатынын бiлмей тұр. Өзінің арандатушылық әрекетінің шындыққа айналып бара жатқанына мазасызданған ағайым төбелеске өзі араласып, қолына іліккендерді шеңберден олай да, бұлай да лақтыра бастады. Олардың барлығының үстінен төнген Кинг Конг секілді, жекпе-жекшілерді екі қолымен қаңбақша лақтырды. - Болды! Қойыңдар! – деп арашалаудан әбден тер басқан әрі ентіккен ол бақырып жіберді. Топ тыныш- танып, қандарын және терлерін жуып, сүртiп жат- ты. Анастасиясының сасқалақтаған түрi татуласан кейіпке ауысты. Тек қана, теке тыныштана алмай жүрді, тағы бiреуді сүзiп жiберуге ұмтылыс жасап жүр, оны тосыннан ұйымдастырылған көріністің қоюшысы мен төрешісі мүйізінен ұстап, келесі жаққа лақтырып жібермей тұрғанда, ұстап байлап қойды. Бәрі тынышталған кезде, үстелді айнала отырып, татулықты нығайту үшін тартып отырғандай шылым- дарын бұрқыратты. - ЕҺ, керемет демалдық, - деп біреу болған оқиғаны қорытындылады. - Иә, ата-бабаларымыздың дәстүрі әлі ұзақ өмір - По мужскому достоинству! - Нет, попал прямо в живот! - Если в живот, то я готов отрезать своё «женское сча- стье», пусть Анастасия сварит её вам на обед! - виз- жал какой-то остряк. - Мы отпрессовали не только ваше скошенное сено, но и вас! - В таком случае выходите, стенка на стенку! - Подлил масла в огонь дядька. … Понеслась лихая сеча, до нокаутов, увечий, появись там Джеки Чан – отвезли б его к врачам! И не место было там даже злобным секачам! Уже прошедшие опыт боёв и восторженно наблю- давшие за необычным зрелищем прицепщики и под- собники прессовщиков, тоже не удержались и тут же бросились защищать честь своих бригад. Заражённый агрессивным инстинктом толпы ринул- ся в неё и козёл, вспомнив вновь про свои бодливые рога. Только Анастасия стояла, раскрыв рот, не ведая, что ей-то осталось и кому, что досталось. Встревоженный нешуточными последствиями своей провокации в битву вмешался и дядя, отшвыривая и вышвыривая из круга каждого, кто попадался ему в руки. Возвышаясь над всеми, как Кинг-Конг, он двумя руками отбрасывал бойцов, словно они были пёрыш- ками. - Болды! Баста! – вспотев и запыхавшись от разборки завалов, в конце концов, заорал он. Толпа угомони- лась, отмывала, вытирала кровь и пот. Ошеломлён- ный взгляд Анастасии сменился на умиротворённый. Только козёл не мог угомониться, и всё норовил бод- нуть ещё кого-то, пока и его, взяв за рога, не отбросил в сторону сценарист и арбитр этого импровизирован- ного представления. Когда все успокоились и, усевшись вокруг стола, за- дымили куревом, мне показалось, что кто-то пустил по кругу трубку мира. - Эх, славно отдохнули, - итожил кто-то происшедшие события. - Да, традиции предков ещё долго будут жить, - раз- 54 55
- Сен бүлік шығарғанды айтасың ба? - Жоқ, мен басбұзарлық пен жұдырықтасып төбелесудің жайын айтамын. - Иә, шапшаң ұрып, тез ес жидық. - Ал онда ән салайық, - деп Анастасия барлығының ортақ көңіл-күйіне араласты. - Степь да степь кругом… - деп созды ол, ал бұл еліктіріп әкететін әннің сөзі мен сазы есінде қалғандар қайырмасына қосылды. Барлығына ән салған хордың дауысына желден жайқалған шөп, және де кешкi оқиға мәнісіне қаныққан батып бара жатқан қоңыр қызыл күн де қосылғандай әсер етті. * * * Шөп шабуға мен каникул кезінде ағайым аяқ асты- нан қайтыс болып кетпей тұрғанда тағы да бір-екі рет барған болатынмын. Ол өмірден өткенде әжем былай бұйырды: - Олар бұл өмірде жұптарын жазбай жүретін, енді ана өмірге бірге кетсін, - ас беруге текені сойыңдар. Әрi-берiден соң оған тиісті заттардан ешкімге көлемі жағынан шақ келмейтін кирза етіктері ғана қалды. Оны мен ағайым ана дүниеде де шөп шабуды жалғастырып жүрсін, текеге темекінің тұқылын жеп қана емес, сонымен бірге карта ойынын үйретсін деп, ішіне шөпшапқыштың сынған тісін, ескі карттың ко- лодасын, тіпті шауып тастаған текенің мүйіздерін са- лып оның бейітіне апарып тастадым. Бұл адамның барлық өмiрлiк жолы және өмірге қызығушылықтары оның соңғы баспанасы тұрған жерге із қалдырған осы етікке сыйып тұрғандай. - Ты имеешь в виду потребление бузы? - Нет, я говорю о бузотёрстве и удали кулачных боёв. - Да, резво побились, быстро протрезвились. - А давайте теперь споём, - подладилась к общему на- строению Анастасия. - Степь, да степь кругом… - затянула она, а напев подхватили те, кто как-то знал слова и музыку этой чарующей песни. Всем показалось, что к поющему хору присоединились колыхающиеся на ветру травы, и насыщенный от вечерних происшествий багряный закат. * * * На сенокос во время каникул я ездил ещё пару раз, пока дядя скоропостижно не скончался. Когда он умер, бабушка повелела: - Они были нераз- лучны на этом свете, пусть уйдут вместе и на тот, - за- режьте козла на тризну. Через некоторое время из его принадлежностей оста- лись лишь кирзовые сапоги, непригодные по разме- рам ни для кого. Их-то я отнёс на его могилу, вложив в них сломанный зуб сенокосилки, колоду старых карт, да отрубленные козлиные рога, чтобы дядя и на том свете продолжал косить сено, научил козла, не только есть окурки, но и картёжной игре. Весь жизненный путь и круг интересов этого чело- века вместились в эти сапоги, отпечатавшие свой по- следний след на месте его последнего пристанища. 56 57
жүктеу/скачать 34,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|