Оқулық Егорина А. в., т б. Е25 География
жүктеу/скачать 3,77 Mb. Pdf көрінісі
|
География 7 сынып Егорина
- Бұл бет үшін навигация:
- Өте қызықты
|
және Р. Дитц өз тұжырымдамаларында, мұхиттық ойыстардың ба- зальт қабаты, мұхиттың ортасында қалыптасып, жан-жаққа және шетіне қарай ығысатындығын жариялады. Бұл құбылысты спредингті жайыл - малы , созылмалы деп атады. Кейінгі зерттеу жұмыстары, ғалымдар болжамының дұрыс екендігі дәлелденді. Ендігі жерде тақталардың қозғалу жылдамдығын анықтау қажет болды. Атлант мұхитында бұл көрсеткіш жылына 2-3 см, Үнді мұ- хитында 5-6 см, Тынық мұхитында 18 см-ге дейін жететіндігі анықталған. Тақталар мың километр қашықтыққа дейін ығысады. Шекараның екінші типі, қыртыстың жұтылған немесе төмен майысқан жері субдукция үрдісі , немесе бір тақтаның екінші тақтаның астына біртіндеп енген жері. Бұл жерде қысым күшінің басымдығы байқалады. Мұхиттағы литосфералық тақталардың төмен майысқан жерінде терең шұңғыма және доғалы аралдар пайда болса, құрлықта, жас қатпарлы жоталар көтеріледі. Мұхиттық шұңғымалар көбінесе Тынық мұхитында шоғырланған. Атлант және Үнді мұхиттарында да кездеседі ( Тынық мұхиттық терең - сулы шұңғыма). Егер де жекелген шұңғыма мұхиттың шетінде орналасса, оның ар жағында көбінесе қатпарлы таулар (Анды тауы) кездеседі. Таулы құрылыстардың пайда болуы, қыртыстың сығылғандығының нәтижесі. Оған дәлел, белсенді жанартаулық үрдістердің болуы. Шекараның үшінші типі, тақталардың арасын бөліп жатқан текто - никалық жарықтар . Бұл жерлерде тақталар бір-бірінен ажырайды. Тақталардың мұндай қозғалысынан, жаңа жер қыртысы пайда бол- майды және жойылмайды. Литосфералық тақталар және олардың қозғалысы туралы оқып-үйренгеннен кейін, литосфераның бірнеше тақталарға бөлінгендігін Өте қызықты: Егер де тақталар - дың бір-бірімен соқтығысу жыл - дамдығы жылына 6-см-ге аз болса, Үндістан мен Азияның соқтығысуынан пайда болған, Гималай сияқты жас қатпарлы таулар көтеріледі. 39 сенімді түрде айта аламыз. Бір шекараның бойында (ажырасу шекарасы) тақталар бір-бірінен ажыраса, келесі жағында бір-біріне (жақындау ше- карасы) жақындасып, соқтығысып, бірінің астына екіншісі еніп, жаңа қыртысты тақталар пайда болады. Мұхит табаны ұдайы жаңарып отыра- ды, ескі қыртыстар шұңғымалар арқылы жұтылып отырса, жаңа қыртыс орталық-мұхиттық жоталар арқылы пайда болады. жүктеу/скачать 3,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|