107
Бұл қарапайым, бірақ кемеңгер ойдан басқа да
ғылыми қорытындылар жасалды. Олардың көбісі
қазіргі биосфера ілімінің мазмұнын құрайды және
бұл ілім география мен биологияның дамуына үл-
кен ықпалын тигізді.
Биосфера өте алуан түрлі болып келеді және Жер
қабығын ерекше бір қабық ретінде қабылдау мүмкін
емес. Ауа қабығын, топырақты, мұхитты және басқа
да табиғи жүйелерді біртұтас зат ретінде қабылда-
уға не рұқсат береді? Биосфераның барлық бөліктеріне тән табиғи үрдістер
бар ма? Органикалық заттардың ыдырауы – дәл осы үрдістің мысалы бола
алады.
Керісінше, минералды қоспалардан жасалатын тірі заттар бүкіл био-
сфераға тән емес, тек фотосинтез жүретін жерлерге, яғни жер бетіне және
дүниежүзілік мұхиттың беткі қабатына тән.
Органикалық заттардың ыдырау үрдістері биосфераның барлық аумағын-
да жүреді, олар фотосинтезге қарама-қарсы. Барлық өсімдіктер тыныс ала-
ды, сондықтан, фотосинтез үрдісімен бірге, олар органикалық қоспаларды
көмірқышқыл газына және суға дейін тотықтырады. Бірақ тыныс алуға
қарағанда, фотосинтез қуатты (күшті) үрдіс болып табылады, сондықтан
өсімдіктер көбінесе органикалық заттар мен энергияның жинақтаушы рөлін
атқарады.
Керісінше, жануарлар мен микроорганизмдердің көпшілігі орга-
никалық заттарды ыдыратып, қарапайым минералды қоспаларды (көмір-
қышқыл газы, су, аммиак, кальций тұздары, магний және т.б.) қалып-
тастырады немесе соңынан басқа микроорганизмдерді ыдырататын күр-
делі емес органикалық қоспаларды жасайды.
Жануарлар мен өсімдіктер қалдықтарының басты өзгерістері топы-
рақта және балшықтарда болады. Ары қарай, биосферада жерасты сулары
әсерінен олар азырақ өзгеріске ұшырайды.
Осылайша, биосфераны, элементтер қосындыларынан (атпалы тау
жыныстары, дүниежүзілік мұхит) жаңа, қарапайым қоспалар жасап
шығаратын, алып химиялық комбинат ретінде қарастырсақ болады.
В.И. Вернадский бойынша, биосфера үш бөліктен тұрады:
Достарыңызбен бөлісу: