Оқулық Егорина А. в., т б. Е25 География

§ 34. топырақ және оның құрамы мен құрылымы

жүктеу/скачать 3,77 Mb.

Pdf көрінісі

бет	124/246
Дата	07.02.2022
өлшемі	3,77 Mb.
	#94823
түрі	Оқулық

1 ... 120 121 122 123 124 125 126 127 ... 246

Байланысты:
География 7 сынып Егорина

1. топырақ туралы ғылым және оның маңыздылығы. Табиғаттың ең ғажайып туындысы және оның барлық байлықтары арасындағы ең құн- дысы топырақ

§ 34. топырақ және оның құрамы мен құрылымы
негізгі ұғымдар:
топырақ, топырақ түзуші факторлар, топырақтану,
топырақ құрамы, топырақ құрылымы, қарашірінді (гумус), құнар-
лылық.
1. топырақ туралы ғылым және оның маңыздылығы.
Табиғаттың ең
ғажайып туындысы және оның барлық байлықтары арасындағы ең құн-
дысы
топырақ

–
жер қыртысының құнарлы жіңішке жоғарғы қабаты

болып табылады
.
Бұл күрделі табиғи зат Жер бетіндегі тау жыныстарының, Жер бе-
дерінің, климаттың, микроағзалардың, саңырауқұлақтардың, өсімдіктер-
дің және жануарлардың өзара әрекеттесуінің нәтижесінде пайда болады.
Барлық осы компоненттерді В.В. Докучаев
топырақ түзуші факторлар
деп атады.
Топырақ – өзінің органикалық дүниесі, газы, суы және температура-
лық режимі бар табиғи кешен. Топырақ барлық энергиялық ағындардың
қиылысында жатыр. Топырақ арқылы Күннің Жер бетіне жіберетін жы-
луының барлығы дерлік өтеді. Ол күн сәулелері арқылы қызып, түнде
керісінше жылуын береді. Аса тығыз қарым-қатынас топырақтар мен
өсімдіктер арасында туады.
Жаратылыстанудың алдыңғы сабақтарында сендер, топырақтың түзі-
луіне үгілу, топырақ арасындағы органикалық және минералды қосы-
лыстардың орын ауыстыруы, қарашіріндінің (гумустың) пайда болуына
қатысатынын білдіңдер. Бұл үрдістердің үш тобы топырақ қабаттарының

110
пайда болуын анықтайды. Топырақ өте баяу қалыптасады. Жүз жылда
оның қалыңдығы тек 0,5-2 см-ге жетуі мүмкін. Бірінші ағзалардың тау
жыныстарымен араласуынан бастап, топырақ қабатының түзілуіне дейін
бірнеше геологиялық дәуірлерден өтеді.
Даладағы топырақ тәжірибелі зерттеушіге көп заттан хабар беруі
мүмкін. Орыс ғалымы В.В. Докучаев
топырақтану

жүктеу/скачать 3,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 120 121 122 123 124 125 126 127 ... 246