П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
7. 1. Тәрбие урдісі мазмунының мәселесі
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
| 1
7. 1. Тәрбие урдісі мазмунының мәселесі Тәрбиелеу үрдісінің мазмүны дегеніміз - бүл мүғалімнің - баланың әлем-мен өзара әрекетін, балалар мен мүғалімдер арасындағы қарым-қатынасын үйым- дастыру. Бүл адам әрекетінің қайсысын болса да, еңбегінің, танып білуінің, әдеби шығармашылығының немесе балалармен араласуының мазмүнын толықтырады. Екі адам бірдей норсе істейді, алайда латын мақалы дәлелдегендей, бір іс істеу мазмүнына қарай әртүрлі болады. Айналамыздағы адамдарға қарап, олардың «Осы жердегі және қазіргі» қызметтері неге толы екенін анықтауға тырысайық. Қалай айтқанмен де балалармен жүмыстың мазмүны неде деген сүрақ түрады. Ол үшін біз екі полярлық шешіммен өмір сүретін адамзат өмірінің мазмүнын елестете алуымыз керек. Көне гректер екі қарама-қарсы әдісті былай айтқан екен: «Өмір сүру үшін тамақ жеу керек пе, олде тамақ табу үшін өмір сүру керек пе?». Егер біз адам тек тамақ жеу үшін өмір сүреді десек, өміріміздің тек заттылыққа толықтырылатынын үмытпауымыз керек. Ал егер де біз, керісінше, адамзат өмір сүру үшін тамақтанады десек, онда өмірдің басқа мазмүны ашылып, қамтамасыз етілетін заттар шарттық мәртебеге ие болады. Неміс, кейін американдық философ жоне психолог Эрих Фромм адам өмірі жағдайларының жануарлар омірінің жағдайларынан айырмашылыгы бар екенін айтады. Ол былай деп жазады: «Жануарлардың физиологиялық қажеттіліктері қанағаттандырылса, олар соған разы болады. Ал адамдар үшін инстинктік қажеттіліктердің қанагаттандырылуы аздық етеді, оның бақытты болуы үшін адам өмірінің туындаган мәселелері - оның әлемге, адамдарға, озіне деген қарым-қатынасы колемінде шешіледі. Коптеген сүрақтарды шешу ешқашан аяқталмайды, адамның озін-озі қалыптастыру барысында басқа да сүрақтарды шешуге тырысады. Мүғапімнің баланы “адамзат жағдайына” кірістіруі, осы қарым-қатынас саласы болады. Қарым-қатынастардың пәні - модениет тудырған әлеуметтік қатынастар болып отырады (оқу, еңбек, түрмыс және т.б). Бала өмірінің педагогикалы үйымдастырылуы дегеніміз - ол жер бетінде өмір сүріп жатқан адамдардың өмірі, адамзат тарихының дамуы барысында туындаған әлемге деген қатынас. Мысалы, балаға «рахмет» деп айтуды, әйел адамның қолын алуды, ер жоне әділ болуды, сүюді және әдемілікті сақтауды үйретпей-ақ қоюға болады, онда баланы тәрбиелеу - торбиелеу мәнінен айырылып, ал үлкен адам балалармен қарым-қатынас барысында заттық нәтижеге айналып, үстаз деген атынан айырылады. Шынайы торбиелеудің қүпиясы - әрбір түрлі қызметгің мазмүнын толтыру, әрі мазмүнына сай әдісін жасау болып табылады. Мазмүн әрекетке негізделеді. Біз не үшін оқимыз, биге барамыз, қыдырамыз, шет тілін оқимыз - біз осылайша өз әрекетіміздің мазмүнын анықтаймыз. Алғашқы педагогтардың бірі А.С. Макаренконың айтуы бойынша, қарым- катынас мүғалім назарының негізгі объектісі болуы керек, тәрбиелеу үрдісі мазмүнының моселелерін шешуді қарастырған жон. Қарым-қатынас әлеуметтік-психологиялық феномен ретінде осы мазмүнды күрайды. Ол балалармен педагогикапық қарым-қатынастарды толықтырады. Ол баланың әлеммен қатынасы кезінде көрінуі мүмкін. Бала қарым-қатынас |