Оқулық Өзбекстан Республикасы Халыққа білім беру министрлігі баспаға ұсынған



Pdf көрінісі
бет70/90
Дата12.12.2021
өлшемі5,14 Mb.
#99638
түріОқулық
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   90
Байланысты:
geometriya 8 qozoq

2. Көкжиектің ұзақтығы.
60. ПРАКТИКАЛЫҚ ЖАТТЫҒУ ЖӘНЕ ҚОЛДАНУ
E
B
D
O
C
A
1
R
R
http:eduportal.uz


145
Көкжиек  сызығы  бақылаушыдан  қандай  қашықтықта  болады?  Бы-
лайша айтқанда, тегіс жерде біз ортасында өзімізді көрген шеңбер радиу-
сының  үлкендігі  қандай?  Бақылаушының  жер  бетінен  көтерілген  биіктігі 
белгілі болса, көкжиектің ұзақтығы қалай есептеледі?  
Мәселе бақылаушының көзінен жердің бетіне түсірілген жанама (2-су-
рет) 
ВС
  қиюшының  ұзындығын  табуға  барып  тіреледі.  1-есептен  белгілі 
болғанындай,  жанаманың  квадраты  қиюшының  сыртқы  кесіндісі 
BA
 =
 h
 
пен  қиюшының  барлық  ұзындығына,  яғни 
BE
 = 
h
 + 2
R
  -дің  көбейтіндісіне 
тең:   
, бұнда 
 R
 – Жердің радиусы, 
BC
 = 
d
 – бақылаушыға 
көрінетін ең ұзақ қашықтық. Бақылаушы көзінің жерден көтерілуі Жердің 
диаметріне (2
R
-ге) қарағанда өте-мөте шағын, мәселен, ұшақтың ең жоға-
ры  көтерілу  биіктігі  Жер  шары  диаметрінің  шамамен  0,001  үлесін  ғана 
құрайды.  Ондай  жағдайда    2
R
 + 

≈  2
R
  деп  алуға  болады.  Онда  формула 
бұрынғыдан да оңайырақ болады: 
..
Демек, көкжиектің ұзақтығын өте оңай формула бойынша табуға бо-
лады: 
,  
бұн да: 
R
  –  Жер  шарының  радиусы  (шамамен  6400  км 
немесе,  анығырағы,  6371  км), 
һ
  –  жердің  бетінен  бақылаушы  көтерілген 
биіктік, 

он да  формула  төмендегідей  көрініске  ие  болуы  мүм-
кін:
 

бұн дағы
  һ 
міндетті  түрде  километрдің    бөлік тері 
бойынша өрнектелуге тиіс.
2-есеп.
 Жерден 10 км биіктікте ұшып бара 
жатқан  ұшақтан  қандай  қашықтықты  көруге 
болады? (Жердің радиусы шамамен 6370 км.)
Шешуі.  OA
 = 
R
 ≈ 6370 км, 
AB 
 = 
h
 = 10 км. 
BC
 = 
d
 ны табамыз (2-сурет). Қиюшы мен оның 
сыртқы  бөлігінің  көбей тін дісі  жанаманың  ква-
дратына тең екен дігін бі лесіңдер, яғни 
            
2
(
2 )
d
h
R h
=
+

  немесе

2
 = (10 + 2 · 6370) · 10 = 127 500, 
бұдан:
127500
51 2500
50 51
d
=
=

=

                                     
50 7,141 357, 05 360


=

 
(км).                         


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   90




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет