Келін боп түспей жатып әке-шешесімен китке тала- стыра келген осы қатын да жерден алып көрге ұрып болды-ау мұны. Үйірлі үш пәле соның сөзінен балалап шығады да тұрады. Қарашы енді… Әлгі барқыттай ғып илеп қойған шибөрінің екі терісінің бірін Астанада оқитын сіңлісіне салып, екіншісін етек- жеңі қырқыла бастаған өз пальтосының жағасына тағынып...
Астанадағы балдызынан осы ақпанда хат келген. «Ал- тыннан ардақты, күмістен салмақты Қапар жездемізге дұғай-дұғай сағынышты сәлем», – деп бастапты ха- тын тап бір бауыры шіріп бара жатқандай.
«Амандық болса, оқуымды тәмамдаған соң осы қалада қалмақ ойым бар», – дейді, тұп-тура ындыққа неге өтіп кетпейді? «Айтпақшы, ақ жезде, салып жіберген теріні алдым. Қып-қызыл боп құлпырып тұр екен. Тонымның жағасына салдырып ем, жайнап кетті. Өрттей-ау, өрттей! Көшеде, тіпті шетелдіктердің өзі тұра қалып қылшығын алақан жүгіртіп сипап, бас шайқап бітеді. Көзі бар дүние ғой, тағы да бір- екеуін салып жіберерсіз. Біреулерге уәде беріп қойып едім…» Көрдің бе, дәмесін...
- Темнота, что мне делать с тобой?! – Воскликнув свою излюбленную фразу и выпучив глаза, Жетес снова вынул из своего внутреннего кармана вчетве- ро сложенную бумагу. - Из космоса! Уставившись сверху, даже шевеление твоего пальца на ноге, видят они в зеркале. Подсчитывают и фиксируют все свои богатства. Вот так. Иначе, зачем они, затратив столько средств, с шумом и гамом пускают свои ракеты в кос- мос, думаешь, ищут там своих родственников?
Еще с того момента, как Жетес воскликнул: «Из кос- моса!», его указательный палец повис в воздухе. Ког- да стал поднимать свой взор, словно по ступенькам, увидел, что он остался в прежнем положении. До- шедший до существа проблемы Капар, почувствовав дрожь в руках и ногах, взмолился:
- Нижайше прошу, опусти эту свою штучку. Да про- пади пропадом эти шакалы, давай стелить постель и ложиться спать.
Вот, пёс с поганым ртом, а? Ты посмотри, что он ме- лет, загоняя душу в пятки. «Кто ты по сравнению с Саддамом Хусейном, который был у них, как бельмо в глазу и которого, словно визжащего корсака, вытащи- ли из норы, где он прятался? Прилетев лишь на одном вертолете, скажут: «Давай, Капар, одевайся. Не зна- ешь, оказывается, кто на самом деле хозяин шакалов, Карабаевич. Привяжем тебя к электрическому стулу. Опалим живьем. Ишь ты, ничтожество», – вот, так и сказал.
Спаси и сохрани!
Да и жена, в свое время рассорившая его с отцом и матерью из-за подарков, ещё не успев стать невест- кой в этом доме, теперь же готова загнать в могилу его самого. Вот, например... Одну из тех двух шкур, выделанных им, словно бархат, отправила к своей се- стре, обучающейся в Астане, а вторую нацепила на ворот своего пальто, рукава и полы которого уже по- трепались.
В январе этого года от сестры ее пришло письмо из Астаны. «Самый горячий привет Капару, нашему зо- лотому зятю, серебристому брату, по которому я силь- но скучаю», – так начиналось письмо, как будто от тоски по нему у нее разрывалось сердце.
Пишет: «Буду, жива, здорова, думаю, после оконча- ния учебы остаться в этом городе», – да денься хоть туда, откуда путь обратно заказан. «Кстати, золотой зятек, получила посланную вами шкуру. Оно пуши- лось, как красное солнышко. Нашила на свою дублен- ку, заблестела-то как! Как огонь! Как огонь! На улице даже иностранцы останавливаясь, погладив мех ладо- нью, качают головами. Вот это ценность, пришлите, пожалуйста, еще одну или две. Обещала тут кое-ко- му». Посмотри-ка на ее аппетит!
115 116
Бұл бір оңбаған желқабаз тұқым ғой. Ас танада жәйімен жүре ме, «Қош алақ та аңшы жездем бар, шибөріні қор ал ап ұс тайды, мұндай жаға тағы кім ге керек?» – деп жаһанға жар салып, әлгі шегі рт кесіне дейін адам деп қарайтын шетелді кте рдің көзінше найқ ала басып жүр ген-дағы.
Әлгі қатыны түскір де аяқ астынан Қанішкенге шау- ып… Мына шынжау иттің де жата қалмай тізесінің үстіне қайта-қайта қағаз жүгіртуі тегін дейсің бе? Американың жасырын уәкілі боп жүрмесін. Сонда да тегін жан беру оңай ма, көңілімен аспанды теуіп отырған мұны бірер сұрақ беріп тағы да байқастап көргісі келді.
– Жет есжан- ау, ақылы асқан аза матым- ау, айтшы өзің, сонда әлгі шибөрі ге малымы зды қан жоса ғып қырғызып қойып, тып-тыныш отыра береміз бе? Бұл мақұлық ола рдың байлығы б ол са, үстінен жонып жеп отырған ірілі-ұ сақты жандық бі здің күнкөріс нәпақамыз ем ес пе?
Жет ес шараяқ толы айранды бір жұтып, шет ке ығыстырып қойды. Келелі әңгіме ге енді кел гендей қ омданды.
– Сырты – түк, іші – боқ қайдағы малды айтасың? Олар өзіңді отырғызып қойып, құйрығыңның астынан мұнайыңды жым-жылас ғып сорып кетіп жатқан жоқ па, мұнайыңды! Өй, қазақ, соны неге ойламайсың?!
Қапар шошып, астындағы қызыл құрақ көрпеге қараған, бір шеті түріліп қалыпты. Қиюы қашқан есіктен бе, әлде құранды шынысы көп терезеден бе, әйтеуір салқын леп тұла бойын қуалап қалшыл қақтырып бара жатты. Десе де, ішкі үрейін сыртқы болмысымен бүркеп:
– Шамасы, дәті қатты ел-ау, – деп мына маңызды мәселеге өзінің қатысын сүйкейсалдылау ғып көрсеткісі кеп шамның пілтесін азайтып, жарығын әлсіретті.
– Ай тары бар ма? Олар бі здей ем ес, әрқайсысы Ата Заңын аузымен сүйіп ад ал б олуға ант бер еді. Әлгі Кілинтөнді біл есің ғой? – деп Жет ес сұқ сау сағын тө бесінен асырып барып қай та түсі рді.
Жамылғы көрпе ге тұмш аланып, кесер басы ғана қылқиып ж атқан Қ апар: «Шырамы тамын ғой», – деп күбі рлеп құтылды.
– Ендеше, Ақ үйдің төрінде отырған соның әлгі
Она же из никчемных, легкомысленных корней. Не может же в Астане ходить скромно, наверно, объяви- ла там всему миру, что в Кошалаке есть у нее зять- охотник, отстреливающий шакалов стаями, мол, под- ходи, кому еще нужны такие воротники, крутясь даже возле тех же иностранцев, считающих людей насеко- мыми.
Да и баба э та, че рт ее дери, нежданно в Ганюшкино п од алась... Да и э тот рыжий пёс, вм ес то то го, ч тобы л ечь, не зря переклады вает бумагу с колена на колено. Лег ко ли нежданно-негаданно превр атиться в же рт ву, надо еще раз, задав н ес коль ко вопр осов, прощуп ать э то го за го рдивше гося всезнай ку.
- Ау, Жетесжан, светлая ты наша голова, скажи-ка сам, мы, что, должны сидеть, сложа руки, пока эти шакалы не уничтожат весь наш скот? Если для них эти твари являются национальным богатством, то раз- ве мелкие или крупные домашние животные, которых мы, словно вырезку, только лишь частично потребля- ем в пищу, не являются жизненно необходимым для нас достоянием?
Жет ес, выпив з алп ом б ольшую чашу кефира, п ос та- вил пус тое бл юдо п од альше от се бя. При осанился так, как буд то п одошли к самой сути беседы.
- О ком ты говоришь, о какой-то вшивой и парши- вой скотине? Но разве они, посадив тебя самого на пустошь, не высасывают из-под тебя же нефть и не вывозят всю до капли? Нефть! Эх ты, казах, почему не думаешь об этом?!
Капар, испугавшись, глян ул п од се бя на пёс трую, сши тую из л ос кут ков п одстил ку, край которой о каз ал- ся п одогнутым. То ли из-п од рас тр ес кавшейся д вери, то ли из окна, собранно го из мн ожест ва сте кольных кус ков, сло вом, хол одные с труи во зду ха, про бежав- шись по всему тел у, зас тавили е го задр ож ать. Тем не менее, спря тав с вое вну треннее с ос тояние за с воим внешним вид ом и буркнув:
- П охоже, с трана э та сильна с воими традициями, – хо- тел он от вести нить раз го вора в иную от се бя с торон у. Убавив фитиль лампы, ослабил с вет в д оме.
- И не говори. Они не такие, как мы, каждый из них, целуя Конституцию, клянется быть честным. Знаешь же, этого... Клинтона? – Спросил его Жетес, вскинув свой указательный палец и снова его опустив.
Капар, за вернувшись в одеяло так, ч то лишь видна была толь ко голо ва, про бу рчав: «Имею пр едс та вле- ние», – спасся от очер едно го упре ка.
- Так вот, у него, сидевшего на троне в Белом Доме,
117 118
бәдік қыз бен көз қыспасы бар е кен. Аты кім еді қарбашаның? –М… Мо… Ма…
– Мә рзия, – деп Қ апар басын сопаң еткізіп суырып алды.
– Қайдағы Мә рзия? Қойшыбайдың қ атынын ойл ап алжып ж атсың ба?
Қ апа рдың көзі кілгіріп, басы қай тадан көрпе ге кіріп кетті.
– Моншақ ем ес пе?
– Мейлі, т есік моншақтың бірі. Тақтың буы шыд ата ма, Кіле кең пр езидент басымен с ол қарбашамен ой- н ап қойып… Бәйбіш есі менің үстіме қ атын ұс тайын де ген е кенсің, есі ктегі күліңді төріңе шашайын деп шыр салып… По- оу!
Әңгіме шибөріден аулақтаған соң көңілін демдеген аңшы мына жатысына ыңғайсызданып мәйкішең көпшігін қолтықтай кетті.
– Апырым-ай, үлкен жанжал шығыпты-ау!
– Айтпа. Әлгі қарбаша, «тоқал қылып қолыңа кіргізіп ал, оған билігің жетпесе осыған дейін ойнап- күлгеніңнің ақысын төле» деп…
– Содан?
– Кілинтөн бәйбішеден бата алмай жаутаңдап, екі ор- тада әлгі қарбаша, «мына әңгі абыройымды айрандай төкті, шеккен зиянымның пұлы мынандай» деп сотқа жүгіріп…
– Ой, масқара-ай!
– Масқараның кө кесі соңында. Бұл ш атақты халық естіп, у да ш у. Ер ке ктер жағы: «М алад ес, Кілинтөн, құ рт таған шыбыштың құйрығындай неме ге с ол ке- рек. Тіпті, бұл аз», – деп өре түре геліссін. Әйелдер б ол са: «Шіли істейтіндерің осы. Бәрің де ұрғашы зо рлайсыңдар. Ер ке кте рдің атынан Пр езидентті с от- тау керек», – деп ырғасып тұрып алсын. Кө кайыл қ атындарға д ауа бар ма?
– Соттады ма?
– «Садағаң кетейін, ел-жұ ртым, мына қызыл көз пәл еден со рлы басымды араш алай көріңдер», – деп зар еңіреп халқынан жылу жинаған. С ол қаржыны көңілд есінің алақанына құйып зорға құтылды.
– Заңы қатты екен.
был роман с одной вертихвосткой. Как ее, коварную, звали-то? М...Мо...Ма...
- Ма рзия, – Капар, вы сунув голо ву, вып алил невпо-
пад.
- Какая Марзия? Думая о жене Койшыбая, совсем свихнулся?
Капар, сузив глаза, сно ва спря тал голо ву п од одеяло.
- Не Моншак?
- Пусть буде т, в общем, одна из дырявых бусинок. Раз- ве на троне усидишь смирно? Хоть и был Пр езиден- том Били ке*, но, не сдержавшись, ус троил любовные игры с э той финти флюш кой. Е го за конная жена, уз- нав об э том, за катила самый нас тоящий с канд ал... Ч то было!!
Так как раз го вор ушел в с торону от ша калов, охотник, по веселев и п осчи тав, ч то леж ать в та кой позе н еудоб- но, о бло котился на п одуш ке.
- Вот это да, крупный дебош, видать, разгорелся.
- Не го вори. Э та ин триган ка выдвин ула требо вание: или возьми меня второй женой, а если на э то у те бя не х ватит воли, то гда з апл ати за с вои игрища...
- П отом?
- Клин тон, не решившись, пр оти вос тоять за конной жене, отби вался, ут верждая, ч то э та глупая ворона, вклинилась в е го семейные отношения. По беж ала в суд и, о го ворив е го, с тала требо вать денежно го воз- мещения мор ально го ущерба, тем самым выпл есн ула е го а вторите т, словно прокисшее м оло ко.
- Ой, ка кой кош мар!
- Э то еще ягненок, баран кош мара впер еди. Нар од, узнав об э том с канд але, заш умел. Мужс кая с торона вс тала за не го: « Мол одец, Билл, так и надо э той вер- тих вост ке, у которой п од х вос том, как у овцы, за ве- лись черви. Да же э то го мало», – за гол осили м ужики. Женщины же, за верещ али: «В се время вы этим- то и зани мает есь. В се вы насил уете женщин. Судить надо пр езиден та за всех м ужчин!» На том и с тояли. Раз ве м ожно сладить с упрямст вом женщин?
- Судили?
- В зм олившись: «Нар од мой, м оя с трана, спасите мою н есчастную голо ву от э той гол убо гла зой н апасти»,
– собрал пожертвования. Эти деньги, всучив в руки своей партнерше по амурам, еле-еле избавился от нее.
- Законы у них, смотрю, очень суровы.
119 120
– Елі бетіне қар ап отырған басшысын есек ке теріс мінгіз генде, ұлттық байлығына мылтық кезе генде рді не істемейді? Жаным- ау, әлгі қарбашаның аты… Тілімнің ұшында тұрғанын қарашы…
Шамның майы түгесілді ме, пілте басы қызарды. Көрпені тарс бүркеніп алған Қапар ойы әлем-жәлем боп біраз жатты. Әзер деп кірпігі желімденіп қамаса бастаған.
– Таптым! – де ген шынж ау сарының ащы айқайы құлағын жарып жі бере жа здады.
– Нені?
– Мо-ни- ка!
– Құры! Атаңа ғана нәлет!
С ол түні түс көріп шыққан. Саддам Ху сейін е кеуі Қош алақтың ақ шағылының арасында шаңытып жайдақ атпен қашып жүр е кен…
Ертеңіне орнынан маңдай әжімі батыңқырап, жағы суалып тұрды. Жеті мүшесі бір-бірін ауырсынғандай, шабан қимылдап киінді.
Басы қайқайып кет кен сүре ше геде іл улі тұрған мылтығы мен оқшан тайына қарағысы келмей көзін алып қашты.
Жет ес боз ала таңда ат танып кетіпті. Сы ртқа бетте- ген. Н аурыз кеп сере қа рдың кө бесі сөгіл генімен, кемпірш уақ жеткізер ем ес. Ауада шыңылтыр аяз бар. Біт еуде тұрған уақ жандығына шөп салайын деп, ай- ырын қ олына алды. Қадиша: «Қораның ішін қи мен сабаннан таза ртып, на маз оқығандай етіп кеттім», – деп еді. Рас е кен. Дөң геленіп қ алыпты. М алын жайғ ап біт кен соң да үйіне кіргісі келмей тү ртіне ктеп жүріп алды.
Әлгі шынжау сарының сайтанның сапалағындай сап ете түсіп, тып-тыныш тірлігін алақұйын етіп кеткенін қарашы. Заржақ неменің білмейтін сұмдығы жер астында. Баяғыда үгітші боп «Горбачев жасасын!»,
«Қайта құру жасасын!» деп ала қырды ат терлетіп ша- уып елдің зықысын алып еді. Мал баққан момын жұрт тап бір «Жасамасын!» деп қарсыласып жатқандай.
Горбачев тағынан тайғанда Жетестің де сөз ләмі лез- де құбылып сала берген. «Біліп ем тап осылай бола- рын. Қарға саңғып кеткендей бас қондырысының өзі ұнамайтын. Райса өзіміздің қыз ғой, татар ғой. Байы- на билік бермеді. Күйеу бала ынжық екен. Арандап
- Конечно. Если этот народ руководителя, избранного им самим, посадил на осла задом наперед, то, что го- ворить о тех, кто с ружьем в руках покушается на его национальное достояние? Черт побери, как же зовут эту чертовщину... На кончике языка вертится...
В лампе, ка же тся, с горел весь кер осин, кончик фити- ля покраснел. Капар, на глу хо накрывшийся одеял ом, д ол го леж ал, перебирая с вои мысли в уме. Толь ко было н ач али смы каться р есницы...
- Всп омнил! – Ра зд ался гр омкий визг ры же го парня, чуть ли не пробив перепонки ушей.
- Ч то?
- Мо-ни- ка!
Пропади! Че рт бы те бя побр ал!
Н очью ему приснился сон. Они вд воем с Саддам ом Ху сейн ом, п одни мая пыль ср еди белых п ес ков Коша- ла ка, отры вались от по гони на не оседланных лоша- дях...
Н ау тро вс тал с п остели с у гл убившимися морщинами на л бу и осунувшимися ще ками. Стал оде ваться, не- хотя, словно части тела ему п оменяли м ес тами.
Не желая видеть вин тов ку и п атрон таш, ч то ви сели на огр омн ом и зогну том г во зде, от вел от них с вой вз гляд.
Жет ес уехал еще с ранним расс ве том. Вышел на руж у. Хотя ма рто вс кая оттепель и рас секла снежный нас т, но он еще таять не н ач ал. В во зду хе с тоял з вонкий мороз. Взял в руки вилы, ч тобы п одбр осить сена для мел ко го с кота в о вчарне. Хадиша го ворила, ч то она вымела там п омет и с ол ому так, словно п очистила коврик для на маза. И впра вду было так. Как выбри тая голо ва, вы глядела о вчарня. П осле у хода за с котин кой д омой за ходить не хотел ось. Стал ходить по д во ру взад-впер ед.
Надо же, э тот рыжий пройд оха, с валившись на голо ву, словно му хобой ка шай тана, превр атил е го ра змерен- ную и ти хую жизнь в буран, да юл у, в зды мающую за собой пыль. То, ч то э тот везд есущий б ол тун не знае т, на верн ое, лежит п од землей. Ко гда- то, будучи аги та- тор ом, лишил всех по коя, в змыли вая лошадь и с кача по весям и д олам с кри ками-ло зунгами «Да здра вст ву- ет Горб ачев!», «Да здра вст вует пер ес трой ка!» Как буд то кто- то из с кото водов пр отивился власти э то го чело ве ка.
Ко гда же Горб ачев лишился трона, то тут же в кус слов Жет еса м омен тально переменился. «Зн ал, ч то именно так и случи тся. Не нравил ось мне, как вы глядела е го голо ва, буд то бы окрашенная п оме том, ис торгнутым вороной. Раи са- то хоть наша, все- таки татар ка. Не да-
121 122
қ алды», – деп бір садақада желдей есіп отырған.
Кешегісін ай тсаңшы…
Ғ аламда самыз, ше караны жоямыз, бәріміз құшақ тасып табы самыз дей ме, Алла, ит-ай, мұның құшағына кім зә ру боп отырғанын?..
Бір ғажабы, қанша ма «ақ шақыр» д есең де, мұның аузына ілік кен жа ман аттың келмей қ алғаны жоқ.
«Ішкені ұнамайды, бетіммен жер басып біттім», – деп жүріп Ельцинді де орнынан алып тынған жоқ па? Қойнынан қағазын жылтыңдатып қоймап еді, бұған да тықыр таянған да…
Қызыл тайыншаны қамаған шибөрі көздеп атар кез- де тым құрығанда қасқыр мен қарсақтай жалт беріп жоғалмай, қасқайып тұра берді-ау. Тек «мияу» деп да- уыс шығарған. Бұл: «Әй, Қапар, әліңді біл, құмырсқа, жолыңды біл», – дегені-дағы. Артыңда Америкадай елің тұрса, келсең кел деп қасқия қалмағанда қайтеді?!
Оқ пәршелеп кеткен екі басты кесіп лақтырып, терісін кергішке кигізген. Қан-сөлі тамып тұрған етті көміп тастауға қимай итаяққа сүйей салған. Құтжол шоқ басқандай ыршып түссін. Қыңсылап қыр асып қашып, үй маңын көрмей жүріп алды. Жеті қазынаның бірі ғой, ит те болса бір жаманатты сезген-ау.
Жас тай кеп кен қ ос теріні қанжығасына бө ктеріп Қаніш кен ге барған. Ондағысы қасқыр басына алты мың тең геден «байғазы» бер еді, шибөрі ге соның жар- ты ақшасын қи са да, аз нәпақа ма де ген ой. Ақ саймын деп ж атып-тұр атын а гент байғұсты тері мен ш уаш иісі қ олқаны атқан құрқыл тайынан тапты. Әншейінде мұны көр генде жайылып тү сетін со рлы кірпідей жиырыла қ алыпты. Қара тонның жағасынан басы көрін бей: « Жоғ алт! Жоғ алт көзін!» – деп сы рт айн ала бер ген.
Бұл қаңғыс та бар сұмдықты біліп, ішіне бүгіп тұрған болды…
Пәнде пақыр қашан да өз сорын өзі і здеп табады ғой. Айд алаға лақтырып кетпей, екі теріні дүние көріп, үйіне кері алып кеп барқыт тай ғып иле генін ай тсаңшы…
Түс ауа тоқал тамына кіріп шай қойған. Бірер кесемен
вала м ужу власт во вать. А зять же наш с вороньим п омё том на голо ве о каз ался н есмелым. П одд ался п од- с тре кательст вам», – го ворил он на одной из п оминок, изрыгая краснор ечие.
А, что сказать про вчерашнее...
В условиях конс олидации наций, ликвиди руем грани- цы, раскр оем д руг д ругу о бъятья, – так, ч то ли го во- рил, словно кто- то жаждет попасть в е го о бъятья...
Сам ое удивительн ое, как бы ему ни го ворили «пр ед- ре кай хорошее», но все то гнусн ое, ч то липло к е го ус там, п ос тоянно сбы вал ось. При го вари вая: «Не нра- ви тся, ч то он пье т, от стыда я готов ск возь землю про- валиться», – успо коился тем, ч то см естил и Ельцина. То, ч то он все время тряс с воей бумаж кой, вы таски вая из ка рмана ее, вид ать, не к доб ру и он, Капар, сядет в л уж у.
Ко гда готовился с трелять в ша калов, взявших в коль- цо буро го телен ка, то гда они не беж али, сл омя голо ву, как волки и кор саки, а с тояли, как в копанные. Лишь и зда вали з вуки, п охожие на мяу канье. На верн ое, эти- ми з ву ками они го ворили ем у: «Эй, Капар, знай с вою муравьиную дор ож ку, с вое м ес то». Ко гда за спиной та кая с трана как Амери ка, то гда не м удрено, ч то они вели се бя так вызы вающе.
...О тр езав д ве о безобра женные п улями головы, ш ку- ры н атян ул на распял ку. Мясо, исте кающее кровью и со ком, зары вать не с тал, п ож алел и бр осил в соб ачье корытце. Ку тжол вс кочил, как ошпаренный, словно нас тупил на у голья. Зас кулив, он сбеж ал к косо го ру, б оясь при близиться к д ом у. В се- таки, как го ворят ка- захи, соба ка одна из семи благ казны, вид ать, п очув- ст во вала ч то- то н едобр ое.
Д ве вы сушенные ш куры, при тор очив к седл у, по вез в Ганюшкино. Зная о том, ч то за одну ш ку ру уби то- го вол ка да ют премию в ш есть тысяч тен ге, рас счи- ты вал п олучить хотя бы п оловину за ша калов, все- таки, ка кой ни ка кой, а прибы ток. Хр омоно го а ген та по прием ке, который вс тр еч ал клиен тов лежа, нашел на е го складе, пропахшем зло вонием от ш кур и шер- сти. Обычно, хотя и м едленно, но при е го виде п од- ни мающийся, э тот н ечастный на э тот раз съежился. Не по казы вая головы из-за вор отни ка черной ш убы и взвизги вая: « Убери! Убери со всем!», от верн улся.
П охоже, и э тот пройд оха, зная всю э ту н апасть, дер-
жал ее в себе...
Н есчастн ое сущ ест во, как все гда, само на се бя на- водит бед у. Надо же, не выбр осив в голой степи, а, п осчи тав добр ом, при вез обр атно д омой, выделав их, словно бар хат.
Уже к обеду, войдя в свою лачугу, поставил чай. Вы-
123 124
тоқ тады. Көкірегінің басына түйіншек боп қад алып тұрып алды. С осын б ата жа сады да қи сая кетті.
Қи сая кет кенде көзі қай тадан кө кті кө здеп тұрған дара ауыз мылтығы мен оғы ұядағы б ал апандай шүпі рле ген оқшан тайға түс кені. С ол-ақ е кен:
– Қараң б атқыр, ж алғыз өзімді ж ауға тал атып, әлгі қ атынның да келм еуін, – деп орнынан сілкіне тұ рды.
Күн көкжиекке еңкейіп қалыпты. Қора жақтан қой маңырады. Шағыр мен жусанға бөртіп енді су дәметіп тұр. Қарқ ете қалып қанатын жайып аулаққа қарға ұшты. Баспамен өрмелеп тоқал тамының төбесіне шыққан. Аузы қара май жаққандай үңірейіп мұржа тұр. Кешқұрым түтін шықпағасын бұл да жетім екен ғой.
Өндіршек созып айд ау жолға қар ап еді, алыс тан қыбы рл ап бір қар ауытқан көрінді. Сар желдіріп келе ж атқан Қадиша шығар. Сән қысып, барқыт тай теріні етек- жеңі қырқыла бас таған п ал ьтосының жағасына ж апсырып… Қаніш кенде қай бір тіл еул ес ел бар?! Әріп таны са бітті, ақ қағазға күн туады. Ең бе ктеп жүр ген сәбиіне дейін тел едида рдың алдына ж атып ұйық тайды. С ола рдың көзінше ат үстінде көл бең қағып… Бар дұшпанды соңынан малдай маңыр атып кел еді д есеңші!
Өлейін д есе жан тәтті, кірейін д есе жер қ атты боп торығып «УҺ!» деп жан-жағына көз тік кен.
Екі қолының астында шибөрінің екі басы жатыр. Тұла бойын лап етіп суық леп ұрды. Басы шыңылдап, баяғы бала күнгі бағана басында тұратын бірқұлақ радионың қырылдақ дауысындай түсініксіз шуыл бел алып барады.
– Б ал алар- ау ойн ап жүріп тө бе ге лақтырып тас таған,
– деп буынын бекітіп еді. Енді көзі бұлдырап, мой- ны былқылдап қоя берді. Ептеп еңкейіп аяқ астына қараған, мыж-мыж боп жатқан екі бас сығырая қарап бұдан жүз аударар емес. Қап-қара тұмсығын көкке шүйіріп, сазара қалыпты. Тіпті, жер тырнап жылжып, балағынан ала кететіндей. «Африкадағы әумесерлер сазайын тартқан. Ендігі кезек, Қапар, сенікі. Тоқтай тұр, бәлем! Мияу», – дейтіндей.
Жаны қысылып ж ал ма-жан айд ау жолға қараған. Қадиша қара ке рмен лекітіп кел еді е кен. Етек- жеңі қырқылып қ алған ескі п ал ьтосының жағасы қызыл шоқ тай жайнайды. Жаға ем ес, шибөрі мойнын ай- н алып алас ұрып жүгіріп жүр гендей. Қонар ұясына ұшқан қара қарға ма, әйт еуір аспанда қар ауытқандар қ ап тап кетіпті. Бірқұлақ радио қай тадан қырылд ап, бұ жолы ве ртолеттің д ауысы анық естілді.
пил лишь чашку, словно в горле ком застрял. Пова-
лился набок.
Лежа на бо ку, вз гляд е го сно ва уп ал на н апра вленный в небо ст вол вин товки и п атрон таж с п улями, п охожий на набитый птенцами гн ездо. Толь ко э то го и жд ал:
- Да за ч то же все эти н апасти на валились на мою го- ло ву, да и жена, пропади ее тень, ос тавила меня од- но го на расте рзание врагам, – воскликн ул он, вс кочив с м ес та.
С олнце уже пере валило зени т. Из о вчарни ра зд ал ось блеяние. Насытившись бурьян ом и п олынью, овцы те- перь пр осили воды. Каркнув и ра змахи вая крыльями, взлетела ворона. Вс караб кался по л естнице на крышу д ома. Словно р от, на мазанный черным масл ом, зияла дыра трубы. П ос коль ку не валил из нее дым со вче- рашне го дня, и она вы глядела сир отинуш кой.
Вы тянув кадык, о глядел дорог у, и зд али чернело ч то- то пер едвигающе еся. На верн ое, едет Хадиша, на- рядившись в с вое пр оте ртое п ал ьто с вели колепным вор отни ком, красивым и мягким, как бар хат. От куда взяться в Ганюшкино добр ожел ательным л юдям. Как толь ко выучи ва ют буквы, так все, – беда бума ге, с тро- ч ат ж алобы и дон осы. На верн ое, и там они ш умят по по воду трекля то го вор отни ка.
Захочешь умереть, – душа дорога, захочешь закопать- ся, – земля тверда, – ух! Отчаявшись, огляделся по сторонам.
П од ру ками о каз ались д ве головы ша калов. По все- му телу про беж али мурашки. В ушах заз венело, с та- ли ох ваты вать ещё зна комые с де тст ва непонятные и хриплые ш умы, п охожие на з вуки радио, приби то го к с тол бу.
На верн ое, дети, играя, забр осили их с юда, – пы тался успо коить се бя. Но в глазах п омутил ось, шея о бес- силено п одогн улась. Ос тор ожно нагнувшись, п осмо- трел п од ноги, эти о безобра женные головы, сузив гла- за, см отрели на не го не отрывно. П охоже, да же готовы были, цар апая землю, ух ватить е го за ш танины. К тому же, они словно го ворили: «Негры в Афри ке с вое на казание п олучили. Теперь т воя очер едь, Капар. Н у, см отри, с коро д ождешься. Мя у».
Тут же, испугавшись, о глян улся на дорог у. Хадиша была уже близ ко. Вор отник изношенно го п ал ьто с ве- тился, как у голек. Не вор отник, а буд то бы ша кал, вер- тясь вок руг ее шеи, описы вал к руги. На верн ое, воро- ны летели к с воим гн ездам, в общем, небо п очернело от з ап олнивших е го черных точек. Сно ва захрипело радио, но на э тот раз э то были з вуки при ближающе- гося ве ртоле та.
125 126
– Аллам- ау, – д еді а малы таусылған аңшы үні тозып, мұржаға сүйене кетіп. – Шәуілде ген жа ман шибөрі Амери каның ұлттық байлығы б олсын. Мен сонда Қазақс танның кімімін? Өкп есіне те бер ө гейімін бе? Бұ дүни еде жиғаным, о дүни еде и маным бұйы рмай кететіндей сұр ауым жоқ па? Оң қ ол қиян атқа жүгір се, с ол қ ол арашаға ұмтыл мас па... Бұл ел – ел ме, әлде ашық-т есік ж атқан мал қора ма?..
Көзінен екі тамшы жас езіліп түсті.
Б атар күн пәни дүниенің қашты-қ уды қызығын қи мағандай, бір құлағын қылтитып, айн аланы жез ле- гендей жылтыр атып тұр.
- О, Аллах мой, – прошептал обессиленный охотник, прислонившись к трубе. – Пусть визжащие шакалы будут национальным достоянием Америки. А кто я тогда для родного Казахстана? Приёмыш, которого можно поддать ногой? Коль я не нужен никому в этом мире, понадоблюсь ли на том свете? Хотя бы Всевыш- нему… Если чужая рука вцепится в горло, то разве собственная не стремится вырвать тебя из этой хват- ки? Эта родина моя – страна или открытый скотный двор?
Из глаз с катились д ве капли сл езинок. За каты вающе еся с олнце, как буд то не желая покид ать
перипетии этого мира, выставив лишь своё ушко, ос-
вещ ало всё вок руг ярким багрянцем.
Перевод Бекета Карашина
|