Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім министрлігі
САУАТ АШУ ЖӘНЕ ТІЛ ДАМЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
жүктеу/скачать 1,91 Mb. Pdf көрінісі
|
ana tln oqytu adstemes 2
| САУАТ АШУ ЖӘНЕ ТІЛ ДАМЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1 -тақырып. Сауат ашудық мақсаты мен міндеттері Мектептегі оқыту процесінің сауат ашудан басталатыны белгілі. Сауат ашу жҧмысының негізгі міндеті оқу мен жазуды ҥйрету. Осы сауат ашудан жас ҥрпаққа білім негіздерін меңгерту мен адамгершілік тәрбие берудің іргетасы қаланады. Білім берудің негізгі бағыттарына қойылатын талаптардың аса кҥрделісі жеті жастағы балаларды сауаттандыру мәселесі болып табылады. Себебі, сауат ашу кезінде оқушылардың оқуға, ой еңбегіне бейімділігі, ынтасы қалыптасуы керек. Алғашқы оқу барысында мынадай ерекшеліктер ескеріледі: 1) оқу жылының бірінші жартысы толығымен сауат ашуға беріледі; 2) сабақ ҥстінде әрбір 10-15 минут сайын қимылды ойын тҧрінде сергіту минуттары ӛткізіліп отырады; 3) баланың оқуға деген ынтасы мадақтау, мақтау, кӛңілдендіру сияқты әдіс-тәсілдер арқылы арттырылады; 4) ҥйге тапсырма берілмейді; 5) апта ортасындағы бір кҥн жеңілдетілген сабақтарға арналады; Сауат ашу аса кҥрделі де жауапты міндет. Оны ойдағыдай жҥзеге асыруда атқарылатын жҧмыстар сан алуан. Олардың негізгілері мыналар: 1. Балаларды мектепте сауат ашуға даярлау; 2. Сӛйлеу тілінің дыбыстық ерекшеліктерін меңгерту арқылы сӛздердегі дыбыстарды айқын естіп, оны айтуға ҥйрету; 3. Оқушылардың жалпы ой-ӛрісін дамытып, ойлауға, байқағыштыққа тәрбиелеу; 4. Балалардың сӛйлеу тілін жетілдіру, сӛздік қорын байыту, сӛйлемдерді дҧрыс, дәл жеткізе білуге ҥйрету; 5. Сӛзді жеке дыбыстардан қҧрап, ежіктемей, дҧрыс буындап тҥсініп, оқуға, одан әрі сӛзді тҧтас оқуға дағдыландыру; 21 6. Дыбыстарды әріппен дҧрыс таңбалауды жете меңгерту арқылы жазудық каллиграфиялық талаптарын сақтап, әріптерді ҥзбей және сӛз ішіндегі байланысу тәсілдері бойынша, сӛзді тҧтастыра жазуға ҥйрету; жеке сӛздерді, сӛйлемдерді кӛшіріп және естігенін жаза білуді жетілдіру; 7. Сӛйлемдегі сӛздердің айтылуы мен жазылу ерекшеліктерін меңгерту; Сауат ашу кезінде жҥргізілетін тіл дамыту жҧмыстарының ӛзгешелігі оқыту ісі, талдау және жинақтау процесінің бірлігінен тҧратындығында. Сауат ашудың негізгі мақсаты-оқу дағдыларының негізін қалау, тыңдауға, айтуға, жазуға ҥйрету, балалардың сӛздің дыбыстық қҧрылысы туралы тҥсінігін қалыптастыру, әріп таныту, әуелі буындап, содан соң тҧтас сӛзді, сӛйлемді, мәтінді оқуға ҥйрету, сауатты жазудың негізін қалыптастыру, ӛз бетінше оқуға, кітапқа қызығушылығын ояту, ауыз екі тілін дамыту. "Әліппеге" дейінгі кезең де, негізінен, оқушылардың бҧрыннан қалыптасқан сӛйлеу дағдыларына сҥйеніп, оларға мәтіннен сӛйлемді, сӛйлемнен сӛзді, сӛзден дыбысты бӛлгізу жҧмыстары жҥргізіледі. Бҧл кезең де балалардың, тілін дамыту, сӛздерді байланыстырып сӛйлету арқылы іске асырылып, оларға сӛйлем, сӛз, буын, дыбыс туралы тҥсінік беріледі. "Әліппеге" дейінгі кезең де заттарды тегіне, тҧріне, т.б. белгілері бойынша балалардың сӛздік қоры жҥйеленеді. Бҧл кезеңдегі басты міндет оқушыларға байланыстырып сӛйлеу дағдысы арқылы оларға сӛйлемнің, сӛздің, дыбыстық ерекшеліктері туралы ҧғым беру. Даярлық кезеңі-сӛйлеммен танысу: сӛйлеуді-сӛйлемдерге, сӛйлемді сӛздерге,-сӛздерді буындарға,- буынды дыбыстарға бӛлуді ҥйрету, яғни, талдау жинақтау әдісі арқылы жҥргізіледі. Дыбыстар, олардың рӛлі, дыбыстық қҧрылысы әр тҥрлі сӛздерді талдау, дауысты және дауыссыз дыбыстар, олардың естілуі мен айтылуындағы ерекшеліктер, жуан және жіңішке, дауыссыз дыбыстардың, айтылуымен естілуіндегі ерекшеліктер. 22 Қолды жазуға дағдыландыру: сурет салу, сызықтарды сызу, ою-ӛрнек, имек жиектер жасау, ирек сызықтар сызу, кіші әріптердіңэлементтерін жазу, жазу техникасының ережелерімен танысу, әріп элементтерін сызық бойымен жазу, жазу кезеңі нде дҧрыс отыру, дәптер бетін бағдарлау, т.б. "Әліппені" оқу кезеңінде оқушылардың нақтылы дыбыстарды оқытып,таңбасын жазуға ҥйретуде, сӛздік жҧмыс бірінші кезекке шығады. Сӛздік жҧмысын ҧйымдастырудың басты принципі оқушылардың лексикалық материалды меңгеріп, оны сӛйлеу тілінде қолдана білу. Сӛздік жҧмысын жҥргізудің ҧтымды жағы оқушыларға жаңа сӛзді меңгертуде сӛзді зат есім, сын есім, есімдік формасындағы сӛйлемдерден беру. Мысалы: Бҧл ҥй. Бҧл ҥлкен ҥй. Бҧл қызық кітап, т.б. Сӛздік жҧмысы сабақта арнайы сабақ болып жҥргізілмейді, сабақтық барлық кезеңі нде жҥргізіледі. Әліппені оқытқанда, кезінде оқушылардың жалпы ой-ӛрісін, тілін дамытуға арнайы кӛңіл бӛлінеді. Бҧл кездегі тіл дамыту ҥш тҥрлі салада жҥргізіледі: сӛздік жҧмысы, сӛйлем қҧрастыру, байланыстырып сӛйлеуге ҥйрету. Сӛздік жҧмысын жҥргізуде екі тҥрлі мақсат алға қойылады: бірі оқылған сӛздің мағынасын тҥсіндіру, сол арқылы оқушыларды саналы оқуға баулып, ойлау қабілетін жетілдіру, екіншісі жаңа сӛздер ҥйрету арқылы оқушылардың сӛздік қорын дамыту. Сӛйле дҧрықҧрылған сӛйлемдер мен жҥйелі айтып немесе жазып баяндауға даярлайды. жүктеу/скачать 1,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|