§29. мұхит суларының қозғалысы. теңіз ағыстары негізгі ұғымдар: толқын, ағыс, мәжбүрлі және еркін толқындар, толқын-
ның қырқасы, биіктік, етек, жылдамдық, еңістігі, қысқа және ұзын,
сейсмикалық, теңселме, соқпа толқындар, көтерілу толқыны.
1. мұхиттағы су қозғалысы тербелмелі және ілгерілемелі болуы мүм-
кін. Тербелмелі қозғалыстар кезінде су бөлшектері басқа бір жерге орын
ауыстырып, қайтадан бастапқы қалпына келеді – бұл
толқулар деп ата-
лады. Ілгерілемелі қозғалыстар кезінде су бөлшектері бастапқы қалпынан
ары қарай орнын ауыстыра береді – бұл
ағыстар . Мұхит бетіндегі толқындардың пайда болуының негізгі себебі – жел.
Кейбір жағдайларда басқа да себептер маңызды рөл атқарады. Олар: жер
сілкінісі, жанартау атқылауы, атмосфералық қысымның күрт өзгеріп
кетуі және т.б.
Толқындарды тудыратын күштің арқасында ғана пайда болатын
толқындар –
мәжбүрлі толқындар, ал осы күш тоқтағаннан кейін де
жұмысын жалғастыра беретін толқындар –
еркін толқындар деп аталады.
Толқындар біржақты қозғалыс кезінде су бөлшектері орбита бойын-
ша толқынның қырларына перпендикуляр орналасқан шеңберге жақын
келген тұсы арқылы орын ауыстырады.
