Қазақстанның география ғылымы

9
зерттеушілерді өзінің қатаң климатымен қарсы алды, бірақ географ эн-
тузиастер өз жұмыстарын жалғастыра берді. Оларды ұзақ қашықтық та, 
жолсыздық пен жолда кездескен қауіп-қатер де, материалдық ресурстар-
дың жетіспеушілігі де тоқтата алмады. 
Қазақстан аумағына толыққанды зерттеу жүргізу ХVIII ғасырдан 
бас тау алды. Қазіргі таңда біздің елімізде зерттелмеген аумақ қалған 
жоқ. ХVIII ғасырда Қазақстан табиғатын П.С. Паллас, Ф.А. Геблер, 
К.Ф. Ле дебур, Г.Н. Потанин, П.А. Чихачев, В.В. Сапожников, В.А. Об-
ручев, Н.М. Пржевальский сияқты белгілі саяхатшылар зерттеді.
Ғылыми экспедициялар және ашылған жаңалықтардың көпшілігі 
Орыс географиялық қоғамының тапсырмасы бойынша орындалды. Оған 
еліміздің әр аймағындағы жергілікті тұрғындардың арасынан шыққан 
жолсеріктердің де сіңірген еңбектері зор. 
Географиялық қоғам өз айналасына үздік ғы лыми күштер мен 
жаңашыл адамдарды біріктір ді. Дүние жүзі, танымал саяхатшылардың 
есімдерін таныды: П.П. Семенов-Тян-Шанский, Н.М. Пржевальский, 
И.В. Мушкетов, П.П. Козлов, Ш.Ш. Уәлиханов, 
В.А. Обручев және т.б. 
1856–1857 жж. танымал географ 
П.П. Семенов
Іле өлкесін зерттей бастады. Ол Орталық Тянь-
Шаньды зерттеген алғашқы еуропалық ғалым 
болды. Ол Тянь-Шаньға екі рет саяхат жасады. 
Ғалым саяхатының нәтижелері өте қомақты 
болды: атақты неміс географтары А. Гумбольдт 
пен К. Рихтердің Тянь-Шань географиясы тура-
лы берген түсініктерінің көбісі жалған екенін 
дәлелдеді. Орталық Азияның ең ірі таулы жүйе-
лерінің бірі Тянь-Шаньның шекарасын анықтады, 
ұзақ жылдар бойы Тянь-Шаньның биік нүктесі 
деп есептелініп келген Хантәңірі шыңын ашты. 
Алғаш рет Тянь-Шань тауларының биіктік 
белдеулері, Альпі тауымен салыстырғанда қар 
сызығы бір шама биікте орналасатыны анықталды. 
Ол бірінші болып Тянь-Шань тауларындағы 
өсімдіктердің биіктік белдеу бойынша таралуын 
және де неміс ғалымдары ойлағандай Шу өзені 
Ыстықкөлден емес, Ішкі Тянь-Шань тауларынан 
бастау алатынын көрсетті. 

жүктеу/скачать 3,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: