ОҚулық Атыраулық заманауи жазушылардың қазақ және орыс тілдеріндегі шағын прозалық жинағы
жүктеу/скачать 34,49 Mb.
|
| Көтеріліп келе жатқан күн қашанда менің құлынымды есіме түсіретін. Күн түстес болғасын, әрі шыққан күннің шаттығы бірден оны есіме түсіретін. Біз бір бүтін болатынбыз, тіпті адамдардан да мен мұндай өзара түсіністік таба алмадым.
Бірақ жылқы байлаулы тұратын ит емес, ол еркіндікте жүру керек. Сондықтан қатайып қалған құлынды бір үйір жылқыға қосты, қоштасарда мен жылаған болатынмын, мені ешкім жұбата алмаған еді. Менің құлынымнан айрылған сағынышыма, енді оның жоғалып кеткен күйініші қосылды. Әлі күнге дейін оның ұрланып кеткенін, әлде қасқыр жеп қойғанын ешкім білмейді. Он үш жасымда мені сенің атаңа күйеуге берді, мен тіпті тұрмысқа шығудың не екенін білмедім, өзімнің құлыныма деген махаббатымнан басқа махаббатты білмедім. Мен құлыныма деген махаббатымды өмір бойы ұмытпадым, сені құлыным деп атайтыным сондықтан. Мен он бала тудым. Олардың барлығы да менің баба- ма ұқсаған көк көзді болатын. - Расскажи что-нибудь о своей жизни, - часто просил я её. - Жеребёнок мой, судьба и жизнь моя не вместится в любой рассказ, хоть рассказывай их всю жизнь, - на- чинала, как всегда, она. - Я дочь известнейшего человека. Мой отец воспиты- вал меня свободной, как я тебя. Не помню, ходить ли стала я раньше или сидеть на лошади. Но помню, как впервые взяла в руку камчу, а потом саблю. В то время, когда я родилась, отец мой имел шесть сы- новей, но у него не было дочерей. Поэтому, наверное, когда родилась я, отец назвал меня Ханым, т.е. «Мой Повелитель».
Пробудившееся солнце всегда напоминало моего же- ребёнка. И цветом, и радостью. Мы были одним це- лым, никогда, даже с людьми я не нашла такого взаи- мопонимания. Но конь не собака на цепи, он должен расти на воле. Поэтому подросшего жеребёнка ввели в какой-то ко- сяк, я плакала при расставании, меня не могли успо- коить. Ко всей тоске от отлучения с моим жеребёнком прибавилось горе от пропажи. До сих пор никто не знает, украден он был или его съели волки. В тринадцать лет меня выдали замуж за твоего деда, я даже не знала, что такое замужество, не знала, что такое любовь, кроме любви к своему жеребёнку. Её я пронесла с собой всю свою бесконечную жизнь, вот почему и тебя называю жеребёнком. Я родила десять детей. Все они были зеленоглазыми, каким зеленоглазым был мой прадед.
20 21
Мені еркелетіп, еркіндікте өсіргендіктен, мен тұрмысқа шыққанда да еркіндікті жоғалтуыма көнбістік танытпадым, саған ұнамайтын, атаңмен ұрысысатын кездерім, сол еркін құстың жыры еді. …Қарғыс атқыр соғыс... Менің ұлдарым соғысқа кетті. Олардың әрбіреуін соғысқа аттандырып тұрып, мен жыладым. Күлкі мен шаттықта өссем де, мен жы- ладым. Олардың барлығы да менің құлыным секілді із-түзсіз кетті. Ауылға қара қағаз келе бастады, олар маған арналып келгендей, мен қорыққаннан қалшиып тұрып күтетінмін. Қаза тапқандар басқаларының ба- лалары, күйеулері, ұлдары болып шығатын. Бірақ мен құлындарымның не қаза болғаны, не қолға түскені туралы бір де бір хат, хабар алмадым. Мен: «Бұл, мүмкін, менің күн секілді құлынымның маңдайына жазылған тағдыр болар», - деп ойлайтынмын. Менің көзім күтудің зары мен азабынан жылай-жылай жа- стан суалды. Сенің әкеңнің, кенжемнің алдындағы ұлымның кезегі келді. Шындығында, ол менің барлық құлындарым- ның ішіндегі ақылдысы болды. Сенің әкең мұғалім болып жұмыс істеді, ауылдағы белгілі сауықшыл әрі қалжыңбас, ақылды әрі өткір тілді адам болды, барлығы оны осы қасиеттері үшін жақсы көрді. Мен оны қалай болса да тірі қалдырғым келді, ол үшін барлық қолымнан келгенін істедім. Бірақ қыранды ұяда ұстап тұра аласың ба? Маған ескертпестен ол майданға сұраныпты, содан шақырту қағазы келді. Бір қызығы менің жылағым келеді, бірақ көзімнен жас шықпайды. Ол қоштасар кезде қызық әңгіме айтып берді, мен жай ғана емес көзімнен жас шыққанша күлуге мәжбүр бол- дым. Менің құлынымды беймәлімділікке, қиян мен үрейге әкетіп бара жатқан бір жарым тонналық жүк машинасының шаңы ғайып болғанша мен қарқылдап күлдім. Бұл күлкі тек қана әзіл-оспақтың емес, соны- мен бірге қасіреттің де күлкісі екенін сезінгендіктен іркілдім. - Құлыным менің, саған айтайын, - деді Әжетайым, - күлкі – барлық пәлеге әрі дәрі, әрі тұмар, әрі дауа. Мен сенің әкеңді сол күлкі ғана сақтап қалды деп ойлауға мәжбүрмін. Денесі тыртық пен жараға толы болса да, ұлым таңқаларлықтай, күн секілді орден мен медальдары жарқырап, дәл сол кездегідей жүзіндегі күлкімен, қуанышымен оралды. Сол сәтке дейін мен Құдайға айрықша сене қоймайтынмын, ал міне Құдайдың өзі секілді менің тірі ұлым аспаннан түсе қалғандай. Мен үш жыл жыламаған едім, ал енді аспаннан құйған жаңбырдай еңірейін. Бірақ бұл жылағаным қуаныштың, әділдіктің, шаттықтың, өмірдің өлімді Меня растили избалованной, свободолюбивой, даже в замужестве я не смирилась с потерей воли, та ругань с твоим дедом, которая тебе явно не нравится, есть песнь вольной птицы. … Проклятая война… Мои сыновья уходили на фронт. Провожая каждого из них, я плакала. Плака- ла, хотя росла в смехе и веселье. Все они пропали, как мой жеребёнок. В аул приходили похоронки, с за- миранием сердца ждала, что они адресованы именно мне. Погибшими были другие дети, мужья, сыновья. Но я не получала ни весточки, ни известия о гибели или пленении моих жеребят. Думала: наверное, это и есть рок, предписанный судьбой моего солнечного жеребёнка. Глаза мои высохли от плача, плача тревог и мук ожиданий. Насупил черёд моего предпоследнего сына, твоего отца. Скажу, он был умнее всех моих жеребят. Отец твой работал учителем, был в ауле известным весель- чаком и балагуром, умником и острословом, его лю- били все и восхищались им. Любой ценой я хотела оставить его в живых, пред- принимала всё возможное для этого. Но разве сокола удержишь в гнезде? Не предупредив, он написал про- шение на фронт, и пришёл вызов. И вот, что удиви- тельно, я захотела плакать, но слёз не было. Он во время прощания рассказал какую-то байку, я была вынуждена не просто рассмеяться, а расхохо- таться. Хохотала до тех пор, пока не исчезла пыль от полуторки, увозившей моего жеребёнка в неиз- вестность, даль и страх. Осеклась, одновременно чувствуя, - этот хохот вызван не только юмором, но и горем. - Скажу тебе, жеребёнок мой, - произносила Ба, - смех – и лекарство, и оберег, и панацея от всех бед. Я вы- нуждена думать, что именно он уберёг твоего отца. Сын вернулся, как чудо, как солнце, сияя, орденами и медалями, всё такой же смешной, радостный, хотя и был весь в шрамах и ранах. До того момента я особо не верила в Бога, а тут моя живая плоть появилась, как сам Бог. Три года я не плакала, а тут, будто разразилось до- ждём само небо. Но этот плач был гимном радости, справедливости, торжества жизни над смертью. |