Окытудың Бель- жүйесін жаңартуға алғаш үмтылыс жасаған XVIII ғ.
Ланкестерлік жүйесі аяғы мен XIX ғ. басында ағылшындық діни қызметкер
А.Белль және мүғалім Дж. Ланкестер болды. Бүған
түрткі болған қарапайым сауаттылар қатарынан шыққан жүмысшылардың
көптігін талап еткен мануфактурадан ірі машиналы индустрияға көшу болды.
Оларды даярлау үшін мектептің санын, ал кейін көп оқушыларды оқыта
алатын мүғалімдердің санын көбейту қажет болар еді. Осылайша оқытуды
үйымдастырудың сыныптық-сабақтық жүйесінің жаңартылган түрі Англия
мен Индиядағы оны жасаушылардың атымен аталған өзара оқытудың
Бель- Ланкестерлік жүйесі шықты. Бүл жүйенің шығуына қарапайым білімді
жүмысшылар арасында кеңінен тарату сүранысы мен мүғалім даярлауға ең аз
қаржы жүмсауды сақтау арасындағы қайшылықты шешуге бағытталады. Бүл
жүйенің мәні, әуелі жоғары сынып окушылары мүғалімінің басшылығымен
материалды оқып үйренген соң, кажетті нүсқауды алғаннан кейін өздеріне
жасы кіші оқушыларды оқытуына болды. Бүл бір мүғалімге бірден коп баланы
жаппай оқытуға мүмкіндік берді. Дегенмен, бүл уақытта білім сапасы өте
томен деңгейде қалып отырды. Міне, сондыктан да бель-ланкестерлік жүйе
кең тарала қойған жоқ.
XIX
ғ. аяғы мен XX ғ. басында ақыл-ойы дамуында
Оқытудың айырмашылықтары бар оқушыларды жеке оқытудың
Баттык жүйесі үйымдастыру формалары одан әрі зерттеуге қажет өте
көкейкесті мәселеге айналды. Таңдап оқытудың өзіне
сәйкес формалары пайда бола бастады. АҚШ-та екі бөлікке бөлінген Баттық
жүйенің негізі қаланды. Бірінші бөлігі -т ү т а с сыныппен сабактық жүмысы, ал
екіншісі - оқушылардың қажетіне қарай олармен жеке жүмыс. Бүл жүмыс
кейде жалпы қабылданған нормалардан қалып қалмас үшін, кейде өзінің
білімін тереңдеткісі келгендермен, кейде кабілеттері дамыған оқушылармен
жүргізіледі. Осы уақытта Европада
