4.4.
Амин қышқылдардың шіруі Асқорыту жүйесі ферменттерінің қатысуымен жүретін
қорытылудан басқа, қорытылмай қалған белоктар ішектің тоқ ішек
бөлігінде ішектің қалыпты микрофлорасы түзетін ферменттердің
әсерінен ыдырайды. Бұл процеске онша сәйкес келмейтін ішекте
белоктың шіруі деген атау берілген. Белоктардың ішекте шіруі
негізінен тоқ ішекте өте аз мөлшерде жүреді. Егер, белоктар
асқорыту
жолдарының
ферменттерінің
әсерінен
тек
аминқышқылдарына
дейін
гидролизденсе,
ал
ішек
микрофлорасының ферменттері сапалық құрамы жағынан күштілеу,
белоктарды аминқышқылдарына дейін ғана емес одан да тереңірек
ыдырата алады, яғни амин қышқылдарды. [9].
Декарбоксильдеу және аминқышқылдардың бүйір тізбектерін
тотықтыру
арқылы
ыдыратады.
Амин
қышқылдары
декарбоксильденгенде сәйкес аминдер түзіледі, мысалы орнитин мен
лизин декарбоксильденгенде сәйкес путрецин және кадаверин
түзіледі. (4.1). [98].
179
Бүйір тізбектің тотығуы. Ішек
микрофлорасының
ферменттері амин қышқылдарын тереңірек ыдыратады, осылайша
олардың бүйір тізбектерін біртіндеп қысқартады. Мұндай реакцияға
әдетте, циклды амин қышқылдары ұшырайды.(4.2). [99].
Триптофаннан скатол және индол, тирозиннен фенол және
крезол улы заттар түзіледі, олар сіңірілгеннен кейін қан ағымы
арқылы бауырға түсіп, онда күкірт және глюкурон қышқылдарымен
байланысып, усызданады (алдын-ала скатол мен индол тотығып,
скатоксил мен индоксилге айналады), нәтижеінде усызданған жұп
(4.1)
(4.2)
деп аталатын эфирокүкірт және эфироглюкурон қышқылдары зәр
арқылы организмнен шығарылады. (4.3). [100].
Клиникада ауру адамдардың зарындегі индоксил күкірт
қышқылының калий немесе натрий тұздары - индикан анықталады.
Ішекте шіру процесі іш қату, ішектің бітелуі және іріңді ауруларда
күшейе түседі. Нәтижесінде, индиканның мөлшері артады.
180
.
(4.3).
Индиканның
сандық
мөлшеріне
қарай
бауырдың
функционалды күйін анықтауға болады. Құрамында күкірті бар
аминқышқылдары ыдырағанда күкіртті сутек және метилмеркаптан
түзіледі.