ОҚулық Атыраулық заманауи жазушылардың қазақ және орыс тілдеріндегі шағын прозалық жинағы
жүктеу/скачать 34,49 Mb.
|
|
- Шатырға шық, ана албасты тұрбаны тағы бітеп тастаған секілді, - деп маған әжетайым тапсырма беретін. Ағайым өзінің жаңа келісін салтанатты түрде жаңа әзілмен бастайтын: ол тұрбаны не болса сонымен, ескі пиманың тілімдерімен, жыртылған шүберектермен бітеп тастайтын. Ал өзі көршi үйлердің бiріне қашып кетіп, менің шатырға өрмелеп шыққанымды, үсті басым күйе-күйе болып, тұрбадан оның тыққан қитұрқыларын шығарып жатқанымды бақылап оты- рып күлкіге батып, ішегі қатып отырған болуы керек. Мұны одан басқа ешкім істеуі мүмкін емес, өйткенi айналадағы жаңа жауған қардың үстінде тек қана Козла он приучил потреблять махорку, а потом и окур- ки, да так, что превратил его в наркомана. Двор наш был чист до неприличности - козёл подбирал, жевал и проглатывал не только окурки, но и пустые табачные пачки. Он ждал с утра дядю, чтобы ходить за ним по пятам и хватать налету остатки выкуренных папирос и си- гарет. Радовался от души, когда в доме появлялись гости, добрая половина которых были курящими. Он жирел от табака. Летом весь домашний скот отправлялся на выпас в степь, а этот был поселковым бродягой. Шёл к раз- личным конторкам и предприятиям, чтобы собирать свой никотиновый урожай. Так он избегал участи быть зарезанным, ибо все воспринимали его не как животное, а как дворника. На перемену в поведении козла бабушка особого вни- мания не обращала, но дядиных измывательств надо мной простить не могла. - Ты что сделал с головой ребёнка, хочешь, чтобы он стал слабоумным?! – с криком набрасывалась на него бабка. – Иди к себе домой и щёлкай по головушке сво- ей жёнушки, под черепом которой вряд ли есть моз- ги, коль не видели ни зги, когда выдали своё туловище за такое чудище! – поносила она и дядю, и свою дочь. Обиженный на тёщу дядя отчаливал к себе, а за ним увязывался и привязавшийся к нему козёл, так как его карманы воспринимал как постоянный источник сво- его пропитания. * * *
- Поднимись на крышу, кажется, этот албасты опять закупорил трубу, - давала мне задание Ба. Своё новое появление дядя венчал триумфальным приколом: он забивал трубу, чем придётся, кусками от старых валенок, тряпьём. А сам смывался куда-то за соседние дома, видать, хватался от уморы за живот, наблюдая, как я, вскарабкавшись на крышу и обмазы- ваясь сажей, вытаскиваю из трубы его проделки. Никто другой этого сделать не мог, так как на свежем снегу были видны только единственные по размерам
36 37
оның кирза етiктерiнің көлеміндей ғана із көрініп жатқан еді. Мұны оның артынан иті сияқты жабысып қалмай жүрген текенің іздері де куә еді. - Бұл оның маған өкпелегендегі ашуын алған түрі,- деп түсiніктеме беретін әжем оның бұл қылығын. Маған да оның жұмыссыз зерiгіп жүргені және бір нәрсені ермек еткісі келіп тұратындығы, оның өкпелегенінен де басым тұратыны түсiнiктi еді. Біршама уақыттан кейін әжем маған қарап былай бұйыратын еді: - Бар, шақыр оны, қатып қалған шығар. Шай дайын болды. * * * Ағайым кенттiң барлық iрi мекемелерiнде жала- қыларды беретін күндерiн бiлетін. Ол бұл күні карта ойнау жорықтарын iске асыратын. Ол қандай да бір жолмен жергiлiктi «ойынқұмарларды» өзінің құрған тұзағына қағып түсіре алатын. Мені өзімен бірге алып жүретін және бәріне мені өзінің тұмары, бойтұмары секілді таныстыратын, ішінен менен «катранның» нағыз шебері шығады деп үміттенген шығар. Ал теке болса сөз жоқ сол топқа жабысқан ерекше белгідей оған жабысып жүретін. Бір ойыншының үйіне жиналып, тек ойнап қана қоймаймыз, әдеттегідей ішіп-жеп жататынбыз. Ол кезде «бураны» ойнайтын едік, бiреулер оны түйенiң еркегінің атауына ұқсап тұрғасын ұлттық ойын деп те айтатын. Күнделікті өмiрде сылбыр жүретін ағайым ойын кезінде шырайланып кететін. Оның жыны қозғандай немесе шығармашылық шабыты келгендей көңiл күйге енетіндей еді. Оның икемсiз зор саусақтары және жап-жалпақ алақандары асқан шебердiң нақышты аспабына айналып кететіндей еді. Карталар оның қолынан шыбынның қантқа жабысқанындай айрылмайтын, және де олар қант салғыштың үстiнен бықыған шыбындар секілді ұшатындай. Ол мұқият та адал араластырып жатқандай, ал өзі жекелеген карталардың орнын қажеттi жерлерге қойып үлгеріп, астан-кестеннін шығарып араластырғандай толық бей-берекеттік елес туғызып, картаның колодасын гармошкадай созатын. Оның алақанынан колоданы кесу, мойынға арқан ілгенмен бірдей еді, - ол ептілікпен өзі бұрыннан келтіріп қойған түрге келтіре қоятын. Бұдан басқа, ойынның алдында оның бiрнеше жаңа колодаларды сатып алып, сосын оларды бір-бiрлеп бірде инемен, бірде ұстарамен асқан шеберлікпен на всю округу следы его кирзовых сапог. На это ука- зывали и следы копыт козла, который прилип к нему, как собака. - Это он возмещает свою обиду на меня, - комменти- ровала эту потеху бабушка. Мне тоже было понятно, что безделье, скука и желание забав брали верх над обидой. Через некоторое время, обращаясь ко мне, она приказывала: - Иди, позови его, замёрз, наверное. Чай уже готов. * * *
Брал меня с собой и представлял всем своим талисма- ном, оберегом, но в душе, наверное, надеялся, чтобы из меня вышел мастер «катрана». А козёл цеплялся к нему, как само собой разумеющийся атрибут ком- пании. Встречались, как правило, в доме какого-то игрока, где можно было не только поиграть, но и перекусить, выпить. Играли в то время в «буру», кто-то называл её даже национальной игрой по аналогии с обозначени- ем верблюда, самца-производителя. Флегматичный в обычной жизни дядя во время игры преображался. В него вселялось настроение наподо- бие бесовского возбуждения или творческого вдохно- вения. Его, казалось бы, неуклюжие огромные паль- цы и широченные ладони превращались в изящные инструменты виртуоза. Карты липли к ним, как мухи к сахару, и летали так же, как рой мух над сахарницей. Он растягивал коло- ду, будто гармошку, якобы тщательно и добросовест- но тасовал карты, создавая иллюзию полного хаоса в месторасположении отдельных карт, а сам же склады- вал их в нужную комбинацию. Подрезать колоду с его ладони было всё равно, что надевать себе петлю на шею, - он ловко создавал ка- жимость изменения расклада, а сам же при помощи «вальтировки», т.е. обратной подрезки лишь пальца- ми одной руки, приводил колоду в то положение, ко- торое уже заранее заготовил.
|