абсолюттік
“мен”. “Мен” өзінің дамып отыратын іс-әрекетіні” арқасында өзінің
алгашкы бастама кезеңіндегі (сана - субъект) акыл-ойдың нактылығына
қарама-карсы жағдай “баска менте” (табиғат - объект), одан кейін өз
дамуының үшінші сатысы - екеуінің өзара карым-катынасына айналады.
Бұл жердегі “мен” - рух, жігер, әдептілі, сенім ұғымдары, “баска мен” -
табиғат жэне материя ұғымдары болса, олардың өзара катынастары
синтез - бұрмалаушылыкка карсы күресіп жаткан адамның жігерін
көрсететін ұғым. “басқа мен” (табиғат, объект) накты өмір сүріп қана
коймай, “менте” эсер етіп, кейбір жағдайларда оның іс-әрекетін де
айқындайды. “басқа меннің” (табиғаттың, объектінің) әсерімен болған
іс-эрекетті біз танып-біле алмаймыз, бірақ бұл “әсердің тікелей
сезінеміз. Сөйтіп, теориялык іс-эрекетгің негізінде бисаналык іс-
эрекеттің жаткандығын көреміз. Ал “меннің” іс-эрекеті деп Фихте
субъектінің “эдептілік мінез-кұлқын” айтады. Демек, адамның іс-
эрекетінің максаты - эдептілік заңдары мен парызыңды орындау. Бұл
максатты жүзеге асыруда коршаған ортамен тығыз байланысты адамның
тэн табиғатынан туындайтын оның табиғи қабілеттері қарсы болады.
“менге” карсы тұрып, оны іс-эрекетке итермелейтін “баска мен”
дегеніміз, айналып келгенде осы.
Фихтенің “баска мені”, табиғаты, объектісі Кангтың “өзіндік заты”
сиякты санадан тыс өмір сүрмейді, ол - сананың ерекше кызметінің
қажетті туындысы. Бұл қызметтің ерекшелігі: санада осы қызмет жүріп
жатканда, адамда ол туралы саналы ойлау кабілеті болмайды.
Сондыктан да қарапайым күнделікті сана ол туралы ештеңе білмейді.
Сол себепті сананың осы ерекше қызметін карапайым сана біздің
түйсігіміздің мазмұны, бізге табиғаттан берліген деп ойлайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
